Riba veya Ribâ tefecilik olarak tercüme edilebilecek Arapça bir kelime veya şeriat kapsamında ticarette veya ticarette elde edilen haksız, sömürücü kazançtır. Kur'an'da birkaç farklı ayette (Âl-i İmrân-130, Nisâ-161, Bakara-275) ribadan bahsedilir ve kınanır.[1] Ayrıca birçok hadiste bahsedilmektedir.
Ribanın iki ana şekli vardır. En yaygın olanı, bir nakit kredi üzerindeki faiz veya diğer artıştır. Diğer tür belirli bir malın eşit olmayan niceliklerinin veya niteliklerinin eş zamanlı mübadelesidir.[2][3]
Etimoloji ve Tanımlar
Riba kelimesi İslam'dan önce Araplar tarafından "artış" anlamında kullanılmıştır. İslam fıkhında ribanın tanımı "karşılığı olmayan artı değer" idi.[4]
İslam'da ribanın tam olarak ne anlama geldiğini açıklamanın zorluğu, Halife Ömer'den alıntı yapan İbn Mace ve İbn Kesir gibi erken dönem İslam hukukçuları tarafından not edilmiştir.[5][6]
“Üç şey vardır, Resulullah açık seçik açıklasaydı, bana dünya ve içindekilerden daha değerli olurdu.: Kelale, Riba ve Hilafet.”[7]
Ribanın Çeşitleri
Bazı hadislere göre, Muhammed ribanın 73 çeşidi (hadislere göre) olduğunu söylemiştir.[5] Çoğu İslam hukukçusu (Fakih), birkaç farklı riba türünü tanımlar.
- Riba al-jahiliya: Kuran'da bahsedilen İslam öncesi Arabistan'da uygulanan tefecilik. Borçlu borcunu ödeyemezse her yıl ikiye katlanırdı.[5][8] Bir başka benzer tanım (Taqi Usmani tarafından tarif edilmiştir) riba al-jahiliya, borç alandan borcun vadesi geldiğinde geri ödeyemediği sürece anaparanın üzerinde herhangi bir ek ücret alınmadığı ve bu durumda borçlandırıldığı bir borç türüdür. ek bir miktar, ancak anaparanın iki katına veya üç katına çıkması gerekmez.
- Riba an-nasiya: Kredi işleminden tahakkuk eden fazlalık. Riba an-nasiya, iki miktar mal değiş tokuş edildiğinde, ancak taraflardan biri veya her ikisi teslimatı veya ödemeyi geciktirdiğinde ve faiz ödediğinde (yani, önceden belirlenmiş bir yüzde miktarı veya yüzdesi şeklinde fazla parasal tazminat) bir kredi işleminde ribadır. Cahiliye döneminde bilinen ve ticarette çoğu zaman kullanılmış bir riba türüdür.[9]
- Riba al-fadl, satış veya takas işleminde tahakkuk eden fazlalık. Belirli bir malın eşit olmayan miktarlarının veya niteliklerinin eşzamanlı değişimini (herhangi bir ertelenmiş/gecikmiş ödemeyi içermeyen) içeren riba.
Yine başka bir kaynak (Malezya İslami Bankacılık ve Finans Enstitüsü ve Aznan Hasan'ın Tekafül Temel Sınavı hazırlığı), her biri iki alt kümeye sahip iki tür ribayı açıklamaktadır.[10]
Riba Çeşitleri
| Riba Çeşitleri
|
Tanımı
|
Ribanın alt türleri
|
Tanımı
|
| Riba Duyun
|
Anapara tutarının üzerinde ayni veya nakdi ödünç verilen paranın haksız yere artırılması.
|
Riba Qard
|
Kredinin anapara tutarı üzerindeki faiz, sözleşme noktasında kararlaştırılır.
|
| Riba Jahiliyyah
|
Borçluya geç ödeme veya finansal krediyi geri ödememe nedeniyle uygulanan artış
|
| Riba Buyu`
|
Aynı türden ve aynı esasa sahip belirli emtiaların (altın, gümüş, hurma vb.) eşit olmayan bir şekilde değiş tokuş edildiği ticaret ve takas işlemlerinde ortaya çıkar.
|
Riba Fadl
|
Miktar/miktar eşitsizliği nedeniyle
|
| Riba Nasi`ah
|
Teslimat süresinin uzatılmasından dolayı
|
