Ovo je članak o godini 1752.

Godina 1752 (MDCCLII) bila je prijestupna godina koja počinje u subotu po gregorijanskom kalendaru odn. prijestupna godina koja počinje u srijedu po julijanskom kalendaru.

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

• 11. 1. - Jovan Horvat dobija ruski čin general-majora i nalog da pristupi organizovanju Nove Serbije, u centralnom delu dan. Ukrajine, a prema ranijem predlogu o ustrojstvu srpskih naselja u Rusiji^[1] (postoji do 1764). Glavna uprava je u Novomirgorodu, u dan. ukrajinskoj Kirovogradskoj oblasti, Nova Serbija se prostire 200 km, od Dnjepra do Sinjuhe,^[2] sa 40 sela utvrđenih šančevima^[3]
• 20. 1. - Rođendan kralja Napulja i Sicilije Karla: postavlja kamen temeljac kraljevskog dvorca u Caserti.
• 28. 1. - Afera oko Generalne bolnice u Parizu: kralj Luj XV naređuje Velikom veću da promeni administraciju bolnice bez odobrenja Pariskog parlamenta, koji je tri godine odbijao da se izjasni - prvi neposluh protiv kralja.

• 7. 2. - Na traženje jezuita, francusko Državno veće zabranjuje prodaju, kupovinu i posedovanje do sada objavljena dva toma "Enciklopedije", jer smatra da ruše kraljevski autoritet i promovišu ireligioznost - izdavanje se nastavlja u novembru 1753, uz pomoć naklonjenog cenzora de Malesherbesa.
• 12. 2. - U Austriji osnovana Komisija za čednost (Keuschheitskommission).
  • Temeswarer Wasserschub: u Banat će iz Austrije biti deportovani nemoralni i asocijalni elementi - 3.130 osoba 1752-68, a prvi transport je bio još 1744.^[4]
• 23. 2. - Nicolas-Louis de Lacaille osmatra sa Rta Dobre Nade: otkrio je telo kasnije označeno kao Messier 83, ili Južna Vetrenjača, prečkastu spiralnu galaksiju.
• 29. 2. - Alaungpaya se proglasio za kralja u Gornjoj Burmi (do 1760), što je početak dinastije Konbaung (do 1885), koja zamenjuje Toungoo (Taungu). Prvo mora odoleti opsadi južne dinastije Hanthawaddy, što uspešno čini i okuplja sve veće snage.

• 6. 3. - Ahmed-šah Durani zauzima Lahore u mogulskom Pendžabu nakon opsade - ubija 900 Sika u tvrđavi, zadržava guvernera i potpisuje ugovor kojim dobija i Multan, a što mogulski car potvrđuje.
• 7. 3. - Umro je mletački dužd Pietro Grimani, za naslednika će biti izabran Francesco Loredan (do 1762). Duždevi u ovo vreme nemaju mnogo moći, Loredan je pasivan u sporu konzervativaca, koji imaju prevlast, i reformatora.
• 14. 3. - Kraljevina Rjukju: umro je vladar Shō Kei, nasleđuje ga sin Shō Boku (do 1794).
• mart - Voltaire napušta Prusku, sporo se kreće prema Franuskoj; u junu je bio pritvoren u Frankfurtu od strane Fridrihovih agenata.

April/Travanj – Jun/Lipanj

• 3. 4. - Afganistanski vladar Ahmad Shah Durrani pripaja i Kašmir vlastitoj državi.
• 10. 4. - Drugi karnatski rat: franko-indijske snage prekidaju nakon devet meseci opsadu Trichinopolyja.
• 12. 4. - Prosvetiteljstvo u Španiji: osnovana Real Academia de Bellas Artes de San Fernando.
• 19. 4. - Portugalski Mozambik postaje generalna kapetanija, direktno pod portugalskom vlašću, umesto pod okriljem Portugalske Indije.
• proleće - U Kijevu se nalazi oko 1.000 doseljenih Srba, koji su došli za Jovanom Horvatom.
• proleće - Crnogorski vladika Vasilije krenuo u posetu Rusiji (vraća se 1754).^[5]

• 4. 5.^[6] - Nepopularni dabrobosanski mitropolit Gavrilo Mihić (Mihailović) zbačen preko turskog suda. Crkvena opština i narod će izabrati arhimandrita Pive Pajsija Lazarevića za novog mitropolita (hirotonisan 27. 6./8. 7., do 1759), sklopio je ugovor sa sarajevskom opštinom o svojim obavezama.^[7][8]
• 23. 5. - 6. 6. - U tri velika požara izgorele dve trećine Moskve.

• 13. 6. - Ugovor iz Logstowna između indijanskih plemena i predstavnika kolonije Virdžinije i kompanije Ohajo: potvrđen je ugovor iz 1744. kojim je Virdžinija dobila zemlju jugoistočno od reke Ohajo; dozvoljena je gradnja britanske tvrđave na ušću Monongahele, na mestu današnjeg Pittsburgha.
• 15. 6. - Američki naučnik Benjamin Franklin izvodi znameniti eksperiment sa zmajem tokom grmljavinske oluje (objavljeno u oktobru).
• 21. 6. - Franko-indijanske snage uništile Pickawillany, selo Miami Indijanaca i britansku trgovačku postaju u dolini Ohaja.
• sredinom god. - U dijelu Hrvatske uveden "vrapčji porez" za očuvanje usjeva, do 1754. zamjenjen podavanjem u novcu (novčić od ptičje glave, 300 novčića za cijeli dim).^[9][10]

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

• 1. 7. - Ćosa Bahir Mustafa-paša je imenovan za novog velikog vezira (do 1755).
• 21. 7. - Kazneni patent (Pönal Patent) zabranjuje vrbovanje u Temišvarskom banatu^[11] (vrbuju se Srbi, nezadovoljni ukmećivanjem, za odlazak u Rusiju).
• 27. 7. - Marija Terezija izdaje preko ugarske dvorske kancelarije dekret kojim se zabranjuje ometanje Srba u ispovedanju njihove veroispovesti, nametanje unije i isključivanje iz uprave u gradskim magistratima.^[12]
• leto - Na reci Išim osnovana tvrđava Svetog Petra - današnji Petropavlovsk na severu Kazahstana. Rusi grade liniju fortifikacija od Omska na Irtišu do reke Tobol.

• 1. 8. - Querelle des Bouffons: u Parizu izvedena Pergolesijeva opera-intermeco "Služavka gospodarica" - dolazi do dvogodišnjeg spora, zvanog "prepirka komičara", o prednostima francuske i italijanske opere. Pisci povezani sa Enciklopedijom, poput Rusoa, podržavaju italijansku Operu buffa i kritikuju francusku tragédie lyrique, koju zastupa Jean-Philippe Rameau.
• avgust - Zvono slobode, Liberty Bell, stiže Filadelfiju nakon što je izliveno u Londonu - napuklo je već pri prvoj probi, biće povezano sa proglašenjem nezavisnosti 1776.

• 14. 9. - Velika Britanija sa kolonijama implicitno prihvatila gregorijanski kalendar (posle 2. 9. došao 14. 9. - izostavljeno 11 dana). Takođe, ova godina je u Britaniji zvanično počela 1. januara umesto 25. marta.
• septembar - Potpukovnik pomoriške milicije Jovan Šević napustio Ugarsku sa oko 800 iseljenika. Ubrzo u Rusiju stiže i pukovnik Rajko Preradović, komandant Slavonskog husarskog puka (nakon što je proveo pet meseci u zatvoru, jer vlasti žele sprečiti seobu).^[13] Šević i Preradović ne prihvataju da se nasele na Horvatovom terenu, dogodine dobijaju Slavjanoserbiju, na istoku dan. Ukrajine.^[14]
• septembar - Crnogorski vladika Vasilije stigao u Petrograd, u Rusiji ostaje do 1754.^[15] Ove godine je u Crnoj Gori ponovo na dnevnom redu bilo iseljavanje u Kraljevinu Dviju Sicilija, čemu se Vasilije protivio, iselilo se ipak 25 lica.^[16]
• 21. 9. - U S. Peterburgu je austrijskom poslaniku predata promemorija kojom se traži da se ne proganjaju ruski emisari među Srbima.
• sept., krajem - Mehmed-paša Kukavica je postavljen za bosanskog pašu i specijalnog sultanovog izaslanika, osamnaest baša je udavljeno u Travniku^[17] (1752-56 i 1757-60) - izgradio je preko 80 raznih objekata u ejaletu.^[18]

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

• 2. 10. - Mitropolit Nenadović objavljuje kazneni patent iz jula, poziva narod na ostanak.^[19] Naporima vlasti i crkve, iseljenički talas u Rusiju je znatno oslabio do polovine sledeće godine.^[20]
• 6. 10. - Posle smrti Atanasija II, za novog pećkog patrijarha je postavljen raniji mitropolit dabrobosanski Gavrilo, ali umire već u novembru - naslediće ga niški mitropolit, Gavrilo III (do 1758).

• 12. 10. - Madame de Pompadour je proizvedena u vojvotkinju - više nije kraljeva ljubavnica, ali ostaje prijateljica i pomoć. Moguće kraljeve konkubine su smeštene u zdanju u Parc-aux-cerfs.
• 18. 10. - Na dvoru u Fontainebleauu izvedena Rousseauova opera "Seoski gatar" - postaje vrlo popularna, donosi mu slavu i novac.
• jesen - Crnjanski u trećoj knjizi "Seoba" pominje dolazak Srba u Rusiju i da su Isakoviči stigli u Kijev krajem 1752.^[21][22]

• decembar ili januar - Džungarski kan Lama Dordži je stradao u sukobu sa Davačijem, koji postaje poslednji kan, do 1755.

Kroz godinu

• Visina poreza po dimu povećana u Hrvatskoj sa 30 na 34 forinte.^[23]
• Hrvatsko primorje podređeno Dvorskoj trgovačkoj direkciji.^[24]
• Banatsko trgovačko društvo sklopilo ugovor sa Banatskom i Ilirskom dvorskom deputacijom.^[25]
• Porta je proglasila ajanima, zemaljskim prvacima, najuglednije spahije u beogradskom pašaluku i poverila im ubiranje poreza - uskoro se ispostavlja (1754) da je od 290 hiljada groša narodnog duga 200 hiljada "običan zulum", zbog čega je dosta raje pobeglo u Austriju.^[26] Porta je takođe odobrila spahijama da mogu stanovati i u selima a ne samo Beogradu, kako bi štitili raju od nasilnika.^[27]
• Andrija Kačić Miošić: Elementa peripathetica.
• Tobias Mayer predstavio Mjesečeve tablice na Göttingenskom univerzitetu, ove godine je izmislio i refleksioni krug.
• U literaturi se prvi put javlja naziv mazurke.
• Osnovan zoološki vrt u Beču, privatna careva menažerija u Schönbrunnu, otvoren za javnost 1778.
• Dovršeno ujedinjenje Gornjeg i Donjeg grada Križevaca.
• Beljsko vlastelinstvo osnovalo Petlovac u Baranji.
• Osnovan Portsmouth, Virginia.
• Prva filosofska disertacija u Srba: Jovan Stefanov Balević iz Bratonožića je odbranio u Haleu.^[28]
• Prema istoriji vladike Vasilija, Dubrovčani su predali nekog Crnogorca Turcima u Trebinju, ali je oslobođen nakon što su Crnogorci uhvatili jednog dubrovačkog plemića.^[29]
• Petar Budmani imenovan za stonskog biskupa (do 1764).^[30]
• Fridrih Veliki piše politički testament: kralj bi trebao postići ravnotežu između interesa seljaka i plemića (teško, jer se oslanja na plemiće); ne bi trebalo započinjati ratove sa Rusijom.
• U Engleskoj je, slabo aktivna, Kraljevska afrička kompanija zamenjena Afričkom kompanijom trgovaca - postoji do 1821, bavi se trgovinom robovima na zapadnoafričkoj obali.
• U Kijevu je završen Marijinski dvorac, danas zvanična rezidencija predsednika Ukrajine.

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1752.

• 1. 1. - Betsy Ross, tvorac zastave SAD († 1836)
• 7. 2. - Đuro Hidža, pjesnik († 1833)
• 19. 4. - Hadži Ruvim, arhimandrit Bogovađe († 1804)
• 11. 6. - Gerasim Zelić, episkopski vikar u Dalmaciji i Boki († 1828)
• 7. 7. - Joseph Marie Jacquard, izumitelj programabilnog razboja († 1834)
• 13. 8. - Marija Karolina Austrijska, kraljica Dvije Sicilije († 1814)
• 25. 8. - Karl Mack von Leiberich, austrijski podmaršal († 1828)
• 18. 9. - Adrien-Marie Legendre, matematičar († 1833)
• 28. 10. - Jeongjo od Joseona, korejski vladar († 1800)
• 23. 11. - Maksimilijan Vrhovac, zagrebački biskup († 1827)
• Thomas Brady, austrijski general († 1827)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1752.

• 4. 1. - Gabriel Cramer, matematičar (* 1704)
• 4. 2. - Louis, vojvoda od Orleana (* 1704)
• 10. 2. - Henriette, francuska princeza (* 1727)
• 7. 3. - Pietro Grimani, mletački dužd (* 1677)
• 17. 3. - Jacques-Pierre de Taffanel de la Jonquière, francuski admiral i guverner Nove Francuske (* 1685)
• 26. 6. - Giulio Alberoni, kardinal, bivši španjolski ministar (* 1664)
• 27. 6. - Joseph Butler, filozof, moralista (* 1692)
• 12. 8. - Antonio Corradini, vajar (* 1688)
• sept. - Jacopo Amigoni, slikar (* ca. 1685)
• leto? - Atanasije II Gavrilović, pećki patrijarh
• nov.? - Gavrilo II Sarajevac, pećki patrijarh

Reference

Literatura

• Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
• Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1)

1752 na Wikimedijinoj ostavi