Lektura szkolna – utwór literacki lub inny utwór kultury objęty wykazem lektur zawartym w aktualnym rozporządzeniu Ministra Edukacji i Nauki[1][2].
Do obowiązujących rodzajów lektur zalicza się m.in. powieść, opowiadanie, wiersz, dziennik, list, a także przykład czasopisma, publicystyki, tekstu informacyjnego i reklamowego. Wykazem lektur – podstawą programową – są też objęte przykłady teatru, filmu, słuchowiska radiowego, programu telewizyjnego, przekazu ikonicznego, poezji śpiewanej.
Historia
Pojęcie lektury szkolnej w Polsce sięga pierwszej połowy XX-wiego wieku[3]. Listy lektur szkolnych ewoluowały następnie w okresie PRL-u[4][5] i późniejszym[6][7].
Szkoła podstawowa
Aktem prawnym regulującym listę lektur obowiązkowych oraz lektur uzupełniających dla szkół podstawowych jest rozporządzenie MEN z 14 lutego 2017 roku[1].
I etap edukacyjny (klasy I–III)
Lektury do wspólnego i indywidualnego czytania dla klas I–III
- Jan Brzechwa – Brzechwa dzecoma (tłum. na kaszubski: Tomasz Fopke)
- Tomasz Fopke – wybór wierszy i piosenek
- Stanisław Janke – Krôjczi pôjczi (wybrane utwory)
- Stanisław Janke – Żużónka jak mrzónka. Kołysanka z marzeń (wybrane utwory)
- Janusz Mamelski – Żëcé dzecy. Życie dzieci. Kaszubskie wierszyki dla dzieci (wybrane utwory)
- Alojzy Nagel – Bajki i bajeczki. Bôjczi i bôjeczci
- Alojzy Nagel – wybór opowiadań
- Jan Piepka – Moja kotka, mój kot (wybrane utwory)
- Jerzy Samp – Zaklęta stegna. Bajki kaszubskie (wybrane utwory)
- Jan Trepczyk – Ukłôdk dlô dzôtk (wybrane utwory)
- Ewa Warmowska – wybór wierszy i opowiadań
- Marzena Dembek – Mój słowôrz
- inne legendy, bajki i podania ludowe lub autorskie np. Legendy kaszubskie. Kaszëbsczé legeńdë autorstwa Janusza Mamelskiego
- utwory literackie podkreślające identyfikację wspólnotową np. Kaszëba béł mój tatk Bernarda Sychty, Chto... Aleksandra Labudy, Stark Jana Trepczyka, Môłi ricérz Ewy Warmowskiej
- E. i P. Marczakowie – Pomorskie ABC przestrzeni. Ilustrowany słownik dla dzieci (wybrane hasła)
II etap edukacyjny (klasy IV–VIII)
Lektury obowiązkowe dla klas IV–VI
- Jan Brzechwa – Akademia pana Kleksa
- Janusz Christa – komiks Szkoła latania z serii Kajko i Kokosz
- René Goscinny, Jean-Jacques Sempé – Mikołajek, wybór opowiadań
- Rafał Kosik – Felix, Net i Nika oraz Gang Niewidzialnych Ludzi
- Ignacy Krasicki – wybrane bajki
- Clive Staples Lewis – Lew, czarownica i stara szafa z cyklu Opowieści z Narnii
- Adam Mickiewicz – Powrót taty, Pani Twardowska, Pan Tadeusz (fragmenty, w tym: opisy, zwyczaje i obyczaje, polowanie i koncert Wojskiego);
- Ferenc Molnár – Chłopcy z Placu Broni
- Bolesław Prus – Katarynka
- Juliusz Słowacki – W pamiętniku Zofii Bobrówny
- John Ronald Reuel Tolkien – Hobbit, czyli tam i z powrotem
- Henryk Sienkiewicz – W pustyni i w puszczy
- Biblia – stworzenie świata i człowieka oraz wybrane przypowieści ewangeliczne, w tym przypowieść o siewcy, o talentach, o pannach roztropnych, o miłosiernym Samarytaninie
- Józef Wybicki – Mazurek Dąbrowskiego
- wybrane mity greckie, w tym mit o powstaniu świata oraz mity o Prometeuszu, o Syzyfie, o Demeter i Korze, o Dedalu i Ikarze, o Heraklesie, o Tezeuszu i Ariadnie, o Orfeuszu i Eurydyce
- wybrane podania i legendy polskie, w tym legenda o Lechu, o Piaście, o Kraku i Wandzie
- wybrane baśnie polskie i europejskie, w tym: Kopciuszek Charlesa Perraulta, Bajka o rybaku i rybce Aleksandra Puszkina
- wybrane wiersze Władysława Bełzy, Jana Brzechwy, Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Zbigniewa Herberta, Anny Kamieńskiej, Joanny Kulmowej, Adama Mickiewicza, Czesława Miłosza, Tadeusza Różewicza, Juliusza Słowackiego, Leopolda Staffa, Juliana Tuwima, Jana Twardowskiego
- pieśni i piosenki patriotyczne
Lektury uzupełniające dla klas IV–VI
W każdej klasie obowiązkowo dwie pozycje wybrane z listy poniżej.
Lektury obowiązkowe dla klas VII–VIII
- Charles Dickens – Opowieść wigilijna
- Aleksander Fredro – Zemsta
- Jan Kochanowski – wybór fraszek, pieśni i trenów, w tym tren I, V, VII i VIII
- Aleksander Kamiński – Kamienie na szaniec
- Ignacy Krasicki – Żona modna
- Adam Mickiewicz – Reduta Ordona, Śmierć pułkownika, Świtezianka, Dziady część II, wybrany utwór z cyklu Sonety krymskie, Pan Tadeusz (całość)
- Antoine de Saint-Exupéry – Mały Książę
- Henryk Sienkiewicz – Quo vadis, Latarnik
- Juliusz Słowacki – Balladyna
- Stefan Żeromski – Syzyfowe prace
- Sławomir Mrożek – Artysta
- Melchior Wańkowicz – Ziele na kraterze (fragmenty), Tędy i owędy (wybrany reportaż)
- wybrane wiersze poetów wskazanych w klasach IV–VI, a ponadto Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Stanisława Barańczaka, Cypriana Norwida, Bolesława Leśmiana, Mariana Hemara, Jarosława Marka Rymkiewicza, Wisławy Szymborskiej, Kazimierza Wierzyńskiego, Jana Lechonia, Jerzego Lieberta oraz fraszki Jana Sztaudyngera i aforyzmy Stanisława Jerzego Leca
Lektury uzupełniające dla klas VII–VIII
W każdej klasie obowiązkowo dwie pozycje wybrane z listy poniżej.
Lektury dla klas IV–VIII z regionalnym językiem kaszubskim
- Bolesław Bork – wybrane opowiadania
- Alojzy Budzisz – Zemia kaszëbskô
- Florian Ceynowa – Rozmòwa Kaszëbë z Pòlôchã (fragmenty)
- Hieronim Derdowski – Ò panu Czôrlińsczim, co do Pùcka pò sécë jachôł (fragmenty)
- Augustyn Dominik – Domienikòwé pòwiôstczi. Opowieści Dominika (wybrane utwory)
- Jan Drzeżdżon – Brawãdë (wybrane utwory)
- Jan Drzeżdżon – wybrane wiersze i fragmenty utworów prozatorskich
- Leon Heyke – wybór wierszy
- Stanisław Janke – wybór wierszy
- Jan Karnowski – wybór wierszy
- Roman Kucharski, Jón Natrzecy – Szczeniã Swiãców (komiks historyczny)
- Róman Kùcharsczi, Maja Nowotnik – Akademiô Błotowëch Żółwiów (komiks dla dzieci)
- Aleksander Labuda – Bogowie i duchy naszych przodków/W kręgu mitologii kaszubskiej
- Aleksander Labuda – Guczów Mack gôdô (wybrane felietony)
- Anna Łajming – Czterolistna koniczyna (wybrane opowiadania)
- Aleksander Majkowski – Żëcé i przigòdë Remùsa (fragmenty)
- Aleksander Majkowski – Życie i przygody Remusa (w tłumaczeniu Lecha Bądkowskiego – całość dla klasy VIII)
- Janusz Mamelski – Mack
- Danuta Stanulewicz – Balbina z IV B
- Bernard Sychta – Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej (fragmenty)
- Jan Trepczyk – wybrane wiersze
- W krainie baśni i bajek kaszubskich, red. B. Ugowska
- Ewa Warmowska – wybór wierszy
- wybrana twórczość innych współczesnych pisarzy kaszubskich
- wybrane teksty z zakresu kultury kaszubskiej
- Ludmiła Gòłąbk – Wanoga z Dëchama. Kaszëbsczi słowôrz ilustrowóny
- E. i P. Marczakowie – Pomorskie ABC przestrzeni. Ilustrowany słownik dla dzieci (wybrane hasła)
Szkoła ponadpodstawowa
Aktem prawnym regulującym listę lektur obowiązkowych oraz lektur uzupełniających dla szkół ponadpodstawowych jest rozporządzenie MEN z 30 stycznia 2018 roku[2].
Lektury obowiązkowe
Zakres podstawowy
- Biblia – fragmenty Księgi Rodzaju, Księgi Hioba, Księgi Koheleta, Pieśni nad Pieśniami, Księgi Psalmów, Apokalipsy wg św. Jana
- Jan Parandowski – Mitologia (część I – Grecja)
- Homer – Iliada (fragmenty), Odyseja (fragmenty)
- Sofokles – Antygona
- Horacy – wybrane utwory
- Bogurodzica, Lament świętokrzyski (fragmenty), Legenda o św. Aleksym (fragmenty), Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią (fragmenty)
- Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu (fragmenty)
- Pieśń o Rolandzie (fragmenty)
- Gall Anonim – Kronika polska (fragmenty)
- Dante Alighieri – Boska komedia (fragmenty)
- Jan Kochanowski – wybrane pieśni, w tym Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II; psalmy, w tym Psalm 13, Psalm 47; tren IX, X, XI, XIX; Odprawa posłów greckich
- Piotr Skarga – Kazania sejmowe (fragmenty)
- wybrane wiersze następujących poetów: Daniel Naborowski, Jan Andrzej Morsztyn, Mikołaj Sęp-Szarzyński
- Jan Chryzostom Pasek – Pamiętniki (fragmenty)
- William Szekspir – Makbet, Romeo i Julia
- Molier – Skąpiec
- Ignacy Krasicki – Hymn do miłości Ojczyzny, wybrane satyry
- Franciszek Karpiński – wybór sielanek i liryki religijnej
- Adam Mickiewicz – Oda do młodości; wybrane ballady, w tym Romantyczność; wybrane sonety z cyklu Sonety krymskie oraz inne wiersze; Konrad Wallenrod oraz Dziady część III
- Juliusz Słowacki – Kordian; wybrane wiersze, w tym Grób Agamemnona (fragmenty), Testament mój
- Zygmunt Krasiński – Nie-Boska komedia
- Cyprian Kamil Norwid – wybrane wiersze
- Bolesław Prus – Lalka, Z legend dawnego Egiptu
- Eliza Orzeszkowa – Gloria victis
- Henryk Sienkiewicz – Potop
- Adam Asnyk – wybrane wiersze
- Fiodor Dostojewski – Zbrodnia i kara
- wybrane wiersze następujących poetów: Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leopold Staff
- Stanisław Wyspiański – Wesele
- Władysław Stanisław Reymont – Chłopi (tom I – Jesień)
- Stefan Żeromski – Rozdziobią nas kruki, wrony..., Przedwiośnie
- Witold Gombrowicz – Ferdydurke (fragmenty)
- wybrane wiersze następujących poetów: Bolesław Leśmian, Julian Tuwim, Jan Lechoń, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Kazimiera Iłłakowiczówna, Julian Przyboś, Józef Czechowicz, Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Gajcy
- Tadeusz Borowski – Proszę państwa do gazu, Ludzie, którzy szli
- Gustaw Herling-Grudziński – Inny świat
- Hanna Krall – Zdążyć przed Panem Bogiem
- wybrane wiersze następujących poetów: Stanisław Baliński (wybrane wiersze z okresu emigracyjnego) Kazimierz Wierzyński (wybrane wiersze z okresu emigracyjnego), Czesław Miłosz (Ocalenie – wybrane wiersze, Traktat moralny – fragmenty), Tadeusz Różewicz, Miron Białoszewski, Jarosław Marek Rymkiewicz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert (wybrane wiersze z tomów Pan Cogito oraz Raport z oblężonego Miasta), Halina Poświatowska, Stanisław Barańczak, Marcin Świetlicki, Jan Polkowski, Wojciech Wencel
- Albert Camus – Dżuma
- George Orwell – Rok 1984
- Józef Mackiewicz – Droga donikąd (fragmenty)
- Sławomir Mrożek – Tango
- Marek Nowakowski – Raport o stanie wojennym (wybrane opowiadanie); Górą „Edek” (z tomu Prawo prerii)
- Jacek Dukaj – Katedra (z tomu W kraju niewiernych)
- Antoni Libera – Madame
- Andrzej Stasiuk – Miejsce (z tomu Opowieści galicyjskie)
- Olga Tokarczuk – Profesor Andrews w Warszawie (z tomu Gra na wielu bębenkach)
- Ryszard Kapuściński – Podróże z Herodotem (fragmenty)
- wybrane utwory okresu stanu wojennego
- powojenna piosenka literacka – wybrane utwory Ewy Demarczyk, Jacka Kaczmarskiego, Wojciecha Młynarskiego, Agnieszki Osieckiej oraz wybrane teksty Kabaretu Starszych Panów
Zakres rozszerzony
W zakres rozszerzony wchodzą wszystkie utwory określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
- Arystoteles – Poetyka, Retoryka (fragmenty)
- Platon – Państwo (fragmenty);
- Arystofanes – Chmury
- Jan Parandowski – Mitologia (część II – Rzym)
- Wergiliusz – Eneida (fragmenty)
- św. Augustyn – Wyznania (fragmenty)
- św. Tomasz z Akwinu – Summa teologiczna (fragmenty)
- François Villon – Wielki testament (fragmenty)
- François Rabelais – Gargantua i Pantagruel (fragmenty)
- Michel de Montaigne – Próby (fragmenty)
- Jan Kochanowski – Treny (jako cykl poetycki)
- Piotr Skarga – Żywoty świętych (fragmenty)
- William Szekspir – Hamlet
- wybrane utwory poetyckie z romantycznej literatury europejskiej, w tym wybrane wiersze angielskich poetów jezior
- Juliusz Słowacki – Lilla Weneda
- Cyprian Kamil Norwid – Bema pamięci żałobny rapsod, Fortepian Szopena, Czarne kwiaty (fragmenty), Promethidion (fragmenty)
- wybrana realistyczna lub naturalistyczna powieść europejska (Honoré de Balzac – Ojciec Goriot, Charles Dickens – Klub Pickwicka, Mikołaj Gogol – Martwe dusze, Gustaw Flaubert – Pani Bovary)
- Stanisław Wyspiański – Noc listopadowa
- Franz Kafka – Proces (fragmenty)
- Michaił Bułhakow – Mistrz i Małgorzata
- Stanisław Ignacy Witkiewicz – Szewcy
- Bruno Schulz – wybrane opowiadania z tomu Sklepy cynamonowe
- Tadeusz Konwicki – Mała apokalipsa
- Jorge Luis Borges – wybrane opowiadanie;
- Janusz Głowacki – Antygona w Nowym Jorku
- Sławomir Mrożek – wybrane opowiadania;
- wybrane eseje następujących autorów: Jerzego Stempowskiego, Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Zbigniewa Herberta, Zygmunta Kubiaka, Jarosława Marka Rymkiewicza
- wybrane teksty z aktualnych numerów miesięczników oraz kwartalników literackich i kulturalnych
Lektury uzupełniające
W każdej klasie obowiązkowo dwie pozycje (w całości lub we fragmentach) wybrane z list poniżej.
Zakres podstawowy
Zakres rozszerzony
