Papieska elekcja 31 sierpnia – 1 września 1181 – papieska elekcja, która odbyła się po śmierci Aleksandra III i wybrała na jego następcę Lucjusza III. Była to pierwsza papieska elekcja, która odbywała się według konstytucji Licet de vitanda uchwalonej na Soborze Laterańskim III.
Konstytucja Licet de vitanda
Sobór laterański III, zwołany przez Aleksandra III w 1179 roku wprowadził nowe zasady wyboru papieża, które miały na celu przeciwdziałanie podwójnym elekcjom i schizmom, które w ciągu poprzednich ponad stu lat były zjawiskiem nagminnym. Konstytucja Licet de vitanda usankcjonowała dotychczasową praktykę, zgodnie z którą uprawnienia elektorskie przysługują wszystkim kardynałom, niezależnie od rangi, co położyło kres sporom dotyczącym interpretacji w tym zakresie dekretu „In Nomine Domini” z 1059. Inną nowością wprowadzoną przez konstytucję Licet de vitanda była zasada, że do wyboru papieża konieczna jest większość 2/3 głosów.
O skuteczności przyjętych wówczas rozwiązań świadczy najlepiej fakt, że przez blisko 150 lat po Soborze Laterańskim III nie było w Kościele antypapieży.
Lista uczestników
Papież Aleksander III zmarł 30 sierpnia 1181 roku po 22 latach pontyfikatu, w trakcie których musiał stawiać czoło cesarzowi Fryderykowi Barbarossie i popieranym przez niego antypapieżom. Dopiero w ostatnich latach życia doszło do zawarcia między nimi pokoju i zakończenia schizmy. W chwili śmierci Aleksandra III Święte Kolegium liczyło najprawdopodobniej 25 kardynałów, z czego nie więcej niż 17 wzięło udział w wyborze następcy Aleksandra III:
Wśród elektorów było dwunastu nominatów Aleksandra III, trzech Adriana IV, jeden Innocentego II i jeden Lucjusza II.
Nieobecni
Co najmniej ośmiu kardynałów, w tym sześciu mianowanych przez Aleksandra III i dwóch przez Adriana IV, nie uczestniczyło w elekcji:
Wybór Lucjusza III
Kardynałowie zebrali się w celu wyboru następcy Aleksandra III już następnego dnia po jego śmierci. Drugiego dnia obrad, 1 września 1181 jednogłośnie wybrali sędziwego kardynała Ubaldo z Lukki, ostatniego żyjącego nominata Innocentego II. Elekt przyjął wybór i przybrał imię Lucjusz III. Jego intronizacja odbyła się w Velletri 6 września 1181 roku.
