Articulu in nugoresu
Sa fusione perfetta de su 1847 si riferit a s'aunimentu politicu e amministrativu de totus sas terras chi fachiant parte de su Regnu de Sardigna, est a narrer s'isula de Sardigna e sa Terramanna chi fint su Piemonte, sa Savoia, Nitza, sa chi fit una borta Repubrica de Genova e tàmben sos chi una borta fint sos feudos imperiales de s'Appenninu Ligurinu (chi cumprendiant Liguria, Capraia, su Novese e s'Ovadese), ind una manera chi si assimizat a su chi sa corona inglesa aiat fattu chimbant'annos prima chin su Regnu de Irlanda, servìndesi de s'Attu de Unione.
Càralu Albertu de Savoia aiat cuntzèdiu riformas a sos Istados de Terramanna; tando sas castas de Casteddu e Tattari, pro facher intender sa boche issoro, aiant promòviu un'atropada[1] pro pedire sa fusione chin sos domìnios chi issu teniat in continente, de manera chi sas riformas si podiant allargare puru a s'isula. Caralu aiat cuntzediu sa fusione in su 29 de Sant'Andria de su 1847, chin tantu de annuntziu de s'urtimu viceré Claudio Gabriele de Launay nande cantu sichit: "...(Su re) at isseperau de facher una familia ebìa de sos sudditos a perfetta paridade de trattamentu".
S'aunimentu at batìu una longa seria de cusseguentzias, comente s'iscumparta de s'anticu Parlamentu Sardu, de sa Real Udientzia e de s'autonomia sarda etotu (mancari fit petzi abbarrada a libellu de nomine). Chin custa fusione sa corona est colada a un'istadu unitariu dae su chi fit a primu (pluralista e compositu), chin sa pretesa de àer unu populu ebìa, unu potere pubricu ebìa e unu territoriu ebìa[2], in summas chircande de si omologare a su modellu frantzesu.
S'allargamentu de sas riformas lu cheriant e disizabant sos nobiles sennores e sos cusìnos (burghesos) sardos, chi lu bidiant che un'istrada de picare secura pro liberalitzare s'esportassione de sas mercantzias de sartu e s'importassione de cuddas continentales, ma fintzas pro si annangher issos puru a s'isfrutamentu de sas risorsas de s'isula[3] chi ja fint fachende dae tempus meda chenza perunu grabu sos continentales: un'interessu chi si assimizat meda a su de sa borghesìa compradora de istampu sudamericanu.
Non b'aiat àpiu farta de boches criticas, mancari chi in intro de sos cusinos e sennores fint in minorìa, comente a cussa de Federico Fenu in su libru La Sardegna e la fusione con il Sardo continentale[4] in ube nabat chi fit mal'a facher a cunvivere tra piemontesos e sardos, ca fint tropu a diversu pro "...stirpe, costumi, indole, persino più che gli irlandesi dagli inglesi". A sa fine b'aiat apiu puru zente pentìa propriu tra cussas chi prus s'unione l'aiant cherfia, comente a Siotto Pintor chi aìat narau tristamente "errammo tutti".
S'istadu sardu-piemontesu dìat aer annantu, batordichi annos a pustis, sa Lombardia austriaca e prus a tardu sa Toscana, sa Romagna, Parma e Modena e, pro more de sas fatìas de Garibaldi, su Regnu de sas Duas Sitzilias e sos terrinos de Marche e Umbria. Su parlamentu de su Rennu sabaudu, chind una leze de su 17 de marzu de su 1861, aiat mutìu s'istadu "Regnu de Italia".
Chin sa fusione perfetta e s'aunimentu politicu italianu, naschiat sa "chistione sarda" (questione sarda, in italianu)[5], est a nàrrer su pensamentu de cussos sardos chi creìant a s'autogubernu pro sòrver sos problemas de sa Sardigna[6], e cussu de una ala de zente ischìda chi, a sa fusione, a s'isula non fit reconnotu prus su titulu de natzione[7].