Ovo je članak o godini 1737.

Godina 1737 (MDCCXXXVII) bila je redovna godina koja počinje u utorak po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u subotu po julijanskom kalendaru.

Događaji

Januar/Siječanj

• 5. 1. (ili 8.) - Sporazum Svetog rimskog carstva i Španije u Pontremoliju, u Toskani: carstvo dobija Toskanu, Parmu i Pjačencu a don Karlos je priznat za vladara Napulja i Sicilije.

Februar/Veljača

• 5. 2. - Prestolonaslednica Maria Theresia je rodila prvo od 16-oro dece, u blizu 20 godina.
• 13. 2. - Franjo Lorenski se odriče vojvodstava Lorena i Bar.
• februar - Rusko-turski rat: krimska tatarska vojska napala Ukrajinsku liniju kod Perevoločne, poginuo general Jurij Lesli.
• 20. 2. - Smenjen je francuski sekretar za inostrane poslove Germain Louis Chauvelin, koji je bio vrlo antiaustrijski nastrojen.

Mart/Ožujak

• 8. 3. - Srpske crkvene i svjetovne poglavice (patrijarh, mitropolit raški, episkopi skopljanski, štipski i dr.) dostavili svoje zaključke sa tajnog sastanka u Pećkoj patrijaršiji^[1] austrijskom zapovjedniku Beograda: obavezuju se na ustanak i pomoć carskoj vojsci kada se pojavi.^[2][3]
• 12. 3. - Umire württemberški vojvoda Karl Alexander, nasleđuje ga maloletni Karl Eugen (do 1793). Dolazi do revolta protiv finansijske i ekonomske politike pokojnog vojvode, uhapšen je njegov savetnik Joseph Süß Oppenheimer i pogubljen u februaru.
• 16. 3. - U Parizu je potpisano primirje u Španjolsko-portugalskom ratu (1735-1737), Španjolci će u septembru prekinuti opsadu Colonije del Sacramento u dan. Urugvaju.
• 28. 3. - Bitka kod Delhija: Marate na čelu s Baji Raom su porazili mogulske snage

April/Travanj

• 22. 4. - Persijski vladar Nader-šah Afšar započinje opsadu hotakijskog Kandahara, uspešno završenu sledećeg marta.

Maj/Svibanj

• 4. 5. - Umro vojvoda Kurlandije i Semigalije Ferdinand Kettler, naslediće ga prebogati Ernst Johann von Biron (do 1740. i 1763-69), pod pritiskom ruske carice Ane.
• 22. 5. - Carolina urbarialis regulatio: car/kralj Karlo izdao prvi patent o uređenju odnosa između vlastele i seljaka u Slavoniji - ali ostaje mrtvo slovo na papiru.^[4][5][6]
• 23. 5. - Tuareški amenokal Oghmor ag Alad je porazio marokanske snage istočno od Timbuktua.
• svibanj, potkraj - Sastanak bosanskih predstavnika u Travniku, na poziv paše: odlučeno da se spremaju za borbu, mada im je iz Carigrada naređeno da ostanu mirni, da ne provociraju Austrijance.^[2]

Jun/Juni/Lipanj

• 15. 6. - Car Karlo VI upućuje proglas kršćanima Turske: poziva ih na ustanak, obećava slobodu vjere i zaštitu i povlastice borcima.^[2] (vojska iz Beograda kreće 30. 6.^[7]).
• jun - Umro mitropolit beogradsko-karlovački Vićentije Jovanović, naslediće ga sadašnji pećki patrijarh Arsenije IV Jovanović (car priznao jurisdikciju sledeće godine).
• 21. 6. - Zakon o licenciranju u Velikoj Britaniji uvodi cenzuru pozorišnih komada (modifikovano 1843, ukinuto 1968).

Jul/Juli/Srpanj

• 9. 7. - Smrću toskanskog velikog vojvode Gian Gastonea izumire muška loza porodice Medici. Vojvodstvo nasljeđuje bivši lotarinški vojvoda Franz Stephan, inače čukununuk Marie de' Medici, koji vlada preko vicekralja; kuća Habsburg-Lorraine vlada do 1859, s izuzetkom 1801-14.

• 13. 7. - Rusko-turski rat (1735 - 1739) - Opsada Očakova: nakon velike eksplozije barutane u kojoj je stradalo oko 6.000 ljudi, uglavnom Bosanaca^[8] Bećir-paše Čengića, kapitulacijom osmanskog garnizona pred Minihovim ruskim snagama završena opsada strateške crnomorske luke Očakov. Istog meseca, Lasi ulazi na Krim i zauzima Karasubazar, pre nego što se mora povući zbog nedostatka provijanta.
• 14. 7. - Habsburška monarhija se priključuje Rusiji u ratu protiv Osmanskog Carstva - službena objava rata predata u Nišu. Borbe su počele još prije ovoga: odredi iz Like upali u Bosnu na tri mjesta, iz Zvornika je napadnuta Lešnica, svi napadi su odbijeni.^[9]
• jul - Austrijanci u miliciji Vuka Isakovića zauzeli Lešnicu.^[10]
• jul - Bosna je napadnuta iz tri pravca: iz Srbije preko Drine kod Lešnice, iz Hrvatske kod Ostrovice, Cetingrada i Bužima i iz Slavonije prema Banja Luci.^[11] Ostrovicu su branile i žene.^[12]
• 19. 7. - Feldmaršal Sekendorf šalje iz logora kod Paraćina proglase za ustanak; Mlatišumina milicija je zauzela Kruševac. Do kraja meseca Turci se povlače iz Trstenika, Karanovca i Požege.
• 22. 7. - Počinje Nemirovski mirovni kongres Austrije, Turske i Rusije (prvi sastanak 16. 8.; → ru).
• 24. 7. - U austrijskom glavnom stanu u Tešici kod Niša se pojavili patrijarh Arsenije i vojvode Vasojevića, Kuča, Pipera, Bratonožića, Klimenata, Hota i Gruda - neki su se već digli na ustanak, obećavaju dalju pomoć.^[9] Sekendorf obećava pomoć iz Čačka, ustanak je u Bihoru (srednjem Polimlju), napali su Bijelo Polje, posekli Turke od Prijepolja do Brodareva^[13].
• 24. 7. - Austrijska vojska zauzela Bukurešt. (da li?)
• 28. 7. - Niška tvrđava se predala bez borbe, pet dana nakon dolaska Austrijanaca (Franc Stefan i feldmaršal Sekendorf), narednih dana zauzet i Pirot i put za Sofiju.^[9]
• 28. 7. - Srpski odredi zauzeli Novi Pazar (Staniša Marković Mlatišuma, Atanasije Rašković i ljudi patrijarha Arsenija IV).^[9]; Atanasije je isterao Turke iz Nove Varoši i Prijepolja, ustanici vode uspešne borbe kod Sjenice, na Kosovu^[14]
• 31. 7. - Osvojen Pirot, sutradan i Mustafa-pašina (Bela) Palanka.
• leto - Pobuna na Kosovu, u deset kadiluka oko Prištine i Vučitrna, tj. u "Ohridskom, Prizrenskom, Skadarskom i Dukađinskom sandžaku" - muslimani su proterani prema Kumanovu i Skoplju. ^[15]

Avgust/August/Kolovoz

• 4. 8. - Bitka kod Banje Luke u kojoj osmanske snage bosanskog vezira Ali-paše Hećimoglua nanose poraz Austrijancima, prekidaju opsadu Banja Luke i tjeraju ih iz Bosne. Veliki broj Austrijanaca se udavio u Vrbasu. Ove godine je izgorio centar Banja Luke.^[16]
• 5. 8. - Turci razbili na Kosovu potpuk. Pfefferkorna sa 500 vojnika koji je krenuo prema Novom Pazaru.
• 7. 8. - Patrijarh Arsenije IV uspeo pobeći iz Peći - Turci su ga bili zatvorili i nameravali su ga obesiti. Preko Rugove je otišao u Vasojeviće pa u Has^[17]
• 21. 8. - Turci se predali u šancu Banjska, jugoistočno od Novog Pazara.
• 24. 8. - Austrijanci i srpski odredi napuštaju Novi Pazar. Patrijarhov odred od 3000 Brđana koji je tek stigao raspao se.^[9][3] - pobegli su u Studenicu, zatim Kragujevac pa Niš^[18]. Novi Pazar i Sjenicu je povratio hercegovački sandžakbeg Murat Čengić^[11]. Kučki vojvoda Radonja Petrović je umro i sahranjen blizu Leskovca.^[19]
  • Prema Jovanu N. Tomiću, na Kosmetu je pojačano islamiziranje nakon 1737,^[20] jače islamizovanje u okolini Đakovice.^[21]

Septembar/Rujan

• septembar - Pohod Ahmed-paše Ćuprilića iz Sofije prema Nišu, pokolji usput, Sofija je "okićena vešalima", među žrtvama je samokovski vladika Simeon Popović.^[15]
• 1. 9. - U Belfastu počeo izlaziti The News Letter, najstarije danas postojeće novine na engleskom jeziku.
• rujan? - Hrvatski sabor se sastaje u Glini. Iz ove godine potječe utvrda tlocrtna oblika osmerokutne zvijezde.
• 17. 9. - Početak nastave na Sveučilištu u Göttingenu.
• 27. 9. (16. 9. po j.k.) - Patrijarh Arsenije IV stigao iz Niša u Beograd - odmah nakon svečanog dočeka nastavlja za Grgeteg na Fruškoj gori^[22](kasnije se vraća u Beograd).

Oktobar/Listopad

• 2. 10. - Austrijanci privremeno osvojili Užice, da bi osigurali povlačenje ka Šapcu. Jugozapadna Srbija je napuštena, sa nekoliko hiljada Klimenata i Srba, koji se naseljavaju u Sremu.^[23] (Klimenata je bilo i u Rudniku^[24])
• 11. 10. - Tropski ciklon pogađa Calcuttu izazivajući strahovita razaranja i smrt preko 3000 žitelja (pominje se i zemljotres i 300.000 žrtva, što je izgleda preuveličano^[25]).
• 12. 10. - Bosanski Turci potukli Austrijance kod Valjeva. Ove jeseni Turci se surovo svete u Staroj Srbiji i Brdima^[23], zapadna Srbija i Šumadija su u njihovim rukama.^[26]
• 17. 10. - Jak zemljotres na Kamčatki, cunami na Kurilskim ostrvima.
• 18. 10. - Gen. Doksat de Morez potpisuje kapitulaciju Niša Turcima - tamo strada 690 građana a de Morez će biti pogubljen u Beogradu sledećeg marta.^[15]
• 29. 10. - 21. 11. - Turci neuspešno opsedali Očakov.

• jesen - Niška crkva sv. Nikole pretvorena u Kilise-džamiju ("crkva-džamiju"), zadužbinu velikog vezira Jegen Mehmed-paše^[27] (1737-39).

Novembar/Studeni

• 4. 11. - Otvoren Teatro di San Carlo u Napulju, najstarija neprekidno aktivna opera na svetu.
• studeni, potkraj - Bošnjaci se u mahzaru sultanu žale na velike gubitke u ratovima sa Persijom i Rusijom, sadašnji rat sa Austrijom, gubitke od kuge i nesabranu letinu koja je dovela do gladi.^[8]
• 28. 11. - Austrijska vojska prelazi iz Šapca u Srem na zimovanje - u šabačkoj tvrđava ostala posada radi odbrane. Prešla je i milicija Vuka Isakovića, kao i albanska milicija Atanasija Raškovića s ljudima iz Prokuplja, Sjenice i Nove Varoši (buduća Sremska vojna granica). Austrijancima je ostao još Beograd sa okolinom.^[28]

Decembar/Prosinac

• decembar? - Odbijen turski napad na Kuče (pećki Hodaverdi-paša potučen kod Meduna^[19]), i još tri puta sledeće godine, uz pomoć Bratonožića i Klimenata, a Vasojevići su stradali.^[23] Crnogorci su 1737/38. četničkim akcijama kroz Hercegovinu naneli veliku štetu Turcima, "da su u provijantu za vojsku pretrpjeli više gubitaka nego protiv Austrijanaca".^[29]
• 24. 12. - Bitka kod Bhopala: Marate su opet porazile Mogule u Indiji, ugovorom dobijaju novac i teritoriju.
• krajem decembra - Patrijarh Arsenije IV odlazi iz Beograda u Beč (do juna).^[30]
• krajem godine - Pomilovani učesnici pobuna u Posavskoj granici.^[31]

Kroz godinu

• Habsburška Srbija je pred rat imala 80 - 100.000 stanovnika, što je usled rata do 1740. možda prepolovljeno.^[32]
• "Ustanak sedmoro Brda i Arbanasa", narodna epska pesma.^[33]
• Hildburgshausen formirao dvije regimente u Varaždinskom generalatu, svečano proglasio nove statute, koje su krajišnici oduševljeno dočekali, ali se kasnije ispostavilo da su "podmetnute" neke nepovoljne odredbe.^[34][35]
• Khevenhüller primirio Posavsku krajinu: oprostio je kontribuciju i ograničio davanje darova oficirima - ali ostaju zloupotrebe rabotom.^[36]
• Osnovan grad Richmond u britanskoj sjevernoameričkoj koloniji Virdžiniji.
• Omer-efendija Elkazović (Čaušević) iz Novog piše "Ratove Bošnjaka pod Hekimoglu Ali-pašom".^[37]
• Temišvarski grad se spaljuje zbog kuge, stradala je i srpska crkva.^[38]
• Obnova crkve manastira Vraćevšnice u Srbiji - zografska družina Andre Andrejevića iz Vršca. Hristofor Žefarović radi živopis u manastiru Bođani u Bačkoj, što je začetak nove epohe.^[39]
• Bosančica: fra Luka Karagić zabranjuje franjevcima upotrebu latinice (primaju je od kraja 18. st.).^[40]
• "Godina 1737-8. u Dalmaciji su čak rušene pravoslavne crkve, a tamnice su bile pune pravoslavnih sveštenika."^[41] (Mletački Senat je prošle godine dopustio pravoslavnima u Dalmaciji da izaberu vladiku - ali nadbiskup Vicko Zmajević je ishodio povlačenje dozvole, čak će uslediti rušenje nekoliko pravoslavnih crkava a Srbi će se početi seliti u Austriju^[42]).
• Turci uništili Târgoviște u Vlaškoj.
• Persijska invazija Omana, ostaju do 1749.
• Pierre Simon Fournier dao definiciju tipografskog punkta.

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1737.

• 23. 1. - John Hancock, američki patriot († 1793)
• 29. 1. - Thomas Paine, američki patriot († 1809)
• 20. 3. - Rama I, sijamski vladar, osnivač dinastije Ćakri († 1809)
• 27. 4. - Edward Gibbon, britanski historičar i pisac († 1794)
• 20. 6. - Tokugawa Ieharu, japanski šogun († 1786)
• 9. 9. - Luigi Galvani, fizičar († 1798)
• 15. 9. - Mikloš Küzmič, slovenski pisac i katolički svećenik u Mađarskoj († 1804)
• 5. 10. - Aleksej Orlov, ruski general i admiral († 1808)
• Pavle Davidović, austrijski general († 1814)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1737.

• 21. 1.- Ignjat Đurđević, pjesnik i erudit (* 1675)
• 7. 3. - Guido von Starhemberg, austrijski feldmaršal, guverner Slavonije (* 1657)
• 12. 3. - Karl Alexander, vojvoda od Württemberga i bivši guverner Srbije (* 1684)
• 26. 3. - Vahtang VI, bivši kralj gruzijskog Kartlija (* 1675)
• 25. 4. - Dmitrij Mihajlovič Golicin, ruski državnik (* 1665)
• 10. 5. - Nakamikado, bivši car Japana (* 1702)
• 6. 6. - Vićentije Jovanović, mitropolit beogradsko-karlovački (* 1689)
• 9. 7. - Gian Gastone de' Medici, veliki vojvoda Toskane (* 1671)
• 2. 9. - Fabian von Wrangel, austrijski feldmaršal (* 1651)
• 26. 10. - Rinaldo d'Este, vojvoda Modene (* 1655)
• 1. 12. - Caroline od Ansbacha, supruga kralja Georga II (* 1683)
• 3. 12. - Ardelio Della Bella, isusovac, misionar u Dalmaciji (* 1655)
• 18. 12. - Antonio Stradivari, tvorac violina (* ca. 1644)
• 19. 12. - Jakub Ludwik Sobieski, sin bivšeg kralja Jana (* 1667)
• 21. 12. - Alessandro Galilei, matematičar, arhitekta (* 1691)
• 27. 12. - Victor Marie d'Estrées, maršal Francuske, akademik (* 1660)
• Nikola Burović, pomorac i pjesnik (* ca. 1655)
• Radonja Petrović, kučki vojvoda (* 1670)
• Stefan Ljubibratić, episkop kostajnički

Vanjske poveznice

• "Vreme", 31. dec. 1939 (Nikinci i Hrtkovci)

Reference

Literatura

• Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
• Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1)

1737 na Wikimedijinoj ostavi