| |
| Daty i miejsce | |
| 18 lutego – 17 sierpnia 1740 | |
| Rzym | |
| Główne postacie | |
| Dziekan |
Pietro Ottoboni |
|---|---|
| Prodziekan |
Tommaso Ruffo |
| Kamerling | |
| Protoprezbiter |
Armand Gaston Maximilien de Rohan de Soubise (obecny od 23 marca) |
| Protoprezbiter elektorów |
Giulio Alberoni (do 23 marca) |
| Protodiakon |
Lorenzo Altieri (nieobecny) |
| Protodiakon elektorów |
Carlo Maria Marini (od 21 marca) |
| Wybory | |
| Liczba głosowań |
175 |
| Liczba elektorów • uczestnicy • nieobecni |
|
| Wybrany papież | |
| |
| Prospero Lorenzo Lambertini Przybrane imię: Benedykt XIV | |
Konklawe 18 lutego – 17 sierpnia 1740 – najdłuższe konklawe czasów nowożytnych (trwało pół roku). Zakończyło się wyborem papieża Benedykta XIV.
Papież Klemens XII zmarł 6 lutego 1740 roku. W chwili wyboru w 1730 miał on już 78 lat i nie cieszył się dobrym zdrowiem. Jego pontyfikat z założenia miał być zatem przejściowy, trwał jednak prawie dziesięć lat. Zły stan zdrowia papieża (m.in. dwa lata po wyborze stracił wzrok, przez ostatnie kilkanaście miesięcy życia leżał w łóżku) powodował, że faktyczną władzę w Kościele i na terytoriach papieskich sprawowała wąska grupa jego krewnych i współpracowników, zwł. bratanek papieża Neri Maria Corsini. Jednym z najważniejszych wydarzeń pontyfikatu Klemensa XII było potępienie masonerii.
W chwili śmierci papieża było 68 kardynałów. W konklawe brało udział 55 (w tym 47 Włochów, 4 Francuzów, 3 Niemców i Hiszpan), jednak aż czterech z nich (Ottoboni, G.B. Altieri, Cenci i Porzia) zmarło w jego trakcie:
Jeden elektor (Ottoboni) został mianowany jeszcze przez Aleksandra VIII, dziewięciu przez Klemensa XI, jeden (Alessandro Albani) przez Innocentego XIII, szesnastu przez Benedykta XIII, a dwudziestu siedmiu przez Klemensa XII.
Trzynastu kardynałów (w tym jeden Polak) nie uczestniczyło w konklawe:
Pięciu mianował Klemens XII, dwóch Benedykt XIII, pięciu Klemens XI, a jednego jeszcze Aleksander VIII.
Kolegium Kardynalskie podzieliło się na dwa duże bloki[2]:
Ponadto swoich reprezentantów na konklawe miały mocarstwa katolickie. Austrię reprezentowali kardynałowie Giudice, d’Alsace, Lamberg, Kollonitsch i Sinzendorf; Francję – Tencin, Rohan, Ottoboni i de la Tour, a Hiszpanię Acquaviva i Belluga y Moncada. Austria i Francja utworzyły wspólny blok z Corsinim, a Hiszpania przyłączyła się do frakcji Albaniego.
Obydwa bloki nie były jednak w pełni spójne. Nie wszyscy nominaci Klemensa XII byli w pełni lojalni wobec kardynała Corsiniego i, jak się później okazało, część z nich głosowała później przeciwko jego kandydatom. Z kolei partia Albaniego ze swej natury już była niejednolita, gdyż tworzyli ją kardynałowie mianowani przez trzech różnych papieży (Klemensa XI, Benedykta XIII i Innocentego XIII).
Wielu kardynałów było uważanych za papabile. Jako kandydatów na nowego papieża najczęściej wymieniano nazwiska kardynałów Aldrovandiego, Corradiniego, Gottiego, Lambertiniego, Firrao, Lercariego i Pico della Mirandola. Za głównego faworyta uważano jednak kardynała Tommaso Ruffo, którego popierało stronnictwo kardynała Albaniego, Hiszpania i Francja, a nawet lider frakcji austriackiej, kardynał Giudice, mimo że Wiedeń był generalnie przeciwny ewentualnemu papieżowi z Neapolu. Jedynym poważnym oponentem Ruffo był kardynał Corsini[3].
Konklawe rozpoczęło się 18 lutego z udziałem 32 purpuratów. 22 lutego przybył kardynał Carafa, 25 lutego dotarł Giudice, ale tego samego dnia chory Ottoboni opuścił konklawe i zmarł cztery dni później. 27 lutego przybył Accoramboni, 28 lutego Massei i Passeri, ustalając liczbę elektorów w dniu 1 marca na 36. 5 marca dotarł Lambertini, a 6 marca Spinola, ale 8 marca chory Belluga y Moncada opuścił obrady. 13 marca zmarł kardynał Giovanni Battista Altieri. 15 marca przybył kardynał Ferreri, 19 marca d’Elci, 21 marca Marini, 23 marca Rohan, a 24 marca dotarł Firrao i wraz z nim na konklawe powrócił Belluga y Moncada. 25 marca przybył Lercari, 27 marca Cenci i de la Tour, a 28 marca Lanfredini, Kollonitsch i Mosco. Na koniec marca było zatem 48 kardynałów na konklawe. 3 kwietnia przybył Stampa, 19 kwietnia Sinzendorf i Valenti Gonzaga, a 20 kwietnia dotarł Cibo ustalając liczbę elektorów na w końcu kwietnia na 52. 8 maja dotarł kardynał Quirini, ale 10 maja ciężko chory Porzia opuścił konklawe na stałe i zmarł w swej rzymskiej rezydencji w dniu 10 czerwca 1740. 24 czerwca na konklawe zmarł kardynał Cenci. W decydującym głosowaniu brało zatem udział 51 kardynałów[4].
Już pierwsze głosowania pokazały, że obydwa ugrupowania dysponują dostateczną siłą, by blokować nawzajem kandydatów strony przeciwnej. W tej sytuacji w drugim tygodniu konklawe Corsini wysunął kandydaturę kardynała Riviery, należącego do jego partii dalekiego kuzyna kamerlinga, ale oprotestowały ją wszystkie mocarstwa. Poważniejszą inicjatywą było wysunięcie na początku marca kandydatury Tommaso Ruffo przez kardynała Acquavivę. Poparcia udzielił mu początkowo nawet lider Austriaków Niccolò del Giudice, co rokowało tej kandydaturze jak najlepiej. Kilka tygodni później do Rzymu dotarły jednak cesarskie instrukcje z 19 marca, w których austriaccy kardynałowie zostali poinformowani, że rządy Austrii i Francji zadecydowały o odrzuceniu tej kandydatury[5]. Z kolei wysunięta przez Corsiniego kandydatura Spinoli, została oprotestowana przez Acquavivę i – wbrew nadziejom Corsiniego – nie uzyskała poparcia Albaniego, mimo że Spinola przed nominacją kardynalską był jego audytorem. Trwające aż do końca kwietnia wysiłki Corsiniego, by przekonać Acquavivę do zmiany zdania, nie przyniosły żadnych rezultatów1[6].
W międzyczasie, w dniu 25 lutego schorowany dziekan Świętego Kolegium Ottoboni opuścił konklawe i kilka dni później zmarł. Jego obowiązki przejął wówczas subdziekan Tommaso Ruffo. 13 marca zmarł kolejny kardynał, Giovanni Battista Altieri[7][4].
Marzec i kwiecień niemal w całości upłynął na oczekiwaniu na zagranicznych kardynałów i instrukcje dworów oraz bezowocnych próbach osiągnięcia jakiegoś kompromisu. Głosowania odbywały się rutynowo, bez żadnych poważniejszych kandydatur. Pod koniec marca do Rzymu dotarli francuscy kardynałowie Rohan i de la Tour, austriacki kardynał Kollonitsch oraz cesarski ambasador nadzwyczajny Scipione di Santa Croce, któremu 23 marca Święte Kolegium udzieliło audiencji. Dopiero 19 kwietnia przybył kardynał Sinzendorf. Obchody Wielkiego Tygodnia i Wielkanocy, która przypadała 17 kwietnia, faktycznie zawiesiły obrady na blisko dwa tygodnie[7].
Na początku kwietnia o mało nie doszło do przypadkowego wyboru na papieża kardynała Leandro di Porzia. W jednym z głosowań otrzymał on aż trzydzieści głosów, co oznaczało, że zabrakło mu tylko jednego do zwycięstwa. Jego wyboru nie życzył sobie jednak żaden z liderów konklawe. Niedoszły elekt niedługo potem rozchorował się, 10 maja opuścił konklawe i zmarł miesiąc później w swoim pałacu[8][4].
W maju i czerwcu w dalszym ciągu trwały bezowocne spory. Albani proponował kardynała Vincenzo Gottiego, ale odrzucili go Francuzi. Corsini jako kontrkandydata zaproponował Rainiero d’Elci, ale ten kandydat też nie uzyskał większości. 24 czerwca zmarł na konklawe kardynał Cenci, którego również rozważano jako kandydata. 25 czerwca wydawało się, że osiągnięto porozumienie i że papieżem zostanie kardynał Firrao, którego zaproponowali kardynałowie Acquaviva i Lambertini, a poparł kamerling Albani. Kandydaturze tej sprzeciwiła się jednak Austria, wobec czego Francuzi również odmówili mu poparcia[9][10].
Na początku lipca nieoczekiwanie trzy główne mocarstwa katolickie (Francja, Austria i Hiszpania) zawarły porozumienie między sobą i z kardynałem Corsinim co do wyboru 72-letniego kardynała Aldrovandiego. Jego wybór wydawał się niemal pewny, nawet część starszych kardynałów go poparła jednak zdecydowanie przeciwny tej kandydaturze był Annibale Albani. Kamerling, który był osobistym wrogiem Aldrovandiego, zdołał uzbierać wystarczającą liczbę głosów do blokowania elekcji, w tym przeciągnął na swą stronę kilku kardynałów z partii Corsiniego. Przez blisko 40 dni trwał impas: Aldrovandi regularnie otrzymywał 31 głosów (o trzy mniej niż wymagane 2/3), a pozostałe 20 oddawano głównie na 82-letniego Pier Marcellino Corradini, który z racji wieku i stanu zdrowia, a także opozycji ze strony Hiszpanii nie mógł być uważany za poważnego kandydata, lub na kardynała Giacomo Lanfrediniego z Florencji[11][10].
Impas został przełamany dopiero w połowie sierpnia, gdy kardynałowie Cibo i Acquaviva zaproponowali 65-letniego arcybiskupa Bolonii Prospero Lambertiniego, który, choć od czasu do czasu otrzymywał niewielką liczbę głosów, nie był dotąd na serio brany pod uwagę. Trzy mocarstwa oraz Albani poparli Lambertiniego; Corsini początkowo się wahał, ale wobec przychylnych Lambertiniemu nastrojów we własnej partii jego opór trwał krótko[12][10]. W głosowaniu 16 sierpnia Lambertini nie otrzymał wprawdzie ani jednego głosu i jego wyniki na pozór nie zapowiadały żadnego przełomu[13], ale w rzeczywistości już tego dnia ustalono, że zostanie on papieżem[14].
17 sierpnia 1740, po blisko 6 miesiącach obrad, Prospero Lambertini został wybrany na papieża, otrzymując 50 głosów na 51; tylko on sam zagłosował na Aldrovandiego, choć zgodnie z obyczajem elekt powinien oddać swój głos na dziekana Kolegium Kardynalskiego (w tym przypadku na subdziekana Ruffo)[14][4]. Lambertini przyjął wybór, obierając imię Benedykta XIV, dla upamiętnienia Benedykta XIII, który dał mu purpurę kardynalską. Zastępujący ciężko chorego protodiakona Lorenzo Altieri kardynał Carlo Maria Marini wygłosił do Rzymian formułę Habemus Papam, a 21 sierpnia uroczyście koronował nowego papieża[4][15].