Fenobarbital
|
|
| Nazewnictwo
|
|
|
| Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
|
5-etylo-5-fenylopirymidyno-2,4,6(1H,3H,5H)-trion
|
| Inne nazwy i oznaczenia
|
| farm.
|
Phenobarbitalum,
Luminalum,
Acidum phenylaethylbarbituricum,
Phenobarbitalum natricum,
Phenobarbitalum natrium,
Natrium phenylaethylbarbituricum
|
| inne
|
kwas 5-etylo-5-fenylobarbiturowy
|
|
| Ogólne informacje
|
| Wzór sumaryczny
|
C12H12N2O3
|
| Masa molowa
|
232,24 g/mol
|
| Wygląd
|
biały lub prawie biały, krystaliczny proszek, lub bezbarwne kryształy[1], bez zapachu[2][3]
|
| Identyfikacja
|
| Numer CAS
|
50-06-6
57-30-7 (sól sodowa)
|
| PubChem
|
4763
|
| DrugBank
|
DB01174
|
| SMILES
|
CCC1(C(=O)NC(=O)NC1=O)C2=CC=CC=C2
|
|
| InChI
|
InChI=1S/C12H12N2O3/c1-2-12(8-6-4-3-5-7-8)9(15)13-11(17)14-10(12)16/h3-7H,2H2,1H3,(H2,13,14,15,16,17)
|
| InChIKey
|
DDBREPKUVSBGFI-UHFFFAOYSA-N
|
|
|
|
| Niebezpieczeństwa
|
| Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich
|
|
|
Globalnie zharmonizowany system
klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
|
| Na podstawie podanej karty charakterystyki
|
|
|
|
|
| Zwroty H
|
H301, H317, H351, H360D
|
| Zwroty P
|
P201, P280, P301+P310, P308+P313
|
|
|
| Europejskie oznakowanie substancji
|
| oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne
|
| Na podstawie podanej karty charakterystyki
|
|
Toksyczny
(T)
|
|
|
|
| Zwroty R
|
R61, R25, R40, R43
|
| Zwroty S
|
S53, S36/37, S45
|
|
|
| Numer RTECS
|
CQ6825000
|
| Dawka śmiertelna
|
LD50 88 mg/kg (mysz, dootrzewnowo)
|
|
| Podobne związki
|
| Podobne związki
|
kwas barbiturowy
|
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
|
|
|
| Klasyfikacja medyczna
|
| ATC
|
N03 AA02
|
| Legalność w Polsce
|
substancja psychotropowa grupy IV-P
|
| Stosowanie w ciąży
|
kategoria B (tabletki)
kategoria D (iniekcje)
|
|
|
| Uwagi terapeutyczne
|
|
|
| Drogi podawania
|
doustnie, dożylnie, doodbytniczo, domięśniowo
|
|
|
|
Fenobarbital, luminal (łac. Phenobarbitalum) – organiczny związek chemiczny, fenylowo–etylowa pochodna kwasu barbiturowego. Stosowany jako środek o bardzo silnym działaniu nasennym i uspokajającym, należy do grupy barbituranów. Ma również silne i długotrwałe działanie przeciwdrgawkowe. W dużych dawkach indukukuje długi sen z okresem ponarkotycznym[6]Wprowadzony do lecznictwa w 1912 roku przez firmę farmaceutyczną Bayer pod nazwą handlową Luminal. Działanie opiera się na interakcji z kompleksem receptora GABA. Fenobarbital, jak i inne barbiturany, powoduje zwiększenie powinowactwa receptora do endogennych ligandów. Wpływa także bezpośrednio na kanał chlorkowy. W ten sposób prowadzi do hiperpolaryzacji błony komórkowej neuronu i tłumi jego aktywność.
Działanie
Barbiturany modyfikują przewodnictwo Na+, Cl−, Ca2+. Działają niezależnie od GABA przez swoje miejsce rozpoznawcze (receptor GABA-A) bezpośrednio stymulując przepływ anionów Cl−. Ta niezależność daje kwasowi G-amino masłowemu (GABA) prowadzić prawie bez ograniczenia do bardzo głębokiego i długotrwałego hamowania wielu podstawowych funkcji mózgu. Nasilają hamowanie zarówno presynaptyczne, jak i postsynaptyczne. Wiąże się z receptorem GABA–A (nie wiąże się z GABA-C !). Przedłuża okres otwarcia kanału Cl− w receptorze GABA–A (Benzodiazepiny zwiększają częstotliwość otwarcia kanału Cl−).
Wywiera działanie przez wpływ na kompleks receptorowy GABA związany z kanałem dla jonów Cl−, po związaniu z kompleksem receptorowym powoduje nasilenie hamowania GABA-ergicznego w wyniku zwiększonego napływu jonów chlorkowych do wnętrza neuronu. Blokuje zależny od napięcia kanał wapniowy. Prawdopodobnie zaburza równowagę między procesami pobudzania a hamowania neuronów w różnych strukturach mózgu, poprzez nasilenie blokującego wpływu GABA na przekaźnictwo nerwowe (receptory GABA-A). Fenobarbital działa hamująco na neurony układu limbicznego, tworu siatkowatego w mózgu, a także podwzgórza, upośledza przekazywanie bodźców do kory mózgowej z tych struktur. Fenobarbital wzmacnia efekt hamujący neuroprzekaźnika GABA a podany w wysokich dawkach działa jak analog GABA. Jest jednym z modulatorów receptora GABA-A. Redukuje pobudzający wpływ glutaminianów.
Eliminacja: ok. 25% przez nerki w postaci niezmienionej (większy odsetek przy moczu alkalicznym lub przy poliurii), reszta metabolizowana w wątrobie. Poziom leczniczy w osoczu 15–40 mg/l.
Wskazania
Napady ogniskowe, lek przeciwdrgawkowy drugiego wyboru przy napadach grand mal, najczęściej w kombinacji. Serie wielkich napadów, stan padaczkowy grand mal: lek drugiego wyboru, jeżeli fenytoina, diazepam lub klonazepam nie są skuteczne. Lek nasenny. Powoduje również zmniejszenie poziomu bilirubiny we krwi.
Skuteczne jest również podawanie fenobarbitalu w żółtaczce fizjologicznej noworodków ze względu na zdolność indukowania układu metabolizującego bilirubinę niesprzężoną.
Objawy niepożądane
Możliwe działania niepożądane:
Przy długotrwałym podawaniu:
Wywołuje nowotwory u myszy i szczurów. Możliwy karcynogen dla człowieka (klasyfikacja IARC: 2B)[7].
Interakcje
Inne ośrodkowo działające leki i alkohol powodują wzmocnienie działania uspokajającego fenobarbitalu. Równoczesne stosowanie kwasu walproinowego powoduje podwyższenie poziomu fenobarbitalu w osoczu wskutek zwolnionej eliminacji.
Indukcja enzymatyczna -» przyspieszony rozkład hormonów steroidowych (doustne środki antykoncepcyjne, kortykosteroidy), inne leki przeciwpadaczkowe, dikumarol, izoniazyd, chloramfenikol i wiele innych.
Zatrucia ostre
Przedawkowanie wywołuje głęboki sen, a następnie śpiączkę wraz z niebezpieczeństwem porażenia układu oddechowego. Niekiedy daje się zauważyć tzw. hippus, swoisty objaw fenobarbitalu polegający na nagłym rozszerzeniu, a następnie zwężeniu źrenic. Fenobarbital przyjęty jednorazowo w dawce 1 g może spowodować zgon, dawka śmiertelna wynosi średnio 4 g. Leczenie polega głównie na przyspieszeniu eliminacji leku z organizmu poprzez diurezę z alkalizacją, hemodializę lub hemoperfuzję oraz wspomaganiu krążenia i oddychania (drenaż dróg oddechowych, tlenoterapia).
Uwagi
Przy dużych dawkach fenobarbital ma ujemny wpływ na serce. Zaleca się oznaczanie poziomu fenobarbitalu w osoczu.
Obecnie, jako lek nasenny i uspokajający fenobarbital nie jest zalecany.
Preparaty – Polska
W Polsce są dostępne następujące preparaty:
- Phenobarbitalum – subst. do receptury aptecznej / Fagron, Amara
- Phenobarbitalum Natrium – subst. do receptury aptecznej / Galenus, Fagron, Amara
- Luminalum Galenus tabl. 100 mg / Galenus
- Luminalum Unia tabl. 100 mg / ZF Unia
- Luminalum Unia tabl. 15 mg / ZF Unia
- Luminalum GSK czopki 15 mg / GlaxoSmithKline Polska
oraz preparaty złożone:
- Bellergot tabl. (luminal: 20 mg oraz dodatkowo winian ergotaminy oraz wyciąg z pokrzyku wilczej jagody) / Herbapol Wrocław
- Milocardin krople doustne 15 g (preparat złożony – 100 g zawiera: sól sodową luminalu 2 g, bromural 2 g, olejek mięty pieprzowej 0,14 g, olejek chmielowy 0,02 g oraz etanol 96% 48 g). Produkowany przez ZF Polpharma (Medana) w latach 1973–2018; wycofany z obrotu[8].
