Ieiunium est voluntaria cibi et potus abstinentia, sive ex toto sive partim. Multis in religionibus ieiunii praecepta inveniuntur variis de causis (ut puta ob praeparationem festorum aut conversionem morum), sed etiam ad valetudinem confirmandam adhibetur.
Historia
Ieiunium salutae promovendae sive rationibus religiosis commotum a temporibus antiquis notum est. Cuius iam in Mahabharato et in Upanishadibus mentio fit. Olim praecipue in Asiae regionibus mediis atque austro-orientalibus diffusum per Islam et Christianismum toto orbe terrarum vulgatum est.
Testimonia Biblica
- Moses bis quadraginta diebus ac noctibus cibo aquaque se abstinuit (Dt. 9,7-21): Primo antequam accepit "tabulas pacti", deinde cum monte reversus Israelitas, qui sibi "vitulum conflatilem" fecerant, a Deo deseruisse vidit.
- David rex ieiunium servavit, postquam filius e Bethsabee natus morbo affectus est ita paenitentiam agens ob adulterium caedemque Uriae, Bethsabee mariti. Cum autem puer mortuus sit, ieiunium posuit (2 Sam. 12,15-25).
- David ieiunavit ad "animam humiliandam" (Ps. 35,13).
- Iosaphat rex ieiunium universo Iudae indixit, ut filios Moab Ammonque aggredientes deviceret (2 Par. 20,3).
- Ioel propheta ad ieiunandum incitavit ad Dei iudicium avertendum (Ioel 1,14; 2,12.15)
- Ninevitae verbis Ionae prophetae commoto ieiunaverunt, ut iram Dei averterent (Iona 3,7).
- Iudaei in Persia exemplum Mardochaeum sequentes ieiunium servaverunt, cum Amon auctore epistulae in omnes Persiae provincias missae sint iubentes, ut omnes Iudaei a puero usque ad senem interficerentur. Esther omnibus Iudaeis ieiunium trium dierum indixit, antequam regem Ahasuerum quamvis non invitata adiit (Esther 4).
- Anna prophetissa, quae Iesum infantem Messias (i.e. Christum) esse affirmavit, in templo precari ac ieunare solebat (Luc. 2,37).
- Iesus quadraginta diebus in deserto ieiunans diaboli temptationibus, ut saxa in panem mutaret, restitit. (Mat. 4,2; Luc. 4,2).
Paulus cibo potuque abstinuit per tres dies postquam in itinere Damasceno conversionem expertus est. (Act. 9,9)
Ieiunium in religione Iudaica
Religio Iudaica nonnullos dies ieiunii novit:
Ieiunium in Ecclesiis Christianis
Ecclesia Catholica Romana
In Ecclesia Catholica Romana ieiunium, quod una cum oratione ac caritate actuosa ad paenitentiam pertinet, semper magni aestimabatur.
Constitutio Apostolica Paenitemini[1] anni 1966 haec argumenta affert:
- In germana (... ) paenitentiae virtute disciplina "asceseos", quae corporis etiam castigationem complectitur, nequit praetermitti, cum totus homo, anima scilicet et corpus ( ...) huic sacrae exercitationi se dedat oporteat, qua omnes creatae res sanctitatem Dei et maiestatem affirment.
- Praeterea corporis castigations necessitas clarius patet, si humanae naturae fragilitas perpenditur, cum post Adae peccatum caro pugnet adversus spiritum, spiritus autem adversus carnem. Longe tamen abest, ut haec exercitatio Stoicorum placita sapiat: minime enim damnanda et reicienda dicitur caro, cum eam Dei Filius assumpserit. Quin etiam corporis maceratio eo spectat, ut liberetur homo, qui sensibus ob inordinatam concupiscentiam tamquam catena saepe devincitur, ut «corporali ieiunio» robur acquirat, ut denique "dignitas condicionis humanae per immoderantiam sauciata, medicinalis parsimoniae studio reformetur".
- In Novo Testamento et in Ecclesiae historia, licet paenitentiae officium ea ratione declaretur, qua quis Christo patienti assimulatur, tamen necessitas "asceseos", qua corpus castigatur et in servitutem redigitur, imprimis Christi exemplo instanter urgetur.
Praxis hodierna
Praxis ieiunii, quae antea similis atque in ecclesiis Orthodoxis nec non Orthodoxis Orientalibus fuit, anno 1966 supradicta constitutione Apostolica "Paenitemini" mutata et praecepta maxime laxata sunt: Ex tunc tantum Feria quarta cinerum et Feria sexta in Parasceve fidelibus ieiunium stricte conservandum est.
CIC/1983 praescribit:
- Can. 1250: Dies et tempora paenitentialia in universa Ecclesia sunt singulae feriae sextae totius anni et tempus quadragesimae.
- Can. 1251: Abstinentia a carnis comestione vel ab alio cibo iuxta conferentiae Episcoporum praescripta, servetur singulis anni sextis feriis, nisi cum aliquo die inter sollemnitates recensito occurrant; abstinentia vero et ieiunium, feria quarta Cinerum et feria sexta in Passione et Morte Domini Nostri Iesu Christi.
- Can. 1252: Lege abstinentiae tenentur qui decimum quartum aetatis annum expleverint; lege vero ieiunii adstringuntur omnes aetate maiores usque ad annum inceptum sexagesimum. Curent tamen animarum pastores et parentes ut etiam ii qui, ratione minoris aetatis ad legem ieiunii et abstinentiae non tenentur, ad genuinum paenitentiae sensum informentur.
Ad hoc venit Ieiunium eucharisticum.[2]
Multae episcoporum conferentiae canonem 1250 mutaverunt[3] ieiunium in die sexta alio paenitentiae opere compensando.
Praxis antiqua
Praxis antiqua exemplo Decretorum synodalium dioecesis Augustanae anni 1693[4] videri potest. Ieiunium pro sequentibus temporibus sive diebus praescriptum fuit:
- Quadragesimae ieiunium: Tempus ad paenitentiam agendam peccatoribus proprie destinatum, quod feria quarta cinerum usque ad festum Paschatis protenditur quamvis Dominicis nulla ut reliquis diebus ieiunatio sed a quibusdam tantum ciborum generibus abstinentia fiat.
- Ieiunia quattuor temporum: primum circa initium Quadragesimae, secundum in hebdomada Pentecostes, tertium in Septembri feria quarta post festum exaltationis Sanctae crucis, postremum in Decembri feria quarta post festum Luciae.
- Feria quarta, feria sexta, sabbatum.
- Vigilia Dominicae Nativitatis, Pentecostes, Assumptio Beatae Mariae Virginis, Nativitatis Beati Ioannis Baptistae.
- Dies pro festis Sanctorum Apostolorum exceptis Vigiliis Sanctorum Philippi et Iacobi, tum Ioannis Evangelistae.
- Vigilia Sancti Laurentii martyris et ea, quae festum omnium Sanctorum antecedit.
- Ad hoc synodus alios ieinunii dies introducere velit: Pro S. Marci et tribus Rogationum diebus etsi ieiunandi praeceptum ab Ecclesia universali non habetur, ex usu tamen et consuetudine antiqua servari solet praefatis diebus abstinentia a carnibus ...
Praxis ante Concilium Vaticanum Secundum in usu, quae a Decretis Augustanis supra commemoratis paene discedit, in canonibus 1250-1254 Codicis Iuris Canonici anno 1917 promulgati[5] infra titulo XIV (De abstinentia et ieiunio) invenitur.
Etiam ieiunium eucharisticum ante annum 1966 longius fuit; CIC/1917 praescripsit:
- Can 808. Sacerdoti celebrare ne liceat, nisi ieiunio naturali a media nocte servato.
Ecclesiae Orthodoxae
