Mihail Attaleiates ya da Attaliates (Yunanca: Grekçe: Μιχαήλ Ἀτταλειάτης) (c. 1022–1080) Konstantinopolis'te ve imparatorluğun eyaletlerinde on birinci yüzyılın ikinci yarısında aktif olan bir Bizans devlet memuru ve tarihçisi.[1] Çalışmaları günümüze ulaşan onikinci yüzyılın diğer Bizanslı tarihçileri olan Mihail Psellos'un daha genç bir çağdaşı (muhtemelen öğrenciydi) ve büyük ihtimalle İoannis Skilicis'in daha yaşlı bir meslektaşıydı.
Hayatı ve çalışmaları
Diataksis (Yunanca: Grekçe: Διάταξης) elyazmasından Mihail Attaleiates'in kendi el yazısı ile imzası.
Mihail Attaleiates muhtemelen Attaleia'nın (günümüz Antalya, Türkiye) bir yerlisidir ve hukuk alanındaki çalışmaları sürdürmek için 1030 ile 1040 arasında Konstantinopolis'e taşındı.[2] İmparatorluğun yargı sistemindeki yıllar boyunca verdiği hizmet süresince küçük bir servet elde etti. Hakim kürsüsünün önemi, memurlar için mevcut en yüksek onurlardan bazıları ile onu ödüllendiren bir dizi imparatorun da dikkatini çekti (patrikios ve anthypatos).
1072'de, Mihail Attaleiates dokuzuncu yüzyılın sonundaki Basilika'ya dayanan ve Ponema Nomikon olarak bilinen bir kanun özetini İmparator VII. Mihail için derlendi.
Ayrıca, 1070'lerin ortalarında Konstantinopolis'te kurduğu bir Fakir Evi ve Manastır için yönetmelik hazırladı. Diataksis (Yunanca: Grekçe: Διάταξης olarak bilinen bu eser, on birinci yüzyıl Konstantinopolis ve eyaletlerdeki Bizans sosyal, ekonomik, kültürel ve dini tarihini araştırmacılar için değerlidir. Ayrıca, Attaleiates'in yaşamı hakkında da paha biçilmez bilgi sağlar. Manastırın kütüphanesinde bulunan kitapların bir kataloğunu içerirken, aynı zamanda başkent ve Trakya'daki kurucunun serveti ile ilgili ayrıntılar sunar. Diataxis'ten, Attaleiates'in Konstantinopolis, Raidestos (modern Tekirdağ), Selymbria (modern Silivri) bölgelerinde bulunan sayısız mülklere (hem çiftlikler hem de kentsel gayrimenkullere) sahip olduğunu öğreniyoruz.
1079/80 civarında, Mihail Attaleiates, 1034 ile 1079 arası Bizans İmparatorluğu'nun siyasi ve askeri bir tarihi olan Tarih'i yayınladı. Makedon Hanedanı'nın sona ermesinden sonra imparatorluğun azalan servetlerinin bu canlı ve büyük ölçüde güvenilir sunumu, Attaleiates'e sıklıkla farklı bakış açısına rağmen, çağdaşı Mihail Psellos tarafından ele alınan dönemin politik sorularına katılım fırsatı sundu.[3]Tarih, tüm çalışmanın adanmış olduğu İmparator III. Nikiforos'e verilen uzun bir methiye ile sona ermektedir. Bu methiye ve adanmışlık nedeniyle, Attaleiates yıllarca bu yaşlı ve büyük ölçüde etkisiz imparatorun en katışıksız destekçisi olarak kabul edildi. Bununla birlikte, metninin dikkatlice okunması, övgü kelimelerinin daha az katışıksız olabileceğini göstermektedir. Bunun yerine, Attaleiates genç askeri komutan ve gelecekteki imparator Aleksios Komnenos'a kısmi yanaştığı görünmektedir.[4]
Mihail Attaleiates, muhtemelen Komninos Hanedanı başlamasından kısa bir süre önce 1080 civarında öldü. Bu nedenle, Bizans devletinin potansiyel bir kurtarıcısı olarak gördüğü Komninos Hanedanı'nın kurucusu I. Aleksios'a Tarih çalışmasını, adama şansına sahip değildi. 1085'ten bir süre önce ölen oğlu Theodore ile bedenleri, yargıcın iki karısı İrini ve Sofiya'nı yanına, Konstantinopolis’in güneybatıda tarafında bulunan Servili Aziz Yorgi kilisesine gömüldü. Burası, Mihail Attaleiates'in hamisi olduğu İsa Mesih Panoikteirmon Manastırı'na yakın, ailenin Konstantinopolis mülklerinin büyük olasılıkla kümelenmiş olduğu alandı. Günümüzde, iki yangın ve yoğun bir yeniden yapılanmadan sonra, Attaleiates'in zamanındaki kiliseden hiçbir şey kalmayan Samatya Aya Yorgi Rum Ortodoks Kilisesi'ni[5] ziyaret edebilirsiniz.[6]
Tarihçi'nin amaçları
Attaleiates’in Tarih'i, Bizans ordusunun çöküşü üzerine bilinçli bir şekilde inşa edilmiş bir anlatımdır. İncelemesi bağlamında, yazar sık sık güncel siyasi ve askeri tarihten sapmakta ve çalışmalarının sayfalarına çağdaşlarının anlayışsızlığının yanına Roma Cumhuriyeti'nin ihtişamının imgelerini serpiştirmektedir. Yazarın geçmişe dönüşü, boş bir antikçağcılık işareti değildir.[7] Bu, Attaleiates'in okuyucuyu bir bilgelik gösterisi ile etkileme çabası değildir. Aslında okuyucu, Tarih'de Cumhuriyetçi kahramanların sivil erdemi ile imparatorluğu krizden çıkaracak yeni bir Roma vatanseverliği arayışını tespit eder. Aynı zamanda tarih yazımı, Attaleiates’e, imparatorluğun belirsiz geleceğini planlama yeteneği için ipuçları bağlamında geçmişin prizmasından imparatorluğun sıkıntılı bugününü yansıtmasına izin verir. Bu nedenle Tarih, yazarın siyasi olarak görevlendirilmiş resmi ve yetkili bir imparatorluk danışmanlığı statüsünü onaylar.[8] Genel olarak tarih yazımı ve özellikle Tarih'te, kendi zamanın siyasi gelişmelerinin iddialı, yurtsever ve zeki bir gözlemcisi olarak Attaleiates, Bizans yönetiminin başarısızlıklarını kınarken Roma dünyasıyla ilgili çağdaşlarıyla çevrelerinde çözülen güncel olaylar üzerine yakın diyalog içerisinde bulunuyordu.
Attaleiates ve tarihsel nedensellik
Attaleiates, Tarih'in ilk satırlarından itibaren okurlarına, çalışmalarında anlatılan tarihi olayların arkasındaki nedenleri aradığını açıklar.[9] Bu programatik ifade, çalışması boyunca tarihçi tarafından çok ciddiye alınmıştır. Attaleiates, mümkün olduğu ölçüde, her olay için uygun tarihsel analiz sağlar ve her seferinde insanların eylemlerine odaklanır. Yazarın nesnelerin nedenlerine olan ilgisi aynı zamanda doğal dünyaya ilişkin tanımlarına da uzanır. Böylece, deprem ve gök gürültüsü gibi doğal olaylar, Tarih'de geçtiği yerlerde bilimsel analiz olarak tanımlanmış ve açıklanmıştır. Bununla birlikte, Hristiyan inancına bağlı bir izleyici kitlesi için, Attaleiates temkinlidir ve tarihsel veya bilimsel muhakeme yoluyla açıklayadığında, Hristiyan Tanrı'dan sık sık tarihsel ve doğal olayların arkasındaki muhtemel bir güç olarak bahseder. Böylece okuyucu çoğu zaman tek bir olayın çelişkili açıklamaları varmış gibi görür. Bununla birlikte, Tarih'in dikkatli bir şekilde analizi, tarihçinin analizlerinde gerekçeli analizin ağır bastığını gösterir. Aynı zamanda, Attaleiates'in ilahi yakarışı, sık sık Hristiyan Tanrı'sından ziyade başlı başına klasik servet kavramını (tyche) hatırlatacak kadar belirsizdir.[10] Bu yüzden, Attaleiates, Konstantinopolis entelektüel sahnesini merakı ve bilgisiyle sorgulayan filozof Mihail Psellos'un uygun bir öğrencisidir.[11]
Bizans entelektüel geleneğinde yeri
Attaleiates, çoğunlukla bilgilendirici tarih çalışmaları için ve ikincil olarak çalışması Diataxis'te bulunabilecek kullanışlı tarihsel bilgiler için çalışılsa da, hem tarihsel hem de hukuki, çalışmaları on birinci yüzyıl entelektüel mayalanma ve çiçek açma bağlamında okunmalıdır. Aleksandr Kajdan, Attaleiates'i, patrik I. Mihail Kirularios'in makamıyla uyumlu olan muhafazakâr bir ses olarak düşündü.[12] Bununla birlikte, Attaleiates'i, Mihail Psellos ve İoannis Mauropous'den Xiphilinoi (Xiphilinus ailesi, hem keşiş olan İoannis Xiphilinus hem de patrik 5 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. olan İoannis Xiphilinus) ve Symeon Seth’e etkileyici entelektüeller dünyasının bir parçası olarak düşünmek, bizler için daha iyidir.
Ana Kaynaklar
Birincil Kaynaklar
Michael Attaleiates, The History, trans. Anthony Kaldellis & Dimitris Krallis, (Cambridge/Mass.: Harvard University Press, 2012).
The History was originally edited by I. Bekker, in the "Corpus Script. Byz." (Bonn, 1853). A new Greek edition and Spanish translation was published by I. Pérez Martín, Miguel Ataliates, Historia, (Nueva Roma 15) Madrid 2002.
P. Gautier, «La Diataxis de Michel Attaliate», REB 39 (1981), 5-143 for an edition of the Diataxis with French translation. For an English translation see Alice-Mary Talbot in Byzantine Monastic Foundation Documents, ed. John P. Thomas and Angela Constantinides Hero (Washington, DC: Dumbarton Oaks, 2000), 1: 326-76.
For the law-manual of Attaleiates see Ponema Nomikon, ed. Ioannes Zepos and Panagiotis Zepos. In Jus graecoromanum (Athens: Georgios Phexis and son, 1931), 7: 411-97
Modern Bilimler
Antonios Vratimos, "Was Michael Attaleiates present at the battle of Mantzikert?" Byzantinische Zeitschrift 105.2 (2012): 829–839
Dimitris Krallis, Michael Attaleiates and the Politics of Imperial Decline in Eleventh Century Byzantium (Tempe: Arizona Center for Medieval and Renaissance Studies, 2012)
Dimitris Krallis, "'Democratic' Action in Eleventh-Century Byzantium: Michael Attaleiates' 'Republicanism' in Context," Viator 40.2 (Fall 2009): 35–53
Dimitris Krallis, "Sacred Emperor, Holy Patriarch: A New Reading of the Clash between Emperor Isaakios I Komnenos and Patriarch Michael Keroularios in Attaleiates' History," Byzantinoslavica 67 (2009): 169–190
Anthony Kaldellis, "A Byzantine Argument for the Equivalence of All Religions: Michael Attaleiates on Ancient and Modern Romans," International Journal of the Classical Tradition 14 (2007) 1–22.
Dimitris Krallis, "Michael Attaleiates as a Reader of Psellos" in Barber Ch. ed., Reading Michael Psellos (Leiden, 2006): 167–191
Athanasios Markopoulos, "The portrayal of the male figure in Michael Attaleiates," in The Empire in Crisis: Byzantium in the 11th century (1025–1081) (Athens, 2003): 215–30
Speros Vryonis, "Michael Psellus, Michael Attaleiates: the blinding of RomanusIV at Kotyaion, 29 June 1072 and his death on Proti, 4 August 1072," in Porphyrogenita: essays on the history and literature of Byzantium and the Latin East in honour of Julian Chrysostomides (Aldershot, 2003): 3–14
John Haldon, "The Krites tou Stratopedou: a new office for a new situation?," Travaux et mémoires 14 (Paris, 2002): 279–86
Aleksandr Kajdan, "The Social Views of Michael Attaleiates," in eadem,Studies on Byzantine Literature of the Eleventh and Twelfth Centuries (1994): 23–86
Lia Raffaella Cresci, "Anticipazione e possibilità: moduli interpretative della Storia di Michele Attaliata, Storia e tradizione culturale a Bisanzio fra XI eXII secolo" in Atti della prima Giornatadi Studi Bizantini sotto il patrocinio della Associazione Italiana di Studi Bizantini (Napoli, 1993)
Lia Raffaella Cresci, "Cadenze narrative e interpretazione critica nell' opera storica di Michele Attaliate", REB 49 (1991): 197–218
Carlotta Amande, "L'Encomio di Niceforo Botaniate nella storia di Attaliate: modelli, fonti, suggestini letterarie", Serta Historica antiqua 2 (1989): 265–86
Paul Lemerle, "La Diataxis de Michel Attaleiate (mars 1077)", in eadem, Cinq etudes sur le XI siècle Byzantine (Paris, 1977): 65–112
Eudoxos Tsolakis, "Aus dem Leben des Michael Attaleiates (Seine Heimatstadt, sein Geburts- und Todesjahr)," BZ 58 (1965), 3–10
^Gautier, «La Diataxis de Michel Attaliate», 12 for birth in the early 20s
^Gautier, «La Diataxis de Michel Attaliate», 12 argues convincingly for birth in Attaleia; Tsolakis, “Aus dem Leben des Michael Attaleiates,” 5–7; Kajdan, “The Social Views of Michael Attaleiates,” 58 both argued for Constantinopolitan origins.
^Krallis, “Michael Attaleiates as a Reader of Psellos”
^Krallis, Michael Attaleiates and the Politics of Imperial Decline, 213-28
^Attaleiates, Diataxis and Krallis, Michael Attaleiates and the Politics of Imperial Decline, Konstantinopolis’in güneybatıda tarafında bulunan Attaleiates'in mülklerinin yerlerinin belirlenmesi için 235-36
^Krallis, “‘Democratic’ Action in Eleventh-Century Byzantium: Michael Attaleiates’ ‘Republicanism’ in Context,” Viator 40.2 (Fall 2009): 35-53; Michael Attaleiates and the Politics of Imperial Decline, 192-198
^Krallis, Michael Attaleiates and the Politics of Imperial Decline, 134-41
^Attaleiates, The History 5 (p. 7 in Kaldellis/Krallis translation): "For this reason I have written a book containing an account of the deeds that took place during our time in wars and battles, both the victories and the defeats, the military accomplishments and the reversals, and I have added the causes why they happened the way they did, to the best of my ability"
^Kaldellis, "A Byzantine Argument for the Equivalence of All Religions"
^Krallis, Michael Attaleiates and the Politics of Imperial Decline, 105-112, 171-212
^Kajdan, "The Social Views of Michael Attaleiates," 23-86; Krallis, “Sacred Emperor, Holy Patriarch: A New Reading of the Clash between Emperor Isaakios I Komnenos and Patriarch Michael Keroularios in Attaleiates’ History,” Byzantinoslavica 67 (2009): 169–190 for an opposing opinion.
