Metallurgii bezäichnet alli Verfaare zum Metall und anderi metallurgisch nützligi Elimänt z gwinne und z verarbäite.
S Wort „Metallurgii“ setzt sich zämme us em altgriechische μέταλλον métallon für en Abbaustett und ourgos für ‚dä, wo e Däätigkäit usüebt‘.[1] E Metallurg schafft also in Abbaustett und mit däm, wo abbaut wird. Dr Begriff vom latiinische Wort metallum isch änger und bedütet nume „Metall“.[2]
In dr Daafele undedraa isch d Entwigglig vo dr Metallurgii vom Neolithikum bis zum Aafang vo dr Modärne beschriibe. D Zitaagoobe für Kulturverändrige si für Europa, Asien und Afrika nit immer die gliiche. S Ändi vom Mesolithikum (öbbe 5500 v. d. Z.) und dr Aafang vom Neolithikum (ab 8000, noch andere Aagoobe ab 5500 bis 2000 v. d. Z.) überschniide sich. Die jüngeri Datierig goot mit de Keramikkulture (Schnuer- und Bandkeramik, Gloggebächer, wo mit metallischem Schmuck gfüllt si, as Graabbigoobe) no vil lenger as dr Aafang vo dr Chupferzit, wo uf öbbe 5000 v. d. Z. datiert isch, und d Früefaase vo dr Bronsezit, wo as Chupferstäizit bezäichnet wird.
um 8000 v. d. Z. | langsame Übergang ins Neolithikum | sässhafti Besiidlig vo 7750 v. d. Z. aa noochgwiise, Landwirtschaft, Metallschmuck, ersti Erkenntniss in dr Gwünnig vo Metall und sinere Bearbäitig |
um 4000 v. d. Z. | früeji Chupferzit, au Chupferstäizit | Metallspiegel z Knossos, Beieli us Chupfer, Grabbiigoobe in dr Form vo Chupferdolch und Goldschmuck, ersti Gegeständ us Iise |
ab 2700 v. d. Z. | Früeji Bronsezit | D Bronse chunnt us em Kaukasus in dr Middelmeerruum (Zykladekultur[3]) und uf Egüpte, in Öiropa isch d Himmelsschiibe vo Nebra dr bedütendsti Fund us dr Früeje Bronsezit |
1700 – 800 v. d. Z. | Bronsezit | Kampfwäge und Waffe us Bronse, Schwärter, Dänggmol, Schmuck (Bronzefible), Münze, Wärkzüüg (Beieli), Bauwääse (Chlammere as Verbinder von Marmordäil) |
ab 1100 v. d. Z. | Mit dr Iiwanderig us em Norde chunnt technische Fortschritt, wo s Wie und s Wenn nid unumstritte si. Dorischi Riterchrieger, scho mit Iisewaffe (ab 1200 scho bi de Hethiter), häige sich gege Bronseschwärter und Kampfwääge duregsetzt. | |
ab 800 v. d. Z. | Früeji Iisezit | Hallstattkultur, Verbräitig vo Iisegegeständ im middelöiropäische Ruum |
ab 600 v. d. Z. | Aafang vo dr Iisezit z China | |
um 500 v. d. Z. | Hoochblüeti vo dr hellenisch-römische Antike | |
ab 450 v. d. Z. | Jüngeri Iisezit, Latène-Kultur | witerentwiggleti Verwändig vo Iise |
Zitewändi | Römischi Verhüttigsaalaage entstöön in Gebiet, wo mä Erz gfunde het, Siegerland | |
200 n. d. Z. | Spootantiki Zit | Es git Fabricae (Manufakture) in dr Metallverarbäitig näben em Handwärk |
400–600 / 700 | Zit vo dr germanische Völkerwanderig, s Ändi vo dr Spootantike | Witerentwigglig bi dr Verwändig vo Iise under de Merowinger und Wikinger (Waffe, technischi Gräat), Bronse für Münze, Chliibildniss, Rölief, Dänggmol |
um 1160 | Aafang vo dr Besiidlig vom böhmisch-sächsische Erzgebirg | zerst nume Abbau vo silberhaltige Bleierz zum Silber z gwinne („Driibaarbet“) |
noch 1300 | 1318 ersti urkundligi Erwäänig vo Muldehütte bi Freiberg/Erzgebirg as „Hüttestandort“ | ersti „Hoochschachtööfe“ ersetze die elter „Niiderschachtööfe“, lueg Hoochoofe |
noch 1400 | die früeindustrielli Gwünnig und Verarbäitig vo Iise nimmt zue. | |
noch 1500 | Aafang vo dr Entwigglig, wo bis in die hütigi Zit längt. | mit em Georgius Agricola (XII Libri) ersetze technischi Hilfsmiddel zum Erz z gwünne und z verarbäite die äifachi Handaarbet; 1519 die erste Joachimsthaler wärde us böhmischem Silberabbau brägt. |
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Metallurgie“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde. |