Ovo je članak o godini 1767.

Godina 1767 (MDCCLXVII) bila je redovna godina koja počinje u četvrtak po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u subotu po julijanskom kalendaru.

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

• 12. 1. - Punoletstvo napuljskog kralja Ferdinanda.
• 16. 1. - Ohridski arhiepiskop Arsenije daje ostavku, sultan ubrzo donosi odluku o ukidanju ove autokefalne arhiepiskopije, čije eparhije dolaze pod direktnu jurisdikciju Vaseljenske patrijaršije.^[1] Prostor O. a. priključen Prespanskoj - nastaje Prespansko-lihnidska arhiepiskopija. Ovo se dešava nekoliko meseci nakon što je Vaseljenska patrijaršiju priključila Pećku.
• 16. 2. - Korzikanski pobunjenici protiv Đenove se iskrcavaju na otok Capraia u Toskanskom arhipelagu i osvajaju ga do maja.
• zima? - Burmanci su porazili i drugu kinesku invaziju - uništili su one koji nisu stradali od bolesti i zauzeli deo Junana.

April/Travanj – Jun/Lipanj

• 1. 4. - Španjolci preuzimaju od Francuske Port Saint Louis na istočnom Malvinskom/Falklandskom otoku i nazivaju ga Puerto Soledad (napušten 1811, privatno naselje od 1828, od 1833. britanski Port Louis).
• 2. 4. - Španija protjeruje pripadnike Isusovačkog reda (jezuiti) sa svoje teritorije - u svitanje su u Španjolskoj vicekraljevi i komandanti otvorili pisma sa uputama.
• 7. 4. - Burmanske trupe zauzimaju i uništavaju grad Ayutthaya, tadašnji glavni grad Sijama. Ekkathat, poslednji kralj iz dinastije Ban Phlu Luang umire nekoliko dana kasnije.

• 28. 5. - Marija Josipa, supruga habsburškog suvladara Josipa, umire od boginja.
• 31. 5. - Korzikanci su dovršili osvajanje Kapraje. Nemogućnost Đenove da suzbiju ustanak ih navodi da sledeće godine prepuste ostrvo Francuskoj.

• 1. 6. - Maria Theresia, koja se zarazila boginjama od pokojne snahe, dobila je pomazanje - ali narednih dana se oporavlja.
• 19. 6. - Britanski kapetan Samuel Vallis otkriva Tahiti.
• 19. 6. - Zvijer iz Gévaudana je izgleda ulovljena.
• 23. 6. - Ruski ambasador u Poljskoj Nikolaj Repnjin osnovao katoličku prorusku Radomsku konfederaciju plemića, koja se protivi reformama i poziva rusku caricu da zaštiti Žečpospolitu.
• 24. 6. - Bivši ohridski arhiepiskop Arsenije dao je ostavku i na čelu Pelagonijske eparhije, verovatno odlazi na Svetu goru.^[2]
• 24. 6. - Dekret o protjerivanju jezuita je pročitan u Meksiku. U zemlji je bilo nereda, kalifornijske misije (gde je dekret pročitan 30. 11.) dogodine preuzimaju franjevci na čelu sa Juníperom Serrom.
• 25. 6. - Eskpedicija Samuela Wallisa: por. Tobias Furneaux je prvi Evropljanin na Tahitiju, prisvojio ga je za Britaniju (Francuzi uzimaju 1842).
  • Komandant drugog broda misije, Philip Carteret, otkrio je Pitcairnove otoke, Otoke vojvode od Jorka, kod Papue, ponovno otkrio Solomonove otoke i Otoke Juan Fernández.
• 29. 6. - 2. 7. - Geneza Američke revolucije – Townshendovi zakoni:
  • O Prihodu: uvedeni su porezi na neke artikle koji se uvoze u kolonije i dato ovlašćenje vrhovnim sudovima kolonija da pretražuju privatnu imovinu za krijumčarenom robom - kolonisti osuđuju ovo kao kršenje prava.
  • O carinskim komesarima: osniva se carinski odbor u samoj Americi, radi boljeg sprovođenja propisa - što uvećava konfrontacije sa kolonistima.
  • O restrikcijama na New York (nije primenjen): ovoj koloniji se zabranjuje donositi nove zakone dok ne pristanu na Zakon o ukonačivanju iz 1765.
  • O osiguranju (drugo značenje od Indemnity): Britanskoj istočnoindijskoj kompaniji je snižen porez kada uvozi čaj u Britaniju, pa ga mogu jeftinije reeksportovati u kolonije (kompanija je bila na ivici propasti zbog švercovanog holandskog čaja).

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

• 3. 7. - Britanska pomorska ekspedicija na čelu sa kapetanom Philipom Carteretom otkriva otok Pitcairn u Pacifiku.
• 7. 7. - Osnovano Kraljevsko vijeće, Consilium regium in regnis Dalmatiae, Croatiae et Sclavoniae, ograničeno na područje banske Hrvatske i Slavonije. To je prva zemaljska vlada za Hrvatsku, sa sjedištem u Varaždinu do 1776, predsjedava ban, na čelu kancelarije Nikola Škrlec Lomnički^[3] (podvrgnuto Ugarskom namjesničkom vijeću 1779). U Hrvatskoj i Slavoniji ima 24 osnovne škole, tri godine kasnije 60.^[4]
• 31. 7. (kalendar?) - U Rusiji je otvorena Zakonodavna komisija, čija je namera doneti novi zakonik. Za njene potrebe carica Katarina je spremila "Nakaz", tj. Instrukciju, prosvetiteljsko delo inspirisano Monteskjeom (→ Rusko prosvetiteljstvo).
• leto - Pošto su u Srbiji zapažena "mnoga neidentifikovana lica odevena kao pravoslavni kaluđeri", Portin ferman dozvoljava kretanje samo onim duhovnim licima sa urednim ispravama od nadležnih vlasti^[5] (sprema se rusko-turski rat).

• rujan, potkraj - U primorskim naseljima se čitaju i šire proglasi Šćepana Malog.^[6] Poziva narod da se međusobno umiri, predstavljaju ga kao ruskog cara Petra III.^[7] Šćepan će vladati Crnom Gorom do 1773.

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

• listopad, početkom - Crnogorske starješine na zboru u Ćeklićima pozdravljaju Šćepana Malog kao ruskog cara Petra III.
• 9. 10. - Mason–Dixonova linija: ova dvojica su završili premer kod današnjeg Pentress, West Virginia, pošto ih irokeški vodiči ne mogu voditi u zemlju Lenapea, sa kojima su u neprijateljstvu. Druga ekspedicija dovršava premer pensilvanijske granice 1784.
• 15. 10. - Habsburška princeza Marija Jozefa (16), nesuđena nevesta napuljskog kralja, umire od boginja. Sledećeg proleća u Napulj odlazi mlađa sestra Marija Karolina.
• 17. 10. - Opšti crnogorski zbor, navodno s 4.000 ljudi, jedan od većih u crnogorskoj istoriji: pod Šćepanovim uticajem iz Maina, odlučeno da se prekine s krvnim osvetama, zametanjima kavgi i da se preduzmu mere protiv lopova - nakon plemenske anarhije zavladao je red. Sestrić mitropolita Save, Arsenije Plamenac postaje u ovo vreme saprestolnik (koadjutor) - ovome su se protivili u Katunskoj nahiji i dr., ali Savi je pomogao Šćepanov uticaj.^[8]
• oktobar - U Varšavi je otvoren takozvani Repnjinov sejm, poljski sabor kojim upravlja ruski ambasador, u prisustvu ruske vojske - između ostalog, biće garantovane privilegije Zlatne slobode, koje otežavaju upravu Poljske-Litvanije.
• 28. 10. - U Bostonu je pokrenuta akcija za bojkot nekih tipova engleske robe.

• 1. 11. - U Portsmouth, Virginia je osnovano Brodogradilište Gosport, od 1862. Mornaričko brodogradilište Norfolk, najveće u SAD.
• 3. 11. - Napuljski jezuiti su proterani u Papsku državu.
• studeni, sredinom - Mlečani planiraju da otruju Šćepana Malog: Maine, Pobori i Brajići su uz njega, vrenje je i među pravoslavcima u Boki kotorskoj.
• novembar - Treća kineska invazija Burme, sada osnovu čine mandžurski ratnici

• 2. 12. - U američkim britanskim kolonijama se počinju pojavljivati "Pisma jednog farmera u Pensilvaniji", rad Johna Dickinsona, koja osuđuju Townshendove zakone - tvrdi se da Britanski parlament nema prava uzimati prihode od kolonija.
• decembar - Bivši pećki patrijarh Vasilije Jovanović-Brkić stiže, sa Kipra, u Crnu Goru, među Pipere - prije dolaska kod Šćepana u Maine, podbunio je protiv Turaka crnogorska plemena u Brdima.Vasilije Jovanović-Brkić.^[9]
• 28. 12. - Taksin se krunisao za kralja Sijama u Thonburiju, danas delu Bangkoka. Thonburijska kraljevina traje do Taksinovog zbacivanja 1782, ujedinjuje zemlju do 1770, vodi devet kampanja protiv Burmanaca, ratovaće i sa Vijetnamcima i Laošanima.
• decembar/januar - Bitka u klisuri Goteik: kinesko-mandžurski invazori su potukli burmanske snage, kralj Hsinbyushin tek sada odlučuje opozvati trupe iz Sijama. Komandant Mingrui će doći na par dana od Ave, burmanske prestonice.

Kroz godinu

• U Vojnoj Krajini se organiziraju cehovi 1767-74.^[10]
• U Bačkoj se zavodi ugarski urbar 1767-72.^[11]
• U mletačkom Splitu osnovana Poljoprivredna akademija, od 1774. Ekonomsko društvo.^[12]
• Grof Perlas predlaže da se Rumuni s ivice planina presele u bečkerečki distrikt - izvedeno ali mnogi su se vratili u stari kraj ili nastavili hajdukovanje.^[13]
• Obnavlja se franjevački samostan u Kreševu: od 12.106 groša troškova, za građu je dato 1.553, zanatlijama 1.760 a Turcima čak 8.793.^[14]
• Egzarsi vaseljenskog patrijarha su bili u Sarajevu, ostavljena beleška na grčkom kaže da su došli da prikupe patrijaršijski prihod po davnašnjem običaju (crkvena opština u Sarajevu je među najbogatijim i uticajnijim u srpskom narodu).^[15]
• Grčki mitropolit Antim dolazi u Mostar (do 1772, ranije je sedište hercegovačke eparhije bilo u manastiru Duži).^[16]
• Skopski nadbiskup Matija Masarek primećuje da se "Srbija" potpuno promenila u poslednjih dvadeset godina, mnogo je više "poturčenih Arbanasa" koji čine zlodela i kojih se boje i Turci.^[17]
• Vasilije Damjanović izdao prvu aritmetiku na srpskom.
• Kraljevski astronom Nevil Maskelyne objavljuje prvi Nautički almanah, sa podacima za određivanje longitude metodom lunarne distance.
• Crkve: sv. Karla Boromejskoga u Karlobagu, Arhanđela Mihaila u Risnu
• Prvi anglo-majsorski rat (1767-69) na jugu Indije.

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1767.

• 23. 1. - Jean-Lambert Tallien, francuski revolucionar († 1820)
• 15. 3. - Andrew Jackson, predsednik SAD († 1845)
• 25. 3. - Joachim Murat, maršal Francuske, kralj Napulja († 1815)
• 7. 4. - Henry Bell, škotski poduzetnik
• 25. 4. - Filip Višnjić, guslar i pesnik († 1834)
• 25. 4. - Nicolas Oudinot, maršal Francuske († 1847)
• 12. 5. - Manuel Godoy, španjolski državnik († 1851)
• 13. 5. - João VI, kralj Portugala i Brazila († 1826)
• 1. 7. - Maria Edgeworth, anglo-irska književnica
• 11. 7. - John Quincy Adams, američki diplomat, političar i državnik († 1848)
• 25. 8. - Louis Antoine de Saint-Just, revolucionar († 1794)
• 8. 9. - August Wilhelm Schlegel, indolog, prevoditelj († 1845)
• 6. 10. - Henri Christophe, kralj Haitija († 1820)
• 24. 10. - Tomaš Mikloušić, književnik († 1833)
• 25. 10. - Benjamin Constant, politički mislilac († 1830)
• 29. 11. - Andrija Ljudevit Adamić, riječki trgovac († 1828)
• Anouvong, poslednji kralj Vijentijana († 1828)
• Crni Jastreb, poglavica († 1838)
• c. Jevta Savić-Čotrić, srpski političar, diplomata († 1820-21)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1767.

• 20. 1. - Étienne de Silhouette, francuski ekonomista, eponim siluete (* 1709)
• 13. 3. - Marija Josipa Poljska i Saska, majka Luja XVI, Luja XVIII, i Šarla X (* 1731)
• 17. 4. - Ekkathat, poslednji kralj Ayyuthaye (* 1718)
• 28. 5. - Marija Josipa od Bavarske, sveta rimska carica (* 1739)
• 25. 6. - Georg Philipp Telemann, njemački kompozitor (* 1681)
• 5. 8. - Johann Christoph von Bartenstein, habsburški državnik (* 1689)
• 27. 10. - Burkhard Christoph von Münnich, ruski feldmaršal (* 1683)
• 8. 12. - Dionisije Novaković, episkop budimski (* 1705)

Reference

Literatura

• Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
• Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1)

1767 na Wikimedijinoj ostavi