Collectio sceletorum dinosauriorum. Ex sinistro cacumine: Microraptor gui, Apatosaurus louisae, Stegosaurus stenops, Triceratops horridus, Edmontosaurus regalis, Gastonia burgei.

Animalia — Chordata
Subphylum : Vertebrata 
Classis : Reptilia 
Subclassis : Diapsida 
Infraclassis : Archosauromorpha 
Superordo : Dinosauria 
Owen, 1842
   
Palaeontologia
233–0 m.a.Triassico > Recens
Subdivisiones: Ordines et familiae
* Ornithischia
    • Ornithopoda
    • Thyreophora
    • Marginocephalia
  • Saurischia
    • Sauropodomorpha
    • Theropoda

Dīnosauria (-iorum, n. pl.: nomen zoologicum ex verbis Graecis δεινός, 'terribilis' et σαῦρος, 'lacerta, reptile'), nonnumquam dinosauri (m. pl.), sunt diversissimus animalium superordo, qui ut vertebrata terrestria orbem terrarum plus quam 160 000 000 annorum regnabant, ab Aevo Triassico (abhinc annis fere 230 000 000) ad finem Aevi Cretacei (abhinc annis fere 65 000 000). Nomen a Ricardo Owen anno 1842 statutum est. Haec animalia aut carne aut herbis vescebantur. Exstinctio plurimarum specierum per exstinctionem Cretaceam-Palaeogenam facta est. Fossilia significant aves se ex dinosauriis theropodis Aevo Iurassico evolvisse. Aliqua dinosauria exstinctioni Cretaceae-Palaeogenae superfuerunt, maioribus omnium avium hodiernorum non exceptis. Qua de causa in hodiernis classificationis systematibus, aves quasi pro dinosauriis habentur – ex quorum grege eae solae usque ad praesens tempus supersunt.[1][2]

Primum per culturam popularem multa dinosauria claritatem acceperunt, inter quorum numerum praecipue nominari oportet Velociraptorem, Tyrannosaurum, Triceratopa, Compsognathum, et Parasaurolophum.

Evolutio

Fons

Dinosauria Aevo Triassico (a 251 ad 200 decies centena milia annorum) ex Archosauriis orta sunt, quae fortasse erant carnivora parva. Dinosauria prima non nota sunt, sed carnivora parva fuisse putantur.

Saurischia et Ornithischia

Gradus dinosauriorum in duos ordines dividitur: Saurischia (ischio lacertarum) et Ornithischia (ischio avium).

Cladogramma

─o Archosauria
 ├── Crurotarsi seu Pseudosuchia de Zittel, 1887-1890
 └─o Ornithodira Gauthier, 1986 seu Ornithosuchia
   ├── Scleromochlus tayloriWoodward, 1907
   └─o Avemetatarsalia Benton, 1999
     ├── PterosauriaKaup 1834
     └─o Dinosauromorpha Benton, 1984
       ├── Lagerpetonidae † Arcucci, 1986
       └─o Dinosauriformes
         ├── Marasuchus lilloensis † (Romer, 1972)
         └─┬── Silesauridae † Langer et alii, 2010
           └─o Dinosauria Owen, 1842
             ├─o ordo Ornithischia † Seeley, 1888
             │ ├─o subordo Thyreophora †
             │ │ ├─o infraordo Stegosauria †
             │ │ │ └── Stegosauridae †
             │ │ └─o infraordo Ankylosauria †
             │ │   ├── Nodosauridae †
             │ │   └── Ankylosauridae (e.g. Edmontonia) †
             │ └─o subordo Genasauria †
             │   ├─o infraordo Ornithopoda †
             │   │ └── Hadrosauridae †
             │   └─o infraordo Marginocephala †
             │     ├─o superfamilia Pachycephalosauria †
             │     └─o superfamilia Ceratopsia (e.g. Triceratops) †
             └─o ordo Saurischia Seeley, 1888
               ├?─ Eoraptor lunensis †
               ├?o Herrerasauria †
               └─o Eusaurischia
                 ├─o Sauropodomorpha †
                 │ └─o subordo Sauropoda
                 └─o subordo Theropoda Marsh, 1881
                   ├─o infraordo Coelophysoidea †
                   │ ├── Dilophosauridae †
                   │ └── Coelophysidae †
                   └─o Neotheropoda
                     ├─o infraordo Neoceratosauria †
                     │ ├── Ceratosaurus †
                     │ ├── Noasauridae †
                     │ └── Abelisauridae †
                     └─o infraordo Tetanurae
                       ├── Spinosauridae †
                       └─o Avetheropoda
                         ├─o superfamilia Carnosauria † Huene, 1920
                         │ └── Allosauroidea † Marsh, 1878
                         │   ├── Sinraptoridae † Currie & Zhao, 1993
                         │   └─┬── Allosauridae † Marsh, 1878 (e.g., Allosaurus)
                         │     └─┬── Carcharodontosauridae † Stromer, 1931
                         │       └── Neovenatoridae † Benson, Carrano, Brusatte, 2010
                         └─o superfamilia Coelurosauria
                           ├── Ornitholestidae †
                           ├── Scipionyx samniticus †
                           ├── Compsognathidae †
                           └─o Tyrannoraptora
                             ├─o superfamilia Tyrannosauroidea †
                             │ └── Tyrannosauridae (e.g. tyrannosaurus) †
                             ├─o superfamilia Ornithomimosauria †
                             │ └── Ornithomimidae †
                             ├─o superfamilia Deinonychosauria
                             │ ├── Aves Linnaeus, 1758
                             │ ├── Troodontidae †
                             │ └── Dromaeosauridae †
                             └─o superfamilia Oviraptorosauria †
                               ├── Therizinosauridae †
                               └── Oviraptoridae †

In cultura populari

Dromomeron, dinosauromorpha, inter vera dinosauria non digeritur.

Dinosauria primum in seriebus Jurassic Park et Turok vulgo apparuerunt. In quibus quae species exhibebantur, maximam claritatem cito assecutae sunt.

Nexus interni

Compages ossium Stegosauri apud Museum Field Sicagi.

Notae

  1. Gauthier, Jacques; de Querioz, Kevin (2001). "Feathered dinosaurs, flying dinosaurs, crown dinosaurs, and the name 'Aves'." (PDF). New Perspectives on the Origin and Early Evolution of Birds: Proceedings of the International Symposium in Honor of John H. Ostrom. Peabody Museum of Natural History, Yale University. ISBN 0-912532-57-2 
  2. Z. Zhou, "The origin and early evolution of birds: discoveries, disputes, and perspectives from fossil evidence," Naturwissenchaften 91, no. 10 (2004): 455–71. doi:10.1007/s00114-004-0570-4.

Bibliographia

Marasuchus est ornithodirum quasi dinosaurium.

Nexus externi

Vicimedia Communia plura habent quae ad Dinosauria spectant.
Vide "Dinosauria" apud Vicispecies.
Situs scientifici:  • NCBI • Encyclopedia of Life • Fossilworks
Generalia
Imagines
Video
Res populo gratae
Res technicae