Događaji
Januar/Siječanj – Mart/Ožujak
- 16. 1. - Bivši guvernadur Vukolaj Radonjić osuđen i zatočen sa bratom, a njihovi rođaci proterani iz Crne Gore.
- januar - Tomos vaseljenskog patrijarha Konstantije I daje autonomiju pravoslavnoj crkvi u Srbiji[1] - nezavisno unutrašnje uređenje crkve (Beogradska mitropolija, šabačka, užička i timočka episkopija)[2].
- januar - Usled revolucionarne agitacije, austrijske trupe Radetzkog zauzimaju papsku Romagnu[3].
- januar/februar? - Unijati u Dalmaciji: parosi Petar Krička i Marko Busović prihvataju uniju.
- 10. 2. - Franjo Vlašić imenovan hrvatskim banom i zapovijedajućim generalom u Hrvatskoj i Slavoniji (do 1840).
- 12. 2. - Ekvador anektirao Otočje Galápagos od Španjolske.
- februar - Epidemija kolere u Londonu odnosi najmanje 3.000 žrtava, tokom godine se širi u Francusku i Severnu Ameriku.
- februar - Njegoš, još uvek arhimandrit, sa Crnogorcima i katoličkim Albancima Malisorima neuspešno napada Podgoricu[4][5].
- 21. 2. - Kapetan John Biscoe otkrio Grahamovu zemlju na Antarktiku.
- 28. 2. - U čitalištu Gligorija Vozarovića osnovana prva srpska nacionalna biblioteka (danas Dan Narodne biblioteke Srbije).
- 5. 3. - Prva knjiga iz Knjaževske srpske pečatnje, prve moderne štamparije u Beogradu i Srbiji - "Sabor istine i nauke" Jovana Stejića.
- 12. 3. - Balet La Sylphide sa Marie Taglioni - ples na vrhovima prstiju s estetskim smislom i "skandalozno" kratka suknja.
- mart - Francuske trupe zauzele Ankonu (do 1838[3])[6].
- 24. 3. - Rafael Barišić imenovan apostolskim vikarom za BiH.
April/Travanj – Jun/Lipanj
- april - Vuk Karadžić u pismu knezu Milošu kritikuje njegov način vladavine i traži pravnu državu[7].
- proleće - Za novog bosanskog pašu sultan imenovao Kara Mahmud-pašu, koji će poraziti Gradaščevićevu vojsku kod Prijepolja, na Goraždu i na Palama[8].
- 5. 5. - Njegoševa pesma "Udarac na Martiniće"[9] - napadnuto selo Martinići se odbranilo od turskog napada, Kuči zatim opljačkali Tuze[10].
- U ovo doba traju sukobi između Crnogoraca i spuških i podgoričkih Turaka, takođe i sa skadarskim Namik Ali-pašom[11].
- 7. 5. -
Londonska konferencija odlučuje da će Grčka biti kraljevina a kruna je data bavarskom princu Otu. - 27. 5. - Tursko-egipatski rat (1831-33): Ibrahim Paša Egipatski uz pomoć maronita zauzeo Akru posle sedam meseci opsade.
- 27 - 30. 5. - Hambaški festival (Hambacher Fest): traži se nemačko jedinstvo, sloboda i demokratija.
- maj - jun - Poslednja šuanerija u Vandeji: vojvotkinja de Berry pokušava da digne pobunu protiv Julske monarhije u ime svog sina Anrija Burbona, ali odziv je slab.
- maj - avgust - Rat Crnog Jastreba u Ilinoisu i Teritoriji Mičigen, učestvuju i Abraham Lincoln i Jefferson Davis.
- 4. 6. - Bitka na sarajevskom Stupu - slom Velikog bosanskog ustanka uz pomoć hercegovačkih glavara Ali-age Rizvanbegovića i Smail-age Čengića.
- 5. 6. - Uveden belgijski franak.
- 5 - 7. 6. - Junska pobuna: pogreb generala Lamarquea se pretvorio u pobunu pariskih republikanaca (opisana u Hugovim Les Misérables).
- 7. 6. - Reform Act 1832: prošireno pravo glasa u Engleskoj i Velsu, mesta dobili novi industrijski gradovi a izgubili ih "truli okruzi".
- 14. 6. - Egipatske snage zauzele Damask (Ibrahim-paši pomaže libanski emir Bašir Šihab II).
Jul/Srpanj – Septembar/Rujan
- 2. 7. - André-Michel Guerry predstavio Akademiji "Esej o moralnoj statistici Francuske", što je važan korak u razvoju društvenih nauka.
- 5. 7. - U Njemačkom Savezu nakon Hambaškog festivala zabranjena uptotreba političkih bedževa, naročito crno-crveno-zlatnih, još više sužene slobode štampe, okupljanja i udruživanja.
- 5. 7. - Pojavio se prvi plakat u Beogradu.
- 8. 7. - Egipćani porazili osmanske snage kod Homsa i sutradan zauzimaju grad - u sledeće tri nedelje padaju i Alep i Antiohija.
- 9. 7. - Portugalski građanski rat: bivši brazilski i portugalski vladar Pedro se bez otpora iskrcao u Portu u ime svoje kćeri - brat Miguel I ga zatim drži pod opsadom više od godinu dana.
- 13. 7. - Henry Schoolcraft identificirao jezero Itasca kao glavni izvor Misisipija.
- jul? - Carigradski ugovor potvrđuje nezavisnost Grčke, ustanovljava granicu Arta - Volos i odštetu za Tursku - početak moderne Grčke.
- 28. 7. - Ibrahim paša porazio Osmanlije u Belenskom prolazu (Sirijskim vratima) što mu otvara put u Anadoliju - u par narednih dana zauzima Tars i Adanu.
- leto - Veliki vezir Rešid Mehmed-paša traži od Crnogoraca da se potčine, što Njegoš odbija[11].
- leto - Veliki vezir donekle popravlja položaj Srba u prištinskom i vučitrnskom kraju[12].
- 8. 8. - Grčka nacionalna skupština u Nafplionu izabrala Otona Bavarskog za kralja (on stiže u zemlju sledećeg februara).
- 22. 9. - Drugo putovanje HMS Beagle: Charles Darwin pronašao svoje prve fosile u Argentini.
- 26. 9. - U Švedskoj otvoren Kanal Göta.
- 30. 9. - Dalmatinski episkop Josif Rajačić dobio odobrenje Dvorske školske komisije u Beču da se otvori verska škola u Šibeniku[13].
Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac
- 1. 10. - Otvorena posljednja sekcija željeznice Saint-Étienne–Lyon.
- 4. 10. - Otvorena "Majstorska cesta" između Svetog Roka u Lici i Obrovca u Dalmaciji, prva savremena veza Hrvatske i Dalmacije.
- 11. 11. - Otvoren Hrvatski sabor za izbor predstavnika na Ugarskom saboru. Potkapetan kraljevine Juraj Rukavina Vidovgradski se na izboru zahvalio hrvatskim jezikom, što se smatra prvim hrvatskim govorom u Saboru (prije njega je bio podmaršal Vinko Knežević 1809.[14]). Grof Janko Drašković pripremio za skup svoju "Disertaciju..."[15].
- novembar - Tri brata Frenčevića iz Kruševca oteli dve srpske devojke iz Mozgova, što vodi ustanku u Župi i drugde na istoku Šest nahija[16], uz pomoć iz Srbije[17]; Seljaci ove oblasti su ranije predali knezu Milošu spisak 766 zlodela u periodu 1830-32 (doba prevlasti braće Vrenčević i njihovih pristalica)[18].
- 21. 11. - Ibrahim-paša Egipatski zauzeo Konyu[19].
- 21. 11. - Alžir: Abdelkader izabran za sultana tj. emira.
- 24. 11. - Južna Karolina smatra carinske stope SAD iz 1828. ("Gnusna carina") i ovogodišnju kompromisnu neustavnim i ništavnim - Kriza nulifikacije.
- 26. 11. - New York dobio tramvaj.
- 5. 12. - Andrew Jackson ubedljivo reizabran za predsednika SAD.
- 20. 12. - Car Franjo I otvorio Ugarski sabor u Požunu (Bratislavi).
- 21. 12. - Bitka kod Konije: Ibrahim Paša Egipatski postigao najveću pobedu porazivši i zarobivši velikog vezira Rešid Mehmed-pašu - otvoren put za osvajanje čitave Anadolije.
- 23. 12. - Opsada Antverpena okončana francuskim zauzećem ovog belgijskog grada od Holanđana.
- 25. 12. - U Stambol stiže ruska vojna misija, kao prethodnica vojne pomoći sultanu[19].
- decembar? - Dalmatinski namesnik Lilienberg zahteva od episkopa Rajačića da izbriše iz parohijalnih knjiga vernike koji su prihvatili uniju, što ovaj odbija smatrajući da se to dogodilo pod pritiskom - biće tužen kod cara[20].
Kroz godinu
- U Srbiji na Stratimirovićev zahtev zabranjena Vukova ćirilica (ograničenja uklonjena 1859-68)[21].
- Hrvatske knjige: "Disertacija..." Janka Draškovića, "Pomochnik betegujuchéh y vumirajuchéh" Ignaca Kristijanovića, "Genius patriae..." Ivana Derkosa.
- Proglas dalmatinskog namjesnika Vettera von Lilienberga poziva na prikupljanje građe za muzej u Zadru[22].
- Britanski diplomata David Urquhart prvi put proputovao kroz Srbiju - desetak godina kasnije će uticati na Načertanije[23].
- Veliki vezir dozvolio, uz plaćanje u carsku kasu, gradnju crkve u Lijevču ali nakon njegovog odlaska iz Bosne Srbi opet izloženi progonima[24].
- Objavljen rad Jánosa Bolyaia o neeuklidskoj geometriji.
- Objavljeno Clausewitzevo delo "O ratu".
- c. Izmišljen fenakistoskop.
- Uspostavljena Azovska kozačka vojska (do 1862.).
.jpg)
