Ma commune dit OUI aux langues régionales

Nosse comene dit OYI^[1] (e-n alzacyin JA fer unseri Sproch, e-n occitan Òc per l'occitan, e burton Ya d'ar brezhoneg)^[2], c' est ene operåcion ki dene ene ricnoxhance oficire a ene comene ki fwait toplin des accions po fé rviker on lingaedje dilérin djåzé so si stindêye di tere.

Po sacwants lingaedjes, gn a eto des soces ki pårticipèt.

L' idêye a stî enondêye e 2016 pa Nadine Vanwelkenhuyzen k' aveut ddja oyou djåzé d’ on sfwait label el France (pol burton, l’ alzacyin, l’ occitan u l' galo).

Ele li prezinta å comitî del soce «Fiesse ås lingaedjes walons», dizo l' cogne d' on label come li ci des pus beas viyaedjes del Walonreye, metans.

Di l’ apinse teyorike, l’ enondaedje do pordjet va passer pa on tuzoe avou Marius Gigot, Jean-Luc Fauconnier, Baptiste Frankinet, Michel Francard et Alix Dassargues.^[3]

Li label serè lomé e francès «Ma commune dit OUI aux langues régionales».

Po-z awè l' label, tchaeke comene si doet-st egadjî a fé 15 diferinnès accions pol walon dins 5 dominnes. Tchaeke accion rapoite 5 u 10 ponts. Po-z awè l’ acertineure, les comenes divèt awè, al boune, 100 ponts.

Dominnes

• Dominne 1 : atôtchance
  • mete on tecse e walon dins tos les limeros del gazete del comene (10 ponts)
  • mete so pî on pris po riscompinser des djins del comene ki boutnut po les lingaedjes do payis (10 ponts)
  • fé ene inkete sol kinoxhance des lingaedjes do payis pa les djins ki vicnut dins l' comene (avou ene aidance do Siervice des Lingaedjes do Payis) (10 ponts)
  • siner li « tchåte des spotchîs lingaedjes d’ Urope » (10 ponts)
  • cåzer walon a l' atake des spitchs (5 ponts)
  • fé des papîs d' priyaedje dins les deus lingaedjes (5 ponts)
  • mete do walon (ou èn ôte lingaedje do payis) so les papîs a lete del comene (5 ponts)
  • fé ene modêye walone del mwaisse pådje del waibe del comene (5 ponts)
  • dner des cwåte di vizite dins les deus lingaedjes ås mimbes do consey comunå (5 ponts)
  • mete on spot e lingaedje do payis al difén des emiles oficirs del comene (5 ponts)
• Dominne 2 : tuzance (culteure)
  • pruster ene såle ås soces di waloneus (10 ponts)
  • tos ls ans, mete so pî on spectåke al aisse del tuzance (10 ponts)
  • mete des lives e walon dins l' bibioteke del comene (10 ponts)
  • tos ls ans, mete so pî ene animåcion al bibioteke del comene (5 ponts)
  • mete so pî des animåcions dins les måjhons po s' ripoizer del comene (5 ponts)
  • aidî l' amontaedje d' èn ocupaedje e walon (u sol walon) tos ls ans (5 ponts)
  • mete do walon (ou èn ôte lingaedje do payis) dins les fiesses del comene (cwarmea, evnd) (5 ponts)
• Dominne 3 : scolaedje
  • fé on ptit live sol walon a dner ås parints des scolîs (avou ene aidance do Siervice des Lingaedjes do Payis) (10 ponts)
  • fé pårticiper les scoles del comene a l' operåcion d' discovraedje des lingaedjes do payis metowe so pî pal Federåcion Walonreye-Brussele (programme Langues et Cultures régionales en classe) (10 ponts)
  • tos ls ans, mete so pî ene animåcion po les scoles del comene (10 ponts)
  • aidî l' amontaedje di tåvlêyes po cåzer les lingaedjes do payis (pruster ene såle, fé do zûnaedje…) (10 ponts)
  • mete so pî ene bate di tchanson ou d' recitaedje (10 ponts)
  • mete so pî ene sicole di walon (ou aidî ès amontaedje) (10 ponts)
• Dominne 4 : veyåvté, Tourisse et economeye (*) plakes di rowes e walon (10 ponts); (*) plakes d’ esplicaedje e walon dins sacwants monumints (5 ponts) (*) pormoennådes guidêyes e walon (10 ponts); riclame po rén sol waibe del comene ås comieces k’ åront des essegnes e walon, u des mots walons dins leu botike (5 ponts).

Les dijh prumirès comenes k' ont siné po l’ awè, li prumî d' måss 2018, a Nameur, dins les waibes del vice-prezidinte del Walonreye, Alda Greoli.

Vola les comene k' on-z a dit, (inte di zeles les troes grandès veyes del Walonreye):

• Blegné
• Chevri-Rance
• Derbu
• Djerpene
• Djeve
• Hu
• Lidje
• Måmdey
• Nameur
• Tchålerwè

• 
  plake do buro da Alda Greoli, la k' les sinaedje s' ont fwait
• 
  Sinaedje pa Blegné
• 
  pa Chevri-Rance
• 
  di Derbu
• 
  pa Djerpene
• 
  pa Djeve
• 
  di Hu
• 
  di Lidje
• 
  di Måmdey
• 
  pa Nameur
• 
  pa Tchålerwè

Al fiesse ås lingaedjes walons 2018, cwate mayeurs u mayoresse, les cis di Blegné, Hu (ki djåza walon), Djeve (ki djåza ene miete walon) et Nameur (ki préjha l' walon) vinît dire leu-z avizance sol pordjet. I respondît a Alix Dassargues, novele responsåve do cayet.

Les shuvants fourît: Bive, Fosse-li-Veye, Hesta, Nivele, Walin (payis strictumint walon-cåzants), Bruniau (payis picård), Aterte (payis lussimbordjwès-cåzant) eyet Biaumont, Chimai et Fritchapele (Bote do Hinnot, aschates walon-picård).^[4]

• 
  Alix Dassargues prezinte l' avançmint do pordjet Nosse comene dit oyi
• 
  les mayeurs di Blegné, Hu, Djeve et Nameur deynut l' leur sol pordjet

Al fiesse ås lingaedjes walons 2023, gn ava cénk novelès comenes a dire «oyi».

Dins les manires di «mete do walon divant les ouys des djins», on a metou des plakes di rowe e walon (sovint dizo l' francès); ciddé padzo, a Bive et a Nameur.

Ou adon, des plakes e walon e l' veye po les fiesses del Walonreye.

E 2023, les comenes k' avént rascodou l' label riprezintént on Walon so troes.^[5]

• Anhêye
• Ater
• Aiwêye
• Bôvetchén
• Bive
• Blegné
• Bruniau
• Tchålerwè
• Tcheslet
• Cînè
• Dålem
• Clavir
• Courcele
• Crusnêye
• Elziele
• Erezêye
• Esneu
• Fosse-li-Veye
• Fraine-dilé-Anvegn
• Djiblou
• Djerpene
• Djeve
• Hesta
• Hu
• Ite
• Djalhé
• El Lovire
• Lidje
• Måmdiy
• Manhé
• Mont
• Nameur
• Li Noûpré
• Perwé
• Plombire
• Ramiêye
• Li Bork
• Chevri-Rance
• Tiniveye
• Teu
• Timister-Clairmont
• Tornè
• Troes-Ponts
• Vierton
• Vizé
• Walcoû

• (fr) Totes les racsegnes sol waibe do SLRE
• (fr) Papî do "Swer"
• (fr) sol wikipedia e francès, minmès sôres d' operåcion
  • Minme operåcion e burton
  • Minme operåcion e galo

I gn a so les cmons Wikipedia des imådjes ou fitchîs son a vey avou l' label «Nosse comene dit oyi» .

1. ↑ Riwalnijhaedje di «Ma commune dit oui», avou l' prezintoe «nosse» rissintou come nén si grandiveus ki «mi»; l' adviebe «oyi» est pus respondant ki l' ôtes (ây, awè, siyè), la k' c' est l' minme tcherpinte ki l' francès «oïl» (langues d'oïl).
2. ↑ li no do label est ratourné dins l' lingaedje oficir («ma commune dit OUI», «OUI à la langue bretonne»), ou halif halof («ma commune dit OYI», «ma commune dit JA»).
3. ↑ Li Rantoele l° 85, bontins 2018
4. ↑ Lucien Mahin, Li Rantoele 86, esté 2018.
5. ↑ Spitche da Julien Noël, Fiesse ås lingaedjes walons, 2023.