Chalcz

Хальч

Pałac Woynicz-Sianożęckich górujący nad Sożem, akwarela Napoleona Ordy z 1877 roku
Państwo	Białoruś
Obwód	homelski
Rejon	wietecki
Sielsowiet	Chalcz
Populacja (2009) • liczba ludności	1287[1]
Nr kierunkowy	+375 2330
Położenie na mapie obwodu homelskiego Chalcz
Położenie na mapie Białorusi Chalcz
52°33′44″N 31°08′32″E/52,562222 31,142222
Multimedia w Wikimedia Commons

Chalcz, również Halcz (biał. Хальч; ros. Хальч) – wieś na Białorusi, w obwodzie homelskim, w rejonie wieteckim, około 16 km na północny wschód od Homela, nad rzeką Soż.

Historia

W XIV wieku wieś leżała na terenie księstwa czernihowskiego. W 1437 roku ks. Świdrygiełło podarował wieś Pawłowi Miszkiewiczowi. Potomkowie Miszkiewicza przyjęli nazwisko Chaleccy, od nazwy tej miejscowości. Wśród kolejnych właścicieli Chalcza byli m.in.:

• Michał Chalecki, poseł litewski do Złotej Ordy (1496–1501)
• Jan Chalecki
• Dymitr Chalecki
• Michał Chalecki
• Eustachy Chalecki
• Dymitr Chalecki
• Władysław Jerzy Chalecki
• Karol Kazimierz Chalecki, starosta mozyrski
• Michał Chalecki, oboźny Wielkiego Księstwa Litewskiego
• Stanisław Chalecki, starosta petyhorski, sędzia wileński.

Stanisław (zm. w 1805 roku) był ostatnim właścicielem Chalcza, należącym do rodziny Chaleckich, którzy w II połowie XVII wieku zbudowali tu m.in. kościół i klasztor jezuitów. W 1764 roku Chalcz miał prawa miasteczka.

Prywatne miasto szlacheckie położone było w końcu XVIII wieku w powiecie rzeczyckim województwa mińskiego^[2].

Po I rozbiorze Polski znalazł się w Imperium Rosyjskim. W 1812 roku dobra te zostały sprzedane Ottonowi Woynicz-Sianożęckiemu. Ostatnim właścicielem Chalcza był Aleksander Sianożęcki (ojciec m.in. Zygmunta Wojnicz-Sianożęckiego), zamordowany w październiku 1939 roku na Grodzieńszczyźnie^[3].

Klasztor funkcjonował tu aż do kasaty klasztorów w zaborze rosyjskim w 1829 roku^[4]. W 1873 roku uruchomiono tu stację kolei libawsko-romeńskiej^[4][5], co spowodowało rozkwit miasteczka: w 1909 roku było tu 1159 drewnianych i 1 murowany dom, w których mieszkało w sumie 2256 mieszkańców, mimo że miejscowość trawiły pożary w latach 1887, 1891 i 1892.

M.in. majątek w Chalczu opisywał w 1929 roku prof. Antoni Urbański w pracy Memento kresowe. Jest on również opisany w 1. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego.

Zabytki

• Zaraz po nabyciu Chalcza Otton Woynicz-Sianożęcki wzniósł na wzgórzu dominującym nad rzeką i miasteczkiem duży, dwukondygnacyjny, piętnastoosiowy klasycystyczny pałac z portykiem od frontu z sześcioma kolumnami podtrzymującymi tympanon^[6]. Cały pałac był umeblowany empirowymi, mahoniowymi meblami. Posiadał cenną bibliotekę. Cały budynek był skanalizowany i posiadał centralne ogrzewanie. Po obu stronach obszernego, dziedzińca zbudowano dwie oficyny. Dziedziniec zamykała brama wjazdowa. Pałac był otoczony kilkunastohektarowym parkiem opadającym tarasami ku rzece Soż. Ogród łączył się bezpośrednio z 75-hektarowym sadem owocowym^[3]. Obecnie ruina, jest zabytkiem historyczno-kulturalnym Białorusi (o numerze 312Г000182).
• zabytkowa cerkiew pw. Archanioła Michała istnieje w Chalczu.
• kościół i klasztor z XVII wieku nie zachowały się.