Litterae Theodiscae sunt litterae plerumque in Germania, Austria, Germanis Helvetiae Belgiique regionibus, Lichtensteno, et provincia Nauzanensi in Italia Theodisce conscriptae, operibus minoris momenti diasporae Germanicae alicubi non exclusis. Temporibus recentioribus plerumque lingua Theodisca normata scribuntur, sed nonnulla litterarum flumina dialectis (e.g. Alemannica) plus minusve moventur.
Litterae Theodiscae mediaevales sunt litterae in Germania scripta ex stirpe Carolingorum. Eruditi variis temporibus finem Theodiscarum medii aevi litterarum tribuunt, quorum Reformatio Protestantica (1517) est ultimum quod fieri potest. Aetas linguae Theodiscae superioris antiquae usque ad medium saeculum septimum undecimum superfuisse dicitur; clarissima illius temporis opera sunt Hildebrandslied ('Carmen Hildebrandis') et quoddam poema epicum heroicum Heliand ('Salvator') appellatum. Lingua Theodisca superior media saeculo duodecimo coepit, cuius magna opera sunt Der Ring ('Anulus', ca. 1410) et poemata Osvaldi Volkenstenensis, Walther von der Vogelweide, Ioannis Teplensis, "Tristan und Isold" (Gottfried von Straßburg), "Parzival" (Wolfram von Eschenbach), Anonymi "Nibelungenlied". Aetas baroca (in litteris Theodiscis, 1600–1720) fuit una e fecundissimis litterarum Theodiscarum temporibus. Litterae hodiernae Theodisce productae coeperunt in operibus auctorum Illuminismi (sicut Herder). Motus sensibilitatis annorum ex 1750 fere incipiens anno 1774 finivit cum Ioanne Volfgango Goethio Die Leiden des jungen Werthers ('Dolores Verteri iuvenis') ederet. Motus Sturm und Drang et classicismus Vimariensis ducebantur a Goethio et Friderico Schiller. Romanticismus Germanicus saeculorum duodevicensimi exeuntis et undevicensimi ineuntis praevalebat.
Biedermeierana fuerunt scripta, musica, artes oculorum, designatioque interiorum annis inter 1815 (Consilium Vindobonense), annum qui finem bellorum Napoleonicorum commemorat, et 1848, annum rerum novarum Europaearum. Nasizmo saeculo vicensimo regnante, nonnulli auctores exsules facti sunt (Exilliteratur facientes), aliique sese censurae artium summiserunt, quae ratio emigratio interna (Innere Emigration) appellabatur. Praemium Nobelianum Litterarum usque ad 2009 tredecimis auctoribus Theodiscoloquentibus concessum erat (inter quos insigniter Thomas Mann, Hermannus Hesse, Guntherus Grass), tertium post auctores Anglice et Francogallice scribentis (quibus proprie sunt 27 et 14 praemia).
Inter auctores magni momenti Renascentiae et Reformationis saeculis quinto decimo exeunte et sexto decimo ineunte fuerunt:
Aetas baroca (1600–1720) fuit unum e fecundissimis litterarum Theodiscarum temporibus. Multi scriptores experientias belli triginta annorum horribiles in poesi solutaque oratione dicebant. Casus Simplicissimi, iuvenis et credulus, in mythistoria Simplicio Simplicissimo Ioannis Iacobi Christoffel de Grimmelshausen,[1] facta est clarissima aetatis barocae fabula Theodisca. Martinus Opitz, caput primae poetarum scholae Silesianae, regulas puritatis linguae, stili, versus, rimae constituit. Andreas Gryphius et Daniel Caspar von Lohenstein tragoedias (Trauerspiele) Theodisce conscripserunt, saepe de thematibus classicis, saepissimeque violentissimas. Poemata religiosa, erotica, occasionalia Theodisce Latineque apparuerunt. Sibylla Ursula de Braunschweig-Lüneburg mythistoriam Die Durchlauchtige Syrerin Aramena ('Aramena, domina nobilis Syria') conscribere coepit, quae fuerit clarissima curiarum regalium mythistoria in litteris barocis Theodiscis; ab Antonio Ulrich fratre confecta, edita est a Sigmundo de Birken.[2][3]
Aetas a criticis Germanis Empfindsamkeit ('Sensibilitas') appellata (annis 1750 ad annos 1770) operibus Friderici Amadei Klopstock (1724–1803), Christiani Fürchtegott Gellert (1715–1769), Sophiae de La Roche (1730–1807) innotuit. Quae Die Leiden des jungen Werthers ('Dolores Wertheri iuvenis', 1774), prosperrimo Goethii libro, ad summum venit et finem cepit.
Sturm und Drang fuit motus in litteris et musica qui ab annis 1760 exeuntibus ad annos 1780 ineuntis vigebant, quo subiectivitas singulorum hominum et praecipue extremi animi motus libere declarabantur contra limites rationalismi ab Illuminatione consociatisque aestheticarum elementis impositos. Ioannes Georgius Hamann philosophus habetur principalis huius notionis ideologus, cui Goethius ad tempus favebat, sed hoc genus scribendi cum Friderico Schillero deinde reiecit, motum classicismum Vimariensem appellatum incipiens.
Classicismus Vimariensis (Theodisce Weimarer Klassik et Weimarer Klassizismus) fuit culturalis et litterarius motus Europaeus, cuius praecepta maximi momenti primum a Goethio Schilleroque annis ab 1786 ad 1805 proponebantur.
Romanticismus Germanicus fuit motus saeculis duodevicensimo exeunte et undevicesimo ineunte praevalens, qui paululum post rem gemellam Anglicam ortus est, primos annos Classicismus Germanicus sive Classicismus Vimariensis appellatus, cui re vera adversabatur. Contra gravitatem Romanticismi Anglici, motus Germanicus festivitate facetiisque innotuit, cum certo amore pulchritudinis. Primi romantici Germani novam artis, philosophiae, scientiaeque synthesin excogitare conabantur, ad integram medii aevi simplicitatem spectantes, sed magis magisque tenuitatem quam petebant agnoscebantur. Romanticismus Germanicus ad ultimum anxietates inter mundum quotidianum et irrationales supernaturalesque ingenii creatricis fictiones speciosas tractare coepit. Henricus Heine potissimum inquisitionem praeteritorum mediaevalium ut exemplar unitatis in arte societate reprehendebat.
Biedermeierana erant scripta, musica, artes oculorum, designatioque interiorum annis inter 1815 (Consilium Vindobonense), annum qui bella Napoleonica confecta commemorat, atque 1848, annum multarum rerum novarum Europaearum factarum, atque ab aetate romantica antecedente discrepabat. Usitati poetae Biedermeierani erant Annetta von Droste-Hülshoff, Adelbertus de Chamisso, Eduardus Mörike, Gulielmus Müller, quorum ultimi tres opera genuerunt quae in conspicuis compositionibus Roberti Schumann, Hugonis Wolf, Franciscique Schubert proprie posita sunt.
Germania iuvenis fuit laxus scriptorum Vormärz grex, qui ab anno 1830 ad annum 1850 fere vigebat. Qui grex, necessario motus iuvenum, motibus qui Franciam et Hiberniam ceperant et in Italia quoque orti erant similis erat. Eius suasores principales erant Carolus Gutzkow, Henricus Laube, Theodorus Mundt, Ludolphus Wienbarg; etiam Henricus Heine, Ludovicus Börne, et Georgius Büchner sodales habebantur. Circulus latior Willibaldum Alexis, Adolphum Glassbrenner, et Gustavum Kühne. comprehendit
Nonnulli motus aesthetici litteras Theodiscae primis saeculi vicensimi decenniis afficiebant:
Nazismo in Europa ab anno 1933 regnante, nonnulli auctores in exsilium perrexerunt (Exilliteratur facientes), aliique sese censurae artium summiserunt (emigratio interna, Innere Emigration).
Multum ex poesis hodiernae Theodisce compositae in periodicis litterarum editur; exempli gratia, DAS GEDICHT poemata ex Germania, Austria, Helvetia, et Luxemburgo saltem viginti annos edidit.
Praemium Nobelianum Litterarum usque ad 2009 tredecim auctoribus Theodiscis concessum erat (inter quos Thomas Mann, Hermannus Hesse, Guntherus Grass), tertium post auctores Anglice et Francogallice scribentis (quibus proprie sunt 27 et 14 praemia). Auctores sequentes incolae Germaniae sunt, nisi aliter dicti:
Thomas Mann (1875–1955) |
Hermannus Hesse (1877–1962) |
---|---|
![]() |
![]() |
Anglice scripta
Theodisce scripta
Anthologiae