Osie

gmina wiejska
Herb
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	świecki
TERC	0414072
Wójt	Michał Joachim Grabski
Powierzchnia	209,61 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności	5466[1]
• gęstość	26,1 os./km²
Nr kierunkowy	52
Tablice rejestracyjne	CSW
Adres urzędu: ul. Dworcowa 6 86-150 Osie
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw 11
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Osie
Położenie na mapie Polski Osie
53°36′N 18°21′E/53,598333 18,343611
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Osie – gmina wiejska w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie świeckim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie bydgoskim. Siedzibą gminy jest Osie.

Gmina jest położona w dwóch mezoregionach: część północna w Borach Tucholskich, a południowa na Wysoczyźnie Świeckiej.

Na jej obszarze zlokalizowany jest fragment Leśnego Kompleksu Promocyjnego Bory Tucholskie oraz część tranzytowa Rezerwatu biosfery Bory Tucholski. Przez jej teren przepływa Wda, Prusina, Ryszka i Sobińska Struga oraz są położone zbiorniki wodne: Zbiornik Żur, Jezioro Mukrz, Jezioro Wierzchy, Jezioro Ciche, Jezioro Czerno, Jezioro Miedzno, Jezioro Martwe i Jezioro Piaseczno^[2].

Według danych z 31 grudnia 2007^[3] gminę zamieszkiwało 5314 osób. Natomiast według danych z 31 grudnia 2019 roku^[4] gminę zamieszkiwało 5496 osób.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2005^[5] gmina Osie ma obszar 209,61 km², w tym:

• użytki rolne: 21%
• użytki leśne: 69%

Gmina stanowi 14,23% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 31 grudnia 2007^[3]:

• Piramida wieku mieszkańców gminy Osie w 2014 roku^[1].

Gospodarka

Osie jest najbogatszą gminą wiejską w powiecie świeckim (biorąc pod uwagę przychody podatkowe na mieszkańca).^[6]

Ochrona przyrody

Parki Krajobrazowe

Gmina leży na terenie Wdeckiego Parku Krajobrazowego.

Rezerwaty przyrody

Na terenie gminy znajduje się aż 6 rezerwatów przyrody:

• Rezerwat przyrody Brzęki im. Zygmunta Czubińskiego – leśny, chroni las grądowy z udziałem jarzębu brekinii
• Rezerwat przyrody Dury – ścisły torfowiskowy, chroni rzadkie zespoły roślinne wodne i tofowiskowo-bagienne
• Rezerwat przyrody Jezioro Ciche – torfowiskowy, chroni śródleśne jeziora wraz z unikatową roślinnością wodną i torfowiskową
• Rezerwat przyrody Jezioro Martwe – torfowiskowy, chroni roślinność jezior dystroficznych, torfowiska przejściowych i wysokich
• Rezerwat przyrody Jezioro Piaseczno – krajobrazowy, chroni ekosystem jeziora Piaseczno i jego stan czystości wody
• Rezerwat przyrody Miedzno – faunistyczny, chroni miejsca lęgowe i żerowiska ptactwa wodnego i błotnego.

Pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się 63 pomniki przyrody ożywionej i 4 nieożywionej.

 Osobny artykuł: Pomniki przyrody w gminie Osie.

Obszary NATURA 2000

W poszczególnych częściach gminy zlokalizowane są obszary Natura 2000:

• północno-centralna część Sandr Wdy (PLH040017) SOO
• cały obszar gminy Bory Tucholskie OSO^[7].

Obszar Chronionego Krajobrazu

Zachodnia część gminy jest położona w obrębie Śliwickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu^[8].

Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe

• Dolina rzeki Sobińska Struga o powierzchni 335,47 ha. utworzony w celu zachowania ekosystemów z wieloma gatunkami roślin chronionych i rzadkich oraz zachowania wybitnych walorów krajobrazowych. Zbiorowiska leśne sąsiadujące z rzeką to przede wszystkim olsy i grądy z obszarami źródliskowymi na zboczach. Do najcenniejszych obszarów należą tereny sąsiadujące z jeziorem Miedzno ze zbiorowiskami turzycowymi i łozowiskami
• Dolina rzeki Ryszki o powierzchni 358,41 ha. Przedmiotem ochrony jest dolina rzeki Ryszki, mocno wcięta w równinę sandrową Borów Tucholskich, zróżnicowana pod względem florystyczno–fitosocjologicznym. Na jego terenie znajdują się użytkowane łąki z licznymi zbiorowiskami turzyc.
• Rzeka Prusina o powierzchni 234 ha. Ochroną została objęta dolina rzeki Prusiny na odcinku Tleń – Szarłata. Występuje tu wiele rzadkich gatunków roślin charakterystycznych dla siedlisk grądowych^[9].

Użytki ekologiczne

Dnia 20 listopada 2015 roku ustanowiono 2 użytki ekologiczne. Pierwszy o nazwie „Uroczysko Chłop” o powierzchni 4,7 ha znajduje się na terenach leśnych wsi Radańska^[10], drugi zaś o nazwie „Uroczysko Niedźwiedź”^[11] i powierzchni 8,64 ha na terenach Osia^[12].

Turystyka

Szlaki turystyczne

Przez obszar gminy znajdują się następujące szlaki piesze^[13]:

• Szlak harcerzy Światowida – długość 10,6 km

Przebieg stacja PKP Łążek – most na Wdzie w Starej Rzece

• ścieżynka Zagłoby – długość 19 km

Przebieg: stanica wodna PTTK w Tleniu – Tleń – leśniczówka Czarna Woda - jez. Piaseczno - most na Wdzie w Starej Rzece – Radańska – stacja PKP Osie

• im. Zagłoby-Zyglera – długość 15,5 km

Przebieg: stanica wodna PTTK w Tleniu – Tleń – wiadukt kolejowy przy szosie Tleń-Osie – Grzybek – Skrzyniska - szkoła w Wierzchach

• szlak Piętaszków – długość - 4,2 km

Przebieg: wokół jeziora Mukrz

• szlak łącznikowy - długość - 4 km

Przebieg: rynek w Osiu – szlak Zagłoby-Zyglera

• Stu z nieba – długość - 58 km (z czego 19,5 na terenie gminy)

Przebieg: Warlubie – jez. Miedzno - leśnictwo Orli Dwór – rez. „Brzęki” – brukowana droga Osie-Skórcz – most na Wdzie w Starej Rzece – Sarnia Góra – Zazrdość – Śliwice – Szlachta

• szlak Klubu Turystów „Wszędołazy” – długość 28 km (8 km na terenie gminy)

Przebieg: stanica wodna PTTK w Tleniu – Wierzchy – Wylewy – leśnictwo Smolarnia – Zdroje – Zielonka – Wierzchucin Stary – Cekcyn

• Cisów staropolskich' – długość 26,5 km (12 km na terenie gminy)

Przebieg: stacja PKP Tleń – most na Prusinie - ośrodek Geovita – Wierzchy – Wylewy – Zgorzały Most – Homer – rez. Cisy Staropolskie – Błądzim

• Partyzantów AK – długość 103 km

Przebieg: Czersk Świecki – Błędno – Śliwice – Szlachta.

Oprósz szlaków pieszych wyznaczono 7 tras do nordic walking.

Zabytki

Wykaz zarejestrowanych zabytków nieruchomych na terenie gminy^[14]:

• zespół kościelny parafii pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża w Osiu, obejmujący: kościół z 1901 roku; cmentarz przykościelny; plebanię z końca XIX w.; organistówkę z 1894, przy ul. Kościelnej 4, nr A/184/1-3 z 22.06.2004 roku
• szkoła i budynek gospodarczy murowano-drewniany z 1914 roku w Starej Rzece, nr A/1393/1-2 z 27.10.2008 roku
• brukowany trakt leśny Tleń-Osie („Trakt Napoleoński”) z 1807 roku w Tleniu, nr 27/A z 20.02.1969 roku.

Kolej

Przez gminę przebiega niezelektryfikowana linia kolejowa nr 215 Laskowice Pomorskie-Bąk ze stacją w Osiu oraz przystankami osobowymi w Tleniu, Łążku i Kwiatkach.

Drogi dojazdowe

Drogi dojazdowe^[5] do gminy:

• A1E75
• drogi wojewódzkie 214, 238

Cmentarze ewangelickie

Na obszarze gminy funkcjonowały cmentarze ewangelickie w następujących miejscowościach^[15]:

trzy w Brzezinach, Grabowa Buchta, Osie, Stara Rzeka, Szarlata, Tleń, Wierzchy, Zgorzały Most, Żur. Ponadto w Osiu był zlokalizowany nieistniejący kościół ewangelicki.

Sołectwa

Brzeziny, Jaszcz, Łążek, Miedzno, Osie, Pruskie, Radańska, Stara Rzeka, Tleń, Wałkowiska, Wierzchy.

Sąsiednie gminy

Cekcyn, Drzycim, Jeżewo, Lniano, Osiek, Śliwice, Warlubie