Godina 1932 (MCMXXXII) bila je prijestupna godina koja počinje u petak.

Događaji

Januar/Siječanj

• 3 - 4. 1. - Japanska invazija Mandžurije: zauzećem Jinzhoua i Shanhaiguana osigurali su jug Mandžurije.
• 5. 1. - Događaji u Arnedu, Španija: civilni gardisti pucali u radnike, 11 mrtvih - kraj "tragične sedmice" u kojoj su i gardisti bili na meti linča.
• 7. 1. - Stimsonova doktrina - SAD neće priznavati teritorijalne promene iznuđene silom (odnosi se na Mandžuriju).
• 9. 1. - Sakuradamonski incident: korejski aktivista pokušao da ubije japanskog cara Hirohita - kineska štampa ovo odobrava, što još više zaoštrava odnose.
• 15. 1. - U Nemačkoj ima oko šest miliona nezaposlenih.
• 18. 1. - Kralj Aleksandar otvara prestonom besedom zasedanje novoustanovljenih Narodne skupštine i Senata.
• 21. 1. - Potpisan pakt o nenapadanju između SSSR i Finske (srušen 1939); SSSR sklapa slične sporazume sa Poljskom, Letonijom i Estonijom.
• 22. 1. - Seljačka buna na zapadu El Salvadora, ubrzo brutalno ugušena, uz najmanje 10.000 mrtvih.
• 24. 1. - Mladi pripadnik Hitlerjugenda Herbert Norkus ubijen od komunista u Berlinu - postaje mučenik i uzor za druge Hitlerove omladince (→ Hitlerjunge Quex).
• 26. 1. - Potonula britanska podmornica-nosač aviona HMS M2, 60 mrtvih.
• 27. 1. - Senat i Skupština KJ odobrili proklamaciju od 6. januara 1929 (→ Šestojanuarska diktatura).
• 28. 1. - 3. 3. - Šangajski incident, sukob između Republike Kine i Japana.
• kraj januara - Studentski protesti na Tehničkom fakultetu Beogradskog univerziteta. Takođe i na Zagrebačkom sveučilištu.

Februar/Veljača

• 1. 2. - Objavljen Huxleyjev roman Brave New World.
• 1. 2. - U Salvadoru streljan Farabundo Martí.
• 2. 2. - U Ženevi počinje Svetska konferencija o razoružanju.
• 2. 2. - U Španiji omogućen razvod braka, u septembru će biti uveden građanski brak.
• 4. 2. - Otvorena Zadužbina Ilije M. Kolarca u Beogradu.
• 4. 2. - Odbrana Harbina se okončava japanskim zauzećem tog kineskog grada - zvanični kineski otpor u Mandžuriji prestaje do kraja meseca, ali gerilski otpor traje do 1941. (→ Pacifikacija Mandžukua).
• 4-15. 2. - Zimska Olimpijada 1932 u Lake Placid, New York.
• 9. 2. - Incident Lige krvi: ultranacionalistička civilna grupa ubila biznismena u Japanu.
• 9. 2. - 23. 3. - U njujorškom Muzeju moderne umetnosi (MoMA) održana izložba Moderna arhitektura: međunarodna izložba^[1] - kuratori su Henry-Russell Hitchcock i Philip Johnson, internacionalni stil dobija svoj naziv.

• 18. 2. - Japanci proglasili "nezavisni" Mandžukuo, na čelu sa poslednjim kineskim carem Pu Yi-em, ustoličenim 1. 3. (traje do 1945).
• 25. 2. - Adolf Hitler dobio nemačko državljanstvo, tako da može učestvovati na predsedničkim izborima.
• 27. 2. - Finski kranje desni Lapuanski pokret izveo pobunu u gradu Mäntsälä, što će dovesti do njegovog raspuštanja.
• 28. 2. - Objavljeni rezultati drugog konkursa za Palatu Sovjeta u Moskvi: tri projekta dele prvo mesto, nijedan avangardan (Staljin se izjasnio za Borisa Iofana); Le Corbusier je izgubio, čime se okončava njegova veza sa SSSR (→ socijalistički realizam).

Mart/Ožujak

• 1. 3. - Otmica Lindberghove bebe - 20-mesečni sin avijatičara Charlesa Lindbergha otet iz njihove porodične kuće u Nju Džersiju - priča izaziva ogroman publicitet.
• 1. 3. - Ujedinjeno Kraljevstvo uvodi carine, generalno 10%, izuzev na neku hranu, sirovine i proizvode iz Imperije.
• 6. 3. - Novi protesti na Zagrebačkom sveučilištu, isticane (zabranjene) hrvatske zastave.
• 7. 3. - Policija pucala na okupljanje nenaoružanih nezaposlenih automobilskih radnika ispred Fordove fabrike u Dearborn, Michigan - poginula četiri radnika.
• 9. 3. - Éamon de Valera izabran za predsednika izvršnog veća Irske Slobodne Države, na čelu prve vlade Fianna Fáila (šef vlade 1932-48, 1951-54, 1957-59 i šef države 1959-73) - oslobođeni su internirani pripadnici IRA (koja se protivi Slobodnoj Državi).
• 11. 3. - "Incident Lige krvi": u Japanu razotkrivena krajnje desna organizacija koja je u prošlih mesec dana ubila dvojicu od planiranih 20 političara i biznismena.
• 12. 3. - Švedski "kralj šibica" Ivar Kreuger izvršio samoubistvo, što će izazvati tzv. Kreugerov krah, pad akcija mnogih firmi širom sveta, a u Švedskoj ostavku premijera Ekmana u avgustu i nove izbore.
• 19. 3. - Otvoren most u sidnejskoj luci (Sydney Harbour Bridge).
• 21 - 22. 3. - Niz tornada ubio preko 330 ljudi na Jugu SAD.

• 25. 3. - Premijera filma "Tarzan čovek majmun", prvenac sa Johnny Weissmuller-om.

April/Travanj

• 1. 4. - Nove studentske demonstracije u Beogradu.
• 4. 4. - Ostavka vlade generala Petra Živkovića (postavljen za komandanta Kraljeve garde); novu vladu obrazuje dr. Vojislav Marinković, bivši demokrata (do jula).
• 9. 4. - Premijera filma Scarface.
• 10. 4. - Drugi krug nemačkih predsedničkih izbora: predsednik Paul von Hindenburg reizabran sa 53,1%, Adolf Hitler 36,7%, komunista Ernst Thälmann 10,1%.
• 11. 4. - Na severu Mongolske NR lame pokreću antikomunistički ustanak - brutalnost s obe strane, ugušen do jeseni.
• 13. 4. - Usled uličnog nasilja, u Nemačkoj zabranjene nacističke Sturmabteilung (SA) i Schutzstaffel (SS).
• april - Izlivanje reke Save u donjem toku.
• april - Kinesko-tibetanski rat: Tibetanci šire rat u Qinghai, ali poraženi su i gube toliko teritorije da se Dalaj lama u avgustu obraća Britancima za pomoć.
• 17. 4. - Haile Selasije objavljuje antirobovlasnički zakon u Etiopiji.

• 19. 4. - Vlada Kraljevine Jugoslavije donela je Zakon o zaštiti zemljoradnika kojim je proglašen šestomesečni moratorijum na dugove i obustavljena prisilna zaplena imovine. Oko 709.000 seljaka-dužnika dugovalo je sedam milijardi dinara, mahom lihvarima i trgovcima (nezadovoljavajući rezultati).
• 19. 4. - Zemljotres u Kačaničkoj klisuri.
• 24. 4. - Izbori u pet nemačkih pokrajina, nacisti dobili relativnu većinu u četiri.
• 25. 4. - Dvojica Družbenika proroka Muhameda premešteni iz svojih grobova u Iraku, nakon što je kralj Fejsal obavešten u snu o vodi koja nadire u njihove grobove.
• 25. 4. - Zvanični datum osnivanja Kim Il-sungove Antijapanske narodne gerilske armije (Dan Korejske narodne armije).
• 29. 4. - Šangajski atentat: korejski aktivista Yun Bong-gil aktivirao bombu na japanskoj proslavi carevog rođendana, smrtno ranjen gen. Yoshinori Shirakawa i jedan japanski službenik, još nekoliko teško ranjenih.

Maj/Svibanj

• 1. 5. - Proglas o osnivanju Jugoslovenske radikalne seljačke demokratije (režimska partija).
• 2. 5. - Skup levih Zemljoradnika u Kragujevcu, uhapšen Dragoljub Jovanović i još 11. Jovanović je početkom oktobra osuđen na godinu dana zatvora.
• 4. 5. - Al Capone započeo 11-godišnju zatvorsku kaznu zbog utaje poreza (pušten teško bolestan 1939.).
• 5. 5. - Turkizacija: Turski parlament donosi zakon o raseljavanju Kurda ("Planinskih Turaka") i naseljavanju Turaka na njihovo mesto.
• 5. 5. - Sporazum o šangajskom primirju: Republika Kina mora povući garnizon iz grada.
• 6. 5. - Ruski emigrant smrtno ranio francuskog predsednika Paula Doumera.
• 8. 5. - Posvećena Crkva presvetog srca Isusova u Pragu, arhitekte Jože Plečnika.
• 10. 5. - Novi francuski predsednik je Albert François Lebrun - poslednji predsednik Treće republike (do 1940).
• 12. 5. - Proslava 60. rođendana Antona Korošeca u Sloveniji se ponegde pretvara u anti-vladine demonstracije.
• 12. 5. - Pronađeno telo otete Lindbergove bebe, nedaleko od kuće iz koje je otet.
• 13. 5. - Wilhelm Groener daje ostavku na portfelj ministra odbrane Nemačke - rezultat Schleicherovih intriga koji želi saradnju sa nacističkim SA i SS; krajem meseca pada čitava Brüningova vlada.
• 15. 5. - Incident 15. maja - u pokušaju vojnog udara ubijen japanski premijer Inukai Tsuyoshi.
• 15. 5. - U Beogradu osnovan Zavod za radiumterapiju.^[2]
• maj - Demonstracije protiv vlade u Crnoj Gori i Bosanskoj Krajini (juriš na magacine s hranom u Prijedoru).
• 16. 5. - Veliki neredi između muslimana i hindusa u Bombaju - hiljade mrtvih i ranjenih.
• 16. 5. - Požar na brodu Georges Philippar u Adenskom zalivu - stradalo 54 ljudi, među kojima i istraživački novinar Albert Londres.
• 20. 5. - Engelbert Dollfuss novi kancelar Austrije (do 1934).
• 20. 5. - Amelija Erhart preletela Atlantik.
• 21. 5. - Anhalt je prva nemačka pokrajina sa nacistom na čelu vlade, nakon što su prošlog meseca dobili 41.67% glasova.
• 26. 5. - U Domu Lordova presuđeno u slučaju Donoghue v Stevenson (žena našla puža golaća u boci soka), kojim je u englesko pravo uveden "princip bližnjeg".
• 28. 5. - U Holandiji završena brana Afsluitdijk preko Zuiderzeea, čime će nastatati veštačko jezero IJsselmeer.
• 29. 5. - Nacisti prvi put dobijaju apsolutnu većinu u jednoj pokrajini, Oldenburgu na severozapadu Nemačke.
• 30/31. 5. - Teroristički napad u Beogradu: "Politika" piše da su eksplodirale dve od četiri "paklene mašine", na Bataldžamiji (kod nove Skupštine) i u Nemanjinoj - sumnja se na ustaše^[3]. Chicago Tribune tvrdi da je bilo šest bombi, uključujući jednu bačenu na kraljevsku palatu^[4].

Jun/Juni/Lipanj

• 1. 6. - Franz von Papen imenovan za nemačkog kancelara (do novembra), resor odbrane dobija general Kurt von Schleicher koji je paktirao sa Hitlerom da obori prethodnog kancelara Brüninga i zapravo sastavio vladu - kraj parlamentarne demokratije. Prva odluka je da se raspišu vanredni izbori.
• 4. 6. - Mladi socijalisti i neki oficiri izveli puč u Čileu i proglasili socijalističku republiku (okončana u septembru usled nedostatka podrške).
• 14. 6. - U Nemačkoj poništena zabrana SS i SA.
• jun - Kurdska Pobuna Ahmeda Barzanija u Iraku: Barzani se sklanja u Tursku, gerilske aktivnosti traju do sledeće godine.
• lipanj - Kominterna raspustila vodstvo KPJ i postavila Milana Gorkića za rukovodioca Privremenog rukovodstva u kojem su i Blagoje Parović i Vladimir Čopić.
• 21. 6. - Suđenje oficirima i podoficirima u Mariborskom garnizonu, kao navodnim komunistima^[5]: dvojica na smrt, šest na robiju, četiri oslobođeni.^[6]
• 24. 6. - Sijamska revolucija 1932.: vojni udar koji menja sistem u Sijamu (Tajlandu) iz apsolutne u ustavnu monarhiju.
• 30. 6. - Sastanak proširenog aktiva Samostalne demokratske stranke u Zagrebu - zaključeno da je potrebno federativno preuređenje.

Jul/Juli/Srpanj

• 2. 7. - Ostavka vlade Vojislava Marinkovića (izazvao gnev u maju, kada je na konferenciji u Nišu rekao da nacionalno pitanje nije rešeno), novu vladu obrazuje Milan Srškić, tvrdi unitarista (do 1934).
• 4. 7. - Britanskim nametanjem carine od 100% počinje Anglo-irski trgovinski rat (do 1938), jer je Irska prestala plaćati anuitete za zemlju irskih seljaka.
• 5. 7. - António de Oliveira Salazar postaje premijer Portugala (do 1968), uvešće parafašistički autoritarni sistem Estado Novo 1933-74.
• 7. 7. - Francuska podmornica Prométhée potonula kod Šerbura, poginula 66-orica.
• 8. 7. - Dow Jones Industrial Average dostiže dno tokom Depresije od 41.22 poena, skoro 90% manje nego u septembru 1929.
• 9. 7. - Lozanska konferencija: zbog krize suspendovana isplata nemačkih ratnih reparacija, preostala suma svedena na tri milijarde maraka (ukupno isplaćeno 53 milijarde).
• 9. 7. - U Brazilu počinje Konstitucionalistička revolucija - država São Paulo se pobunila protiv Vargasove vladavine dekretima, poraženi početkom oktobra.
• 12. 7. - Norveška anektirala deo istočnog Grenlanda (Zemlja Erika Crvenog, morala se povući 1933. zbog presude međunarodnog suda).
• 17. 7. - Altonska krvava nedjelja - u sukobu komunista i nacista 18 poginulih, slede mnogi ulični okršaji.
• 18. 7. - Turska postala članica Društva naroda.
• 20. 7. - Preußenschlag: pod izgovorom događaja u Altoni, smenjena socijaldemokratska vlada Pruske, za komesara postavljen rajhskancelar Franz von Papen - ovo će olakšati Hitlerovo "glajhšaltovanje" Nemačke sledeće godine (Pruska zauzima oko 62% teritorije i stanovništva cele zemlje).
• 25. 7. - Potpisan Sovjetsko-poljski pakt o nenapadanju (produžen 1934, propao 1939).
• 28. 7. - Predsednik Huver naređuje da se iz Vašingtona rasteraju veterani koji su tražili isplatu certifikata za službu (Bonus Army); vojnim snagama komanduje gen. Douglas MacArthur.
• 29. 7. - U Budimpešti pogubljen generalni sekretar KP Mađarske Imre Sallai, kao i još jedan rukovodilac, Sándor Fürst - vlasti iskoristile bombaški napad na voz od prošlog septembra kao opravdanje progona komunista.
• 30. 7. - Disneyjev crtani film Flowers and Trees je prvi u Technicoloru.
• 30. 7. - 14. 8. - Olimpijada 1932 u Los Anđelesu, Jugoslaviju zastupa samo bacač diska Veljko Narančić, koji je sam platio putovanje.
• 31. 7. - Savezni izbori u Nemačkoj - nacisti prvi put najjača partija, sa relativnom večinom od 230 poslanika (+123), socijaldemokrati 133 (-10), komunisti 89 (+12); zbog antirepublikanske "negativne većine" nacista i komunista nemoguće je da ostali sklope vladu.

Avgust/August/Kolovoz

• 1. 8. - Amerikanac Forrest Mars, Sr. napravio u Engleskoj čokoladicu Mars.
• 1. 8. - Otkriven Lutyensov Thiepval Memorial u francuskoj Pikardiji u sećanje na 72.246 nestalih britanskih i južnoafričkih vojnika u Bici na Somi.
• 2. 8. - Carl David Anderson otkrio pozitron.
• 6. 8. - Prvi Venecijanski filmski festival.
• 6. 8. - Gradonačelnik Kelna Konrad Adenauer otvorio put Keln - Bon, koji se smatra prvim Autobahnom.
• 7. 8. - Kolektivizacija u SSSR i Glad u SSSR (1932—1933): donesen dekret o zaštiti državne imovine, poznat i kao Zakon pet klasova - zabranjeno pabirčenje nakon žetve, predviđene oštre kazne za krađu javne imovine.

• 9/10. 8. - Ubistvo u Potempi: petorica nacista upala u kuću komunističkog rudara Konrada Pietrzucha i brutalno ga ubila - osuđeni su na smrt kasnije tokom meseca, što je pod pritiskom nacista ubrzo promenjeno u doživotni zatvor (da bi nakon Hitlerovog dolaska na vlast bili pomilovani).
• 10. 8. - Sanjurjada: španski general José Sanjurjo pokušao pokrenuti pobunu u Sevilji.
• 13. 8. - Papen i Schleicher nude Hitleru vicekancelarsku poziciju, što on s prezirom odbija.
• 18. 8. - Švicarski istraživač Auguste Piccard dostiže 16.197 m balonom na vrući zrak.
• 18. 8. - Završena Ekonomska konferencija Britanske imperije u Ottawi: dogovorena imperijalna preferenca tj. niske carine unutar imperijie i visoke prema ostatku sveta, na najmanje pet godina.
• 23. 8. - Papinom bulom ukinuta Zadarska nadbiskupija, jugoslovenskim delom administrira šibenički biskup, a za italijanski je formirana zadarska biskupija^[7].
• 27. 8. - 1. 8. - Četvorodnevni rat u Ekvadoru: neuspešna pobuna nakon što je kongres poništio prošlogodišnju pobedu konzervativca Neptalíja Bonifaza na predsedničkim izborima, najmanje 1.000 mrtvih.
• 30. 8. - Hermann Göring izabran za predsednika Rajhstaga.

Septembar/Rujan

• 1. 9. - Kolumbijsko-peruanski rat počinje kada peruanska vojska zauzme dva mesta u spornom području Amazonije - spor se vodi oko amazonske luke Leticia, rat traje devet meseci, Društvo naroda dodeljuje grad Kolumbiji 1934.
• 3. 9. - Ubijen dečak Pavlik Morozov čiji će mit biti uzor za sovjetske pionire.
• 4. 9. - Osmerac splitskog "Gusara" postao evropski šampion na takmičenju u Beogradu.
• 6/7. 9. - Velebitski ili Lički ustanak: napad ustaša iz italijanskog Zadra na žandarmerijsku stanicu u Brušanima kod Gospića.

• 9. 9. - Počinje Rat za Čako između Bolivije i Paragvaja (do 1935).
• 9. 9. - U Španskoj Republici obnovljene autonomne vlasti Katalonije (Generalitat de Catalunya - /Ženeralitad de Katalunja/).
• 10. 9. - Bảo Đại, car Anama i Tonkina (Vijetnama) u Francuskoj Indokini, preuzima prestol (car do 1945, šef Države Vijetnam 1949-55).
• 12. 9. - Nemački kancelar Papen planirao raspustiti Rajhstag i zatim vladati putem Hindenburgovih dekreta - ali Göring ga je ignorisao i dopustio komunistički predlog za glasanje o poverenju vladi, koji je ova izgubila 512:42. Novi izbori u novembru.
• 15. 9. - Japansko-mandžurski protokol: Japan potvrđuje priznanje i drži vojsku u Mandžukuu.
• 16. 9. - Japanska vojska izvršila represalije u selu Pingdingshan na jugu Mandžurije, 800 mrtvih (Kinezi tvrde 3.200).
• 20. 9. - Mahatma Gandi počinje 6-dnevni štrajk glađu u zatvoru u Puni, protestuje zbog britanskih planova da se hinduistički elektorat podeli na gornju i donju kastu, te Nedodirljive.
• 23. 9. - Saudi Arabija nastaje ujedinjenjem Kraljevina Hidžaz i Nadžd.
• 24. 9. - Socijaldemokrata Per Albin Hansson postaje premijer Švedske (do 1946, s kraćom pauzom) - stvara "Švedski model": neutralnost, država socijalnog staranja, socijalni korporativizam
• 24. 9. - Pakt iz Pune između Gandija i B. R. Ambedkara: rezervisani mandati za Nedodirljive
• 26. 9. - Katastrofalan zemljotres pored Svete Gore (M 7.0, int. IX-X), potresi se nastavljaju i narednih dana, stradali i manastiri, među kojima i Hilandar.
• 26. 9. - 27. 10. - Nacionalni marš gladi u Velikoj Britaniji, u zemlji ima 2.750.000 nezaposlenih.
• 27. 9. - Rjutinova afera: sovjetski Politbiro osuđuje platformu Martemjana Rjutina koja traži obaranje Staljina, umerenije pozicije i "novi početak".
• 29. 9. - Papska bula Acerba animi osuđuje progon katoličke crkve u Meksiku, upoređen sa onim u SSSR.
• 30. 9. - Eksplozija u Oficirskom domu u Beogradu (današnji SKC), poginuo je nosač koji ju je doneo, sumnja se na VMRO^[8].

Oktobar/Listopad

• 1. 10. - Austrijski savezni kancelar Engelbert Dollfuss primijenio je prvi put zakon o ovlastima iz 1917. koji mu omogućuje izdavanje naredbi u slućaju nužde.
• 1. 10. - Radikalni desničar gen. Gyula Gömbös postaje premijer Mađarske (do 1936).
• 1. 10. - Oswald Mosley osnovao Britansku uniju fašista.
• 2. 10. - Objavljen Litonov izveštaj komisije Društva naroda, koji optužuje Japan za agresiju u Mandžuriji.
• 3. 10. - Kraljevina Irak nezavisna od britanskog mandata, istog dana se priključuje Društvu naroda.
• 7. 10. - Osnovana Brazilska integralistička akcija.
• 9. 10. - Posledice Rjutinove afere: Grigorij Zinovjev i Lav Kamenjev izbačeni iz Partije (vraćeni u decembru 1933.).
• 10. 10. - Pušteni u pogon prvi generatori Dnjeparske hidroelektrane, najveće u Evropi.
• oktobar - U Beču osnovan "Zagranični biro CK KPJ".
• 19. 10. - U Beogradu osnovan Kolarčev narodni univerzitet.
• 19. 10. - Puštena u saobraćaj tzv. Čukarička pruga u Beogradu (tramvaj 13, Knežev spomenik - Čukarica i Gospodarska mehana - Čukarica).
• 22. 10. - Sovjetski Politbiro šalje vanredne komisije u Ukrajinu i severni Kavkaz, na čelu sa Molotovim odn. Kaganovičem, kako bi se ubrzala rekvizicija žita (→ Holodomor).
• 28. 10. - U Rimu otvorena Izložba fašističke revolucije, jedna sala posvećena Dalmaciji.

• jesen - Novoizgrađena beogradska termoelektrana "Snaga i svetlost" počinje isporuku struje (do 1967-69)^[9].

Novembar/Studeni

• 3 - 8. 11. - Štrajk javnog prevoza u Berlinu u zajedničkoj organizaciji komunista i nacista - ovo je moglo uticati na pad popularnosti nacista na izborima.
• 6. 11. - Savezni izbori u Nemačkoj - nacisti opet najjači, ali s manje glasova nego u julu - 196 poslanika (-34), socijaldemokrate 121 (-12), komunisti 100 (+11); ovo su poslednji slobodni izbori do 1949. na zapadu odn. do 1990. u celoj Nemačkoj.
• 6. 11. - Liberal Juan Bautista Sacasa izabran za predsednika Nikaragve (mandat od 1. januara, dan pre odlaska poslednjih američkih marinaca).
• 7. 11. - Zagrebačke punktacije (Seljačko-demokratska koalicija + frankovac Mile Budak) - traži se demokratija i novo državno uređenje. Proglašene protivustavnim, posle njih dolazi niz drugih "punktacija" (slovenačke, muslimanske, pa i vojvođanske).

• 8. 11. - Franklin Delano Roosevelt ubedljivo pobedio predsednika Hoovera, dobio 42 od 48 država. U zemlji je nezaposlenost 20% a Roosevelt obećava New Deal. Početak Petog partijskog sistema koji traje do polovine 1960-tih.
• 9. 11. - Ženevski masakr: neredi između konzervativaca i socijalista u Švajcarskoj, u sukobu sa vojskom ima 13 mrtvih. (→ fr Wiki).
• 9. 11. - Uragan i talasi ubili oko 2.500 ljudi na Kubi - najgora prirodna katastrofa na tom ostrvu.
• 9. 11. - Nadežda Alilujeva, Staljinova žena, pronađena mrtva.
• novembar - Benito Musolini blizu odluke da napadne Jugoslaviju i instalira ustaše u Hrvatskoj^[10].
• 16. 11. - Otvorena zgrada parlamenta Severne Irske na Stormontu u Belfastu.
• 17. 11. - Počinje treća i poslednja sednica Konferencije Okruglog stola o Indiji: nema većine indijskih predstavnika, uključujući Nacionalni kongres.
• 18. 11. - 5. dodjela Oscara, najbolji film Grand Hotel.
• 25. 11. - Posvećena ruska Katedrala Svete Sofije u Harbinu, najveća pravoslavna crkva na Dalekom istoku

Decembar/Prosinac

• 1 - 2. 12. - Trogirski incident: sokoli uništili ili oštetili osam mletačkih lavova u gradu - zahlađenje odnosa sa Italijom.
• 3. 12. - General Kurt von Schleicher imenovan za nemačkog kancelara (do januara), smenjeni Papen će mu se osvetiti saradnjom sa Hitlerom.
• 8. 12. - Gregor Strasser, kome je Schleicher nudio položaj vicekancelara, dao ostavku na sve funkcije u nacističkoj partiji nakon konfrontacije sa Hitlerom.
• 11. 12. - Načelni sporazum pet Velikih sila o vojnoj ravnopravnosti Nemačke, u smislu da može učestvovati u radu Konferencije za razoružanje (Nemačka dala izjavu da se neće naoružavati).
• decembar - Poljski Biuro Szyfrów počinje dekodiranje nemačke Enigme.
• 15. 12. - U Njujorku prikazan prvi ton-film na srpskohrvatskom jeziku "Ljubav i strast"^[11][12].
• 16. 12. - Požar u tokijskoj robnoj kući Shirokiya, 14 mrtvih (po urbanoj legendi, Japanke su nakon ovoga počele da nose gaćice u zapadnom stilu).
• 18. 12. - Mussolini inaugurirao novi grad Littoria (kasnije Latina).
• 19. 12. - BBC počinje emitovanje Imperijalne službe (današnji BBC World Service).
• 19. 12. - Voz "Leteći Hamburžanin" sa dizel pogonom (DR 877) stigao za 142 minuta od Berlina do Hamburga.
• 24. 12. - Arturo Alessandri je ponovo predsednik Čilea (do 1938)
• 25. 12. - Zemljotres u kineskoj provinciji Kansu, 70.000 mrtvih.
• 25. 12. - Antibakterijski lek Prontosil patentiran u Nemačkoj.
• 26. 12. - Američka okupacija Nikaragve: Bitka kod El Saucea je poslednji veći okršaj Sandinove pobune i uspeh Amerikanaca i nikaragvanske vlade.
• 27. 12. - U SSSR ponovo uvedeni unutrašnji pasoši (oni iz carskog perioda su bili ukinuti 1917).
• 31. 12. - Opozicioni manifest u Ljubljani (Slovenska deklaracija) - traži se priznanje regionalne etničke individualnosti i kulturna, finansijska i politička autonomija^[5].

Kroz godinu

• Na beogradskom Velikom Vračaru izgrađena zgrada Astronomske opservatorije u Beogradu - kraj će biti nazvan Zvezdara.
• Hidroelektrana Fala na Dravi kod Maribora dobila sedmi agregat - to je najveća hidrocentrala u zemlji.^[13]
• 1932-34 - Jugoslaviju obilazi Pokretna poljoprivredna izložba i škola, tzv. Plavi voz sa 22 vagona.^[14]
• James Chadwick otkrio neutron.
• U SAD ima 14 miliona nezaposlenih (oko 33%).
• Snimljen film Das Lied der schwarzen Berge ("Fantom Durmitora"), jugoslovensko-nemačka koprodukcija. Ove godine u KJ je proizvedeno 61.726 metara filma, narednih godina dolazi do brzog pada usled ukidanja odredbe koja je zahtevala domaću proizvodnju po metraži stranog filma.^[15]
• Cary Grant, Katharine Hepburn, Ingrid Bergman i Shirley Temple (3) počinju filmske karijere.
• Puštena prva dva agregata HE Kraljevac na Cetini [1] Arhivirano 2012-08-31 na Wayback Machine-u od po 20,8 MW.
• Žensko pravo glasa u Brazilu, Tajlandu i na Maldivima.
• Osnovana kompanija Zippo.
• Kodak predstavio 8 mm film, jeftiniji od 16 mm.

1932. u temama

• Nove države (obe su menjale zastavu):

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1932.

Januar/Siječanj – Februar/Veljača

• 1. 1. - Ivan Lacković Croata, naivni likovni umjetnik († 2004)
• 3. 1. - Radoslav Graić, istoričar umetnosti, pevač, kompozitor, muz. urednik TV Beograd († 2023)
• 4. 1. - Fabijan Šovagović, hrvatski glumac († 2001)
• 5. 1. - Umberto Eco, književnik, filozof († 2016)
• 9. 1. - Božidar Pavićević Longa, glumac († 2004)
• 15. 1. - Alija Isaković, književnik († 1997)
• 16. 1. - Dian Fossey, primatologinja († 1985)
• 22. 1. - Piper Laurie, glumica († 2023)
• 27. 1. - Nevenka Filipović, hrvatska lutkarica i glumica († 2007)
• 27. 1. - Milan Vukos, direktor TV Beograd († 2016)
• 31. 1. - Tomislav Kaloperović, srpski fudbaler († 2002)

• 1. 2. - Vanja Drach, hrvatski glumac († 2009.)
• 2. 2. - Bosiljka Boci, srpska glumica († 1997)
• 5. 2. - Cesare Maldini, fudbaler, trener († 2016)
• 6. 2. - François Truffaut, filmski režiser († 1984)
• 7. 2. - Kruno Valentić, glumac († 2000)
• 9. 2. - Gerhard Richter, slikar
• 18. 2. - Miloš Forman, filmski režiser († 2018.)
• 22. 2. - Ted Kennedy, američki političar († 2009.)
• 26. 2. - Johnny Cash, američki pjevač i gitarist († 2003.)
• 27. 2. - Elizabeth Taylor, američko-britanska glumica († 2011.)
• 28. 3. - Anica Zubović, hrvatska pjevačica

Mart/Ožujak – April/Travanj

• 6. 3. - Dušan Bulajić, glumac († 1995)
• 12. 3. - Selma Karlovac, glumica († 1994)
• 14. 3. - Miroslav Antić, srpski pesnik († 1986)
• 16. 3. - Boro Begović, glumac († 1993)
• 18. 3. - John Updike, američki pisac († 2009)
• 20. 3. - Branislav Ciga Jerinić, srpski glumac († 2006)

• 1. 4. - Debbie Reynolds, glumica († 2016)
• 4. 4. - Anthony Perkins, američki filmski i kazališni glumac († 1992)
• 4. 4. - Andrej Tarkovski, filmski režiser († 1986)
• 5. 4. - Bora Ćosić, književnik
• 9. 4. - Carl Perkins, pevač († 1998)
• 10. 4. - Omar Sharif, glumac († 2015)
• 14. 4. - Loretta Lynn, country pevačica († 2022)
• 19. 4. - Fernando Botero, kolumbijski slikar, kipar († 2023)
• 22. 4. - Isao Tomita, kompozitor, pionir elektronske muzike († 2016)
• 24. 4. - Leonid Šejka, arhitekta, slikar († 1970)
• 27. 4. - Dušan Janićijević, srpski glumac († 2011)
• 27. 4. - Anouk Aimée, glumica

Maj/Svibanj – Jun/Lipanj

• 1. 5. - Tamara Miletić, pozorišna, filmska i TV glumica († 2014)
• 11. 5. - Valentino, modni kreator
• 16. 5. - Dušan Poček, glumac († 2014)
• 18. 5. - Jovan Janićijević Burduš, glumac († 1992)
• 28. 5. - Aleksandar Gavrić, glumac († 1972)

• 9. 6. - Branko Lustig, hrvatski filmski producent, dvostruki dobitnik Oscara († 2019)
• 18. 6. - Angel Šurev, dirigent († 2004)
• 22. 6. - Soraya Esfandiary-Bakhtiari, druga supruga M.R. Pahlavija, glumica († 2001)
• 22. 6. - Prunella Scales, glumica
• 28. 6. - Pat Morita, glumac († 2005)

Jul/Srpanj – Avgust/Kolovoz

• 8. 7. - Petar Lalović, filmski reditelj i scenarista († 2015)
• 9. 7. - Donald Rumsfeld, američki političar († 2021)
• 9. 7. - Vojin Dimitrijević, pravnik, borac za ljudska prava († 2012)
• 16. 7. - Tripo Simonuti, violinista i profesor
• 18. 7. - Sanda Langerholz, hrvatska glumica, pjevačica i plesačica
• 20. 7. - Vasilije Krestić, istoričar i akademik SANU
• 29. 7. - Mike Hodges, filmski režiser († 2022)

• 2. 8. - Peter O'Toole, glumac († 2013)
• 7. 8. - Abebe Bikila, etiopski atletičar († 1973)
• 11. 8. - Martin Sagner, glumac († 2019)
• 9. 8. - Dragiša Kašiković, srpski emigrant († 1977)
• 23. 8. - Houari Boumediene, predsednik Alžira († 1978)

Septembar/Rujan – Oktobar/Listopad

• 2. 9. - Blagoje Adžić, general-pukovnik JNA, načelnik Generalštaba († 2012)
• 5. 9. - Miro Glavurtić, slikar, pisac († 2023)
• 8. 9. - Patsy Cline, pevačica († 1963)
• 14. 9. - Žarko Domljan, prvi predsjednik Sabora RH († 2020)
• 18. 9. - Josip Vončina, hrvatski jezikoslovac, književni povjesničar, akademik († 2010)
• 21. 9. - Ljubomir Kapor, hrvatski glumac († 2010)
• 26. 9. - Manmohan Singh, premijer Indije
• 28. 9. - Muhamed Kondžić, književnik († 1996)
• 30. 9. - Arsenije Jovanović, reditelj, dramaturg, kompozitor, stvaralac radiofonije

• 3. 10. - Nikola Kavaja, antikomunista († 2008)
• 7. 10. - Predrag Matvejević, pisac († 2017)
• 13. 10. - Dušan Makavejev, filmski režiser i scenarista († 2019)
• 19. 10. - Robert Reed, američki glumac († 1992)
• 27. 10. - Sylvia Plath, književnica († 1963)
• 30. 10. - Božidar Timotijević, srpski književnik († 2001)
• 30. 10. - Louis Malle, filmski režiser († 1995)

Novembar/Studeni – Decembar/Prosinac

• 4. 11. - Žarko Petrović, kompozitor
• 4. 11. - Thomas Klestil, predsednik Austrije († 2004)
• 6. 11. - Predrag Gojković Cune, pevač († 2017)
• 10. 11. - Roy Scheider, glumac († 2008)
• 15. 11. - Petula Clark, pevačica, glumica
• 17. 11. - Ante Dulčić, hrvatski glumac († 2008)
• 22. 11. - Robert Vaughn, glumac († 2016)
• 27. 11. - Benigno Aquino, Jr., filipinski političar († 1983)
• 29. 11. - Jacques Chirac, predsednik Francuske († 2019).

• 1. 12. - Antun Šoljan, hrvatski književnik († 1993)
• 2. 12. - Sergio Bonelli, italijanski strip-scenarist i izdavač († 2011)
• 5. 12. - Little Richard, pevač, muzičar († 2020)
• 6. 12. - Nasiha Kapidžić-Hadžić, književnica († 1995)
• 20. 12. - John Hillerman, glumac († 2017)
• 28. 12. - Manuel Puig, argentinski pisac
• 28. 12. - Nichelle Nichols, glumica († 2022)

Kroz godinu

• Fehmi Agani, kosovski političar († 1999)
• Vene Bogoslavov, matematičar († 2015)
• Sreten Božić (B. Wongar), pisac, antropolog
• Venceslav Glišić, istoričar

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1932.

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

• 7. 1. - André Maginot, francuski vojnik i političar (* 1877)
• 23. 1. - Bernardina Franjka Horvat, pjesnikinja, pripovjedačica i dramska spisateljica (* 1899)
• 26. 1. - William Wrigley, Jr., industrijalac žvakaće gume (* 1861)
• 28. 1. - Đorđe Joanović, dekan Medicinskog fakulteta BU (* 1871)

• 13. 2. - Olga Pollak-Polna, pjevačica (* 1869)
• 17. 2. - Mihailo Rašić, general i ministar vojni (* 1858)
• 29. 2. - Vladimir Čerina, hrvatski književnik (* 1891.)

• 7. 3. - Aristide Briand, bivši francuski premijer, nobelovac za mir (* 1862)
• 14. 3. - George Eastman, popularizator i proizvođač filma u rolni (* 1854)

April/Travanj – Jun/Lipanj

• 4. 4. - Wilhelm Ostwald, hemičar, nobelovac (* 1853)
• 4. 4. - Ottokar Czernin, austrougarski diplomata i ministar (* 1872)
• 17. 4. - Rista Odavić, srpski književnik, dramaturg, arhivar (* 1870)
• 20. 4. - Giuseppe Peano, matematičar (* 1858)

• 7. 5. - Paul Doumer, predsednik Francuske (* 1857)
• 14. 5. - Čedomilj Mijatović, srpski političar, ekonomista, diplomata, istoričar i pisac (* 1842)
• 25. 5. - Franz von Hipper, nemački admiral (* 1863)

• 9. 6. - Danica Marković, književnica (* 1879)
• 29. 6. - Ivan Rendić, hrvatski kipar (* 1849)

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

• 2. 7. - Dragutin Jovanović Lune, četnik, vojnik, političar (* 1892)
• 2. 7. - Manuel II, bivši i poslednji kralj Portugala (* 1889)
• 4. 7. - Ljudevit Rossi, hrvatski botaničar i planinar, domobranski major (* 1850)
• 6. 7. - Kenneth Grahame, književnik (* 1859)
• 12. 7. - Tomáš Baťa, osnivač obućarske kompanije (* 1876)
• 22. 7. - Reginald Fessenden, kanadski izumitelj i radio-pionir (* 1866.)
• 22. 7. - Jovan Tomić, istoričar (* 1869)
• 22. 7. - Florenz Ziegfeld, brodvejski impresario (* 1867)
• 22. 7. - Errico Malatesta, anarhista (* 1853)
• 23. 7. - Alberto Santos-Dumont, pionir avijacije (* 1873)
• 27. 7. - Gisela von Österreich, kćerka Franje Josipa I. (* 1856)

• 3. 9. - Pavlik Morozov, uzor sovjetskog pionira (* 1918)
• 16. 9. - Ronald Ross, lekar, entomolog, nobelovac (* 1857)
• c. 16. 9. - Peg Entwistle, glumica (* 1908)
• 20. 9. - Wovoka, indijanski verski vizionar (* ca. 1856)
• 23. 9. - Jules Chéret, umetnik postera (* 1836)

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

• 26. 10. - Margaret Brown, preživela sa Titanika (* 1867)

• 2. 11. - Lazar Tomanović, bivši premijer Crne Gore (* 1845)
• 4. 11. - Marko T. Leko, srpski hemičar (* 1853)
• 4. 11. - Belle Bennett, glumica (* 1891)
• 9. 11. - Nadežda Alilujeva, Staljinova supruga (* 1901)

• 15. 12. - Josip Vancaš, arhitekt (* 1859)
• 18. 12. - Eduard Bernstein, nemački političar, socijalista (* 1850)

Kroz godinu

• Seid Zenunović, alhamijado književnik (* 1875)

Nobelova nagrada za 1932. godinu

• Fizika: Werner Heisenberg (za stvaranje kvantne mehanike, čija je primena, među ostalim, dovela do otkrića alotropskih oblika vodonika)
• Kemija: Irving Langmuir (otkrića i istraživanje u površinskoj hemiji)
• Fiziologija i medicina: Charles Scott Sherrington i Edgar Douglas Adrian (otkrića u vezi funkcije neurona)
• Književnost: John Galsworthy (istaknuta umetnost naracije koja uzima najviši oblik u Sagi o Forsyteovima)
• Mir: nije dodijeljena

Reference