O que segue recolle diversa información sobre a pegada do mes de abril na cultura popular e na literatura oral galegas, recollida de diferentes traballos etnográficos –xerais a toda Galicia ou localizados nun ámbito xeográfico máis concreto-, dicionarios, refraneiros, cantigueiros etc. Tamén incluímos as mencións á Coresma, á Semana Santa e á Pascua de Resurrección por coincidir, habitualmente, neste mes.

Eladio Rodríguez recolle o costume de acender na lareira, en cada casa, o Lume novo, que se prende co tizón ou as ascuas do lume que o abade bendice no adro da igrexa no transcurso dunha cerimonia que se celebra o Sábado Santo. Este lume que se prende na igrexa facíase co pedernal e utilizábase para acender, inmediatamente, as brasas do incensario e as lámpadas do templo ^[1].

En Cambados disque dá mala sorte varrer a casa en Semana Santa (Leiro Lois, 120),

Para cura-lo meigallo ou o tangaraño (raquitismo), vaise á romaría de San Pedro Mártir, en Belvís, Santiago, o 29 de abril. Lamas Carvajal recolle esta tradición nunha das súas poesías ^[2]:

Naiciña, non sei que teño,/ meu mal non o entende naide,/ díxome o crego que tiña/ que ir a Santiago a curarme/ nos derradeiros de abril,/ día de san Pedro Martir...

Crese que se o cuco non acaba de vir entre marzo e abril é sinal de que se van producir grandes desgrazas.

O último día de abril ou, noutros lugares o 29, existía o costume de alumea-las leiras. Este rito propiciatorio consistía en percorre-los campos de cultivo con fachos encendidos, unha vez rematada a sementeira, para pedir unha boa colleita:

Alumea o pan,
aluméao ben,
alumea o pan
pra o ano que vén.
Alumea o pai,
cada gran un toledán.
Alumea o fillo,
cada gran un pan de trigo.

• Estar feito un abril: estar cheo de vida.
• Parecer un abril: ser ou aparentar un mozo guapo e elegante.

• A abella e a ovella, en abril deixan a pelexa ^[3].
• A auga de abril enche o carro e o carril ^[4][5][6].
• A choiva no abril dá millo e dá pan.
• A coresma e a cadea, prós probes parecen feitas ^[7].
• A liñaza por San Marcos nin nada, nin no saco ^[8]
• A ovella e a abella polo abril deixan a pelexa.
• A ovella en Pascua florida está lustrosa e parida.
• A páscoa onde quixeres; o antroido ond'as mulleres ^[9].
• As sardiñas en abril, cólleas polo rabo e déixaas ir .
• A sardiña polo abril, cóllea polo rabo e déixaa ir; por maio ásaa no borrallo, e por San Xoán xa molla o pan ^[10].
• A sardiña por abril cóllea polo rabo e déixaa ir, por maio ásaa no rescaldo e por san Xoán xa molla o pan ^[11].
• Á solla de abril ábrelle a mán e déixaa ir ^[12].
• A solla en abril cóllea na man e déixaa ir ^[10].
• A vella dos anos mil gardaba pan para maio e leña para abril.
• A viña de bo amo pódase en marzo; a viña do ruín pódase en abril ^[13][14].
• Abril a lan carda, e maio leva a fama ^[15].
• Abril, abril, de cen en cen anos deberas vir ^[15].
• Abril atoldado e pouco mollado ^[15].
• Abril, augas mil coadas por un mandil ^[4].
• Abril, augas mil, escoadas por un mandil ^[15].
• Abril, augas mil, peneiradas nun candil ^[15].
• Abril, augas mil, se non ó comenzo, ó medio ou ó fin ^[15].
• Abril chove prás xentes, e maio prás bestas ^[16].
• Abril chovedoiro enche o cabaceiro ^[15].
• Abril chuvioso, maio pardo e san Xoán ventoso traen o ano compogoso ^[17].
• Abril, déixame dormir, que en maio de meu me caio ^[18]
• Abril e maio son a chave de todo o ano ^[19].
• Abril e maio son as chaves do ano ^[15].
• Abril esfola, pero maio amola ^[15].
• Abril, espigas mil ^[20].
• Abril frío e fornos quentes, alegría prós meus dentes ^[15][21].

• Abril frío e mollado, enche o celeiro e farta o gado ^[15][22].
• Abril frío, moito pan e pouco viño ^[15][23].
• Abril frío, pan e viño ^[15][23].
• Abril frío quer compango, viño e pantrigo ^[15][24].
• Abril frío trai poias de trigo ^[15][25].
• Abril mata o porco no cobil, e maio mátao dun ano ^[26].
• Abril mollado, malo na horta e bo no campo ^[15].
• Abril, o do bo dormir ^[15].
• Abril pare os froitos e maio lévaos ó lombo ^[15].
• Abril, pendoril; maio, engraio; e san Xoán, segaio ^[15].
• Abril, pendoril; maio, engraio; san Xoán, segaio.
• Abril, pra ser abril, ten que vir con augas mil ^[15].
• Abril que non chove deixa ó labrego probe ^[15].
• Abril quente e mollado, carga o carro e enche o gado ^[4].
• Abril quente e mollado, carga o carro i engorda o gando ^[15].
• Abril, se por mal quere vir, as portas non deixa abrir ^[4].
• Abril, se por mal quere vir, nin as portas deixa abrir.
• Abril, si por mal quer vir, inda as portas non deixa abrir ^[15].
• Abriles bos e bos fidalgos, andan escasos ^[15].
• Abriles e cabaleiros, son ás veces treicioeiros ^[15].
• Alá vaias, marzo marceiro, que aquí me quedo cos meus becerros, agora virá teu irmán abril, que non sei se mos deixará vivir ^[27].
• Algún día será festa e será Pascoa ^[28].
• Altas ou baixas, en abril son as Pascuas ^[4][29].
• Antroido á raxeira, Pascuas á lareira.
• As madrugadas de abril son pintadas pra durmir ^[15].
• As madrugadas de abril son propias para dormir.
• As mañanciñas de abril deixádemas pra dormir.
• As pascuas con quen quixeres, os Antroidos coas vosas mulleres.
• As sandías nin semeadas en maio nin nadas en abril.
• Auga de abril e xiada de maio, aseguran o ano ^[30].
• Auga de abril e xiada de maio, herba pra todo o ano ^[30].
• Auga de abril, enche o carro e o carril.
• Auga de abril molla o carro, molla a leira e molla o carril ^[15].
• Auga en abril, toda a que poida vir.
• Ben veña abril coas súas augas mil ^[15].
• Busca pan pra maio e leña pra abril, e bótate a dormir ^[31].
• Cando abril recacha, inda a vella queima a racha ^[15].
• Cando abril recacha, queima a vella a maza ^[4].
• Cando chove por San Xorxe, de cen cereixas quedan catorce ^[32]
• Cando en marzo chove i en abril xía, quédase maio feito unha criba ^[27].
• Cando marzo abrilea, abril marcea ^[27].
• Cando por San Xurxo chove, de cen cereixas quedan nove ^[33].
• Cebada, pra marzo; leña pra abril e trigo, pra maio ^[34].
• Chova por abril e maio e non chova en todo o ano ^[4][15][33].
• Chova por abril e por maio e non chova na volta do ano ^[15].
• Chova pra min abril e maio e pra ti todo o ano ^[15].
• Chova pra vós na roda do ano, e pra min en abril e maio ^[33].
• Chuvia de abril, henche o carro e o carril ^[35].
• Chuvia de abril non perdoa o carro nin o carril ^[36].
• Chuvia, de abril; recío, de maio ^[37].
• Chuvia por abril e maio, aunque non chova en todo o ano.
• Coas xarapadas de abril, mexa o porco no cubil ^[38].
• Cobras en marzo, neve en abril ^[4].

• Cobras en marzo, neves en abril.
• Cóbregas en marzo, neves en abril ^[27].
• Coida de podar en marzo, que o que poda en abril é ruín ^[39].
• Coida de podar en marzo, que o que poda en abril, ese é ruín ^[40].
• Corta cardos en abril e de cada un naceranche mil.
• De abril a abril volven as augas por onde adoitaban vir ^[15].
• De abril a maio, mes de descanso.
• Día de entroido e domingo de Pascoa, cada larpeiro na sua casa ^[41].
• Día de Páscoa e domingo lardeiro, cada cadelo no seu palleiro ^[28][42].
• Dixo o pastor a marzo: "mal trataches ó meu gando; alá irás onde non volvas máis". E marzo respondeu: "con tres días que me quedan, e tres que me empreste meu irmán abril, poreiche as túas ovellas a parir" ^[27].
• Díxolle maio a abril: "Anque che pese, heime rir" ^[43].
• Domingo de Ramos lava os teus panos, que na semana maior choverá ou quentará o sol.
• Dúas augas de abril e unha de maio valen os bois e o carro ^[30].
• En abril, a sardiña val pernil ^[44][45].
• En abril abre a porta ó gado, e déixao ir ^[4].
• En abril, ábrelle a porta ó gando e déixao ir ^[15].
• En abril, augas mil ^[4][30][46].
• En abril, augas mil, cargan o carro e mailo barril.
• En abril, augas mil, e en maio tódalas que queiran vir.
• En abril, augas mil, e en maio, tres ou catro' ^[15].
• En abril, augas mil, e en xaneiro come carneiro'.
• En abril, augas mil, e todas caben nun barril.
• En abril, augas mil, e vento, e tódalas que queiran vir.
• En abril, cada pinga val por mil ^[4].
• En abril, cada pingueira de auga vale por mil ^[15].
• En abril cátanos no cubil, en maio xa son bo gallo, en san Xoán xa lle dou a carreira ó can, en santa Mariña xa vou pola cabritiña, en agosto xa vou co meu pai polo rostro, en Santos xa mato os bois nos campos e en xaneiro xa podo co carneiro ^[47].
• En abril cear sin candil.
• En abril, chuvias ir e chuvias vir ^[15].
• En abril déitate sen candil.
• En abril déixame durmir.
• En abril déixame durmir, que en maio de meu me caio ^[15][48].
• En abril déixame durmir, que en maio eu só me caio.
• En abril e maio fai fariña pra todo o ano ^[15].
• En abril e maio fai fariña pró ano ^[49].
• En abril entra o albañil.
• En abril, espárragos para min; en maio, para o meu amo ^[19].
• En abril, espigas mil ^[4][15]
• En abril, espigas mil, no maio todo espigado.
• En abril está a loba no cubil, en maio sae co pai ó lado, en san Xoán atrévese co can, en Santa Mariña xa colle a cabritiña, en agosto sae co pai ó rostro.
• En abril, estou no cubíl ^[4].
• En abril inda está o porco no cubil ^[15].
• En abril mata o porco no cubil.
• En abril, mata o porco no cubíl, e en maio, mátao dun ano ^[50].
• En abril métese a vella no cubil.
• En abril morre a fraca; a colmea, non a vaca ^[51].
• En abril non te descubras dun fío.
• En abril, o salmón pra min, no maio pró criado, e no san Xoán pró can ^[52].
• En abril os espárragos pra min, i en maio pró meu amo ^[15].
• En abril ponte o capelo ruín ^[15].
• En abril ronca o porco no cubil ^[44].
• En abril sae o cuco do cubil ^[46].
• En abril, si por mal quere vir, nin as portas deixa abrir ^[46].
• En abril vai colle-la sardiña polo rabo e déixaa ir.
• En abril xa soio poda o labrego ruín.
• En marzo saca a cabeza o lagarto, i en abril acaba de saír ^[27].
• En marzo, cada pingueira quita un carto; i en abril, cada pingueira dá mil ^[27].
• En marzo, nazo; en abril, estou no cubil; en maio, xa saio; en san Xoán, xa fuxo do can; en santa Mariña, xa pillo a galiña; e en agosto, xa son bo raposo.
• En marzo, nazo; en abril, estou no cubil; en maio, xa saio; en San Xoán, xa fuxo ó can; en Santa Marina, xa pillo a galiña; e en agosto, xa son bo raposo ^[53].</ref>^[54].
• En marzo, se podas un cardo, naceranche catro, i en abril, se cortas catro naceranche mil.
• Entre abril e maio, fai fariña para o ano ^[19][27].
• Entre marzo e abril o cuco ha de vir.

• Entre marzo e abril, o cuco, ou a fin.
• Entre marzo e abril o cuco quere vir.
• Entre marzo e abril o cuco ten que vir, e se o cuco faltara a fin do mundo volvera.
• Entre marzo e abril, ou ha vir o cuco, ou a fin.
• Entre marzo e abril sae o cuco do cubil, e entre san Xoán e a sega marcha o cuco para a súa terra.
• Entre marzo e abril sae o cuco do cobil, pois coa neve non quer vir ^[55].
• Entre marzo e abril sae o cuco de cubil, que coa neve non quer vir ^[27].
• Entre marzo e abríl, sai o cuco de cubíl, que coa neve non quer vir ^[56].
• Entre marzo e abril, se non vén o cuco, quer vir a fin ^[15].
• Entre marzo e abril, se non ven o cuco quer vir o fin ^[4].
• Entre marzo e abril, se non veu o cuco, quer vir a fin ^[55].
• Entroido, á raxeira; páscoa, á lareira ^[41].
• Espigas en marzo, catro; espigas en abril, mil ^[57].
• Falten augas mil e non falten en abril ^[4][15].
• Febreiriño curto, cos teus días vinteoito, se duraras máis catro, non quedaba can nin gato; pois deixa, que agora vén meu irmáu abril que che ha de matar o porco dun ano no cubil.
• Febreiro curto, cos teus días vinteoito, se duraras máis catro, non quedaba can nin gato. Pois deixa, que agora vén meu irmau abril que che ha de matar o porco dun ano no cubil ^[58].
• Febreiro moliñeiro, marzo ventoso e abril chuvioso, sacan a maio garrido e fermoso ^[59].
• Garda do pan para maio e da leña para abril ^[19].
• Garda leña pra abril e pan pra maio.
• Garda pan para maio e leña para abril.
• Garda pan para maio e leña para abril, que che ha de cumprir ^[15].
• Leiracho lereu, por san Xurxo no centeu ^[60]
• Maio airoso fai o pan garboso ^[61].
• Maio fai as apostas, e abril lévallas ás costas ^[62].
• Marzo amola, e abril esfola ^[27].
• Marzo é a porta e abril trai a chave, se está posta ^[27].
• Marzo espigarzo, abril penderil, en maio gramado, en San Xoán segado ^[63].
• Marzo espigarzo, abril pendoril, en maio granado, en San Xoán segado.
• Marzo espigarzo, abril pendoril, maio granado, San Xoán segado, Santa Mariña a airiña ^[64].
• Marzo, espigarzo; abril, penduril; maio, granado; san Xoán, curado. Na santa Mariña, metelo na arquiña ^[65]
• Marzo espigarzo, abril penduril, maio granado, san Xoán curado, na santa Mariña metelo na arquiña.
• Marzo, espigas catro; abril, espigas mil ^[27].
• Marzo louco, e abril non pouco ^[27].
• Marzo pardo, abril chuvioso e maio ventoso fan o ano fermoso ^[27].
• Marzo ventoso e abril chuvioso, sacan a maio frorido e fermoso ^[27].
• Marzo ventoso, abril chuvioso e maio pardo fan fermoso o ano ^[27].
• Na semana de Ramos lava os teus panos; que na de Pasión, ou poderás ou non ^[66].
• Neve en abril, cobras en marzo ^[15].
• Nin no abril nado, nin no maio plantado ^[67]
• No abril, cada pingota de auga vale por mil ^[15].
• No abril, chuvia que encha o carro i o carril ^[15].
• No abril di o cuco: vivo; e no maio: revivo^[15].
• No abril, mata o porco no cubil, e no maio mátao dun ano ^[15][68].
• No abril para min, no maio para o criado e no san Xoán o peixe para o can.
• No abril sai o cuco do cubil ^[69].
• No mes de abril cada polbo bota mil ^[70][71].
• No mes de abril fai queixos mil, e no de maio fai tres ou catro ^[72].
• No mes de abril fai queixos mil; no de maio, tres ou catro ^[15].
• No mes de abril fai queixos mil, no mes de maio fai tres ou catro.
• No mes de marzo e abril o cuco ha de saír, se ós tres meses non volveu é porque morreu.
• Non se che fará a coresma larga, se debes algo pra a páscoa ^[7].
• O abril penduril.
• O año de abril enche o mandil ^[73].
• O cuco no abril vive, e no maio revive ^[55].
• O cuco no abril xa sai do cobil ^[55].
• O enxame de abril, pra min; o de maio, pra meu amo, i o de San Xoán, pro can ^[74].
• Ó escacho, polo abril, non hai máis que lle pedir ^[75].
• O frío de abril mata o porco no cubil ^[76].
• O frío de abril mata o porco no seu cubil ^[15].
• 'O mes de xaneiro é o xeadeiro; febreiro, muliñeiro; marzo, esqueiroso; abril, chuvioso; maio, pardo; san Xoán, claro; en seitura, sol; e en agosto, mellor.

• O millo polo San Marcos nin nado, nin no saco ^[77].
• O millo por san Marcos nin no saco nin nado.
• 'O primeiro de abril van os burros a onde non deben ir ^[78]
• O que en abril come sardiña, aínda en agosto pícalle a espiña ^[79].
• O que en abril come sardiña, inda en agosto lle pica a espiña ^[80].
• O que en marzo non fende, en abril non estende ^[81].
• O que non garda leña pra abril, non sabe vivir ^[15].
• O queixo i o barbeito, en abril ou maio sexa feito ^[82].
• O salmón i o sermón, dispois da Pascoa non teñen sazón ^[83].
• O sermón, o sábalo e o salmón, na coresma teñen sazón, dispois non ^[84].
• O vento de abril i a lama de agosto, matan o viño anque sexa no mosto ^[85].
• O viño de abril, enche o carro e o carril.
• O viño de abril non vai ó funil.
• Os aires de abril fan meter o porco no cubil.
• Ós comenzos de abril o cuco ten que vir, e se non volveu, ou prendérono ou morreu ^[55].
• Ós escachos no abril, non hai máis que lle pedir ^[15].
• Pan pra maio e leña pra abril, e o millor cepón, pra marzo o compón ^[86].
• Pascoas, con que quixeres; entroidos, coas túas mulleres ^[41].
• Pascuas enxoitas, nin poucas nin moitas.
• Pascuas molladas, anadas dobladas.
• Poeira en abril, lama en agosto ^[15].
• Polo abril que veñan augas mil ou cantas queiran vir ^[15].
• Polo abril ronca o porco no cubil ^[15].
• Polo abril xa solo poda o labrego ruín ^[15].
• Polvo en abril, lama en agosto.
• Por abril dorme o mozo ruín, e por maio, o mozo i o amo ^[15].
• Por abril ponte de codín; e se o pan ves verdegar, ponte a cantar ^[15].
• Por Páscoa de Resurreición tres cousas non teñen sazón, sardiñas salgadas, castañas asadas e predicación ^[9].
• ¿Por que naciche tan ruín? Porque non me sementache en abril ^[87]
• Que altas, que baixas, en abril son as Pascuas.
• Que chova en abril e maio anque non chova en todo o ano.
• Quen queira mal a unha veciña, déalle en abril sardiña ^[88][89].
• Ramos mollados e Pascuas enxoitas, bo ano de froitas e troitas.
• San Marcos, sementa polos altos.
• San Xurxo o larpeiro leva as uvas no pandeiro ^[90].
• Sardiñas salgadas, castañas asadas e confesión, antes das Páscoas de Resurrección ^[91].
• Se chora Marta, rí Lázaro; se Lázaro chora, Marta rí ^[92].
• Se en marzo non canta o cuco, nin en abril a bubela, e a ruliña non rulea, mala cosecha se espera.
• Se en marzo ou abril o cuco non vén, quer vir a fin ^[93].
• Se entre marzo e abril o cuco non vén, é que o cuco é morto ou a fin quere vir ^[58].
• Se entre marzo e abril o cuco non veu é sinal que morreu ou é sinal do fin.
• Se non houbera abril, non habería ano ruín ^[15].
• Se non sal o cuco antes do trece de abril, ou morreu o cuco ou virá a fin.
• Se non víche-lo cuco a mediados de abril, ou morreu o cuco ou quer vir a fin ^[15].
• Se non víchelo cuco a mediados de abril, ou morreu o cuco ou vai vir a fin ^[55].
• Se non víche-lo cuco a mediados de abril, ou morreu o cuco ou vai vir ó fin.
• Se polo san Xurxo chove, de cen cereixas quedan nove ^[94][95].
• Se por San Xurxo chove, de cen cereixas quedan nove ^[15].
• Se pra San Xurxo xea non collerás nin unha pera.
• Se queres saber cando é abril a anduriña viracho dicir.
• Se tes pra Páscoa unha débeda, logo che se vai a coresma ^[9].
• Sol de abril, ábrelle a man e déixao ir ^[96].
• Solla de abril, abre a man e déixaa fuxir ^[15].
• Solla de abril, abre as maos e déixaa ir.
• Solla en abril, abre a man e déixaa ir ^[97][98].
• Tal teño a Páscoa, cal teñas a casa ^[9].
• Tras de abril vén maio, e hai cereixas como puños.
• Un día de abril e outro de maio, se son de tempo axeitado, valen os dous tanto como os bois e o carro ^[99].
• Val máis un torbón de abril que os bois e o carro i aquel que vai nil ^[15].
• Vale máis un turbón de abril que os bois e o carro e quen vai nil.
• Viño de maio pouco e malo o de abril é xentil.
• Xaneiro, xeadeiro; febreiro, verceiro; marzo, airoso; abril, chuvioso; maio, pardo; san Xoán, claro, valen máis estos meses cas súas mulas co seu carro.
• Xaneiro xiadeiro, febreiro escarabanadeiro, marzo amoroso, abril chuvioso, maio ventoso, San Xoán caloroso, que fai o ano formoso ^[100].
• Xaneiro xiado e abril mollado enchen o faiado.

• Adiós, martes de antroido,/ adiós, meu amiguiño,/ hastra o domingo de Páscoa/ xa non como máis touciño ^[101].
• As tellas do teu tellado/ non queren baixarme a abrir;/ baixa tu, rosa de maio,/ criada no mes de abril ^[102].

• Semana Santa
• Galería de imaxes da etnografía de Galicia