De informatie in deze infobox is afkomstig van Wikidata. U kunt die informatie hier bewerken.
Pieter Braecke, voluit Petrus-Joannes Braecke (1858 – 1938),[1] was een door de kunstgeschiedenis veronachtzaamde Belgische beeldhouwer.[2] Pas aan het begin van de eenentwintigste eeuw kreeg hij erkenning.
Pieter Braecke werd 4 oktober1858 geboren in Nieuwpoort als zoon van de wagenmaker Pieter Jakob (Petrus Jacobus) Braecke (1824-1885) en Sophie (Sophia Ludovica) Pauwels (1830-1925). In 1903 trad hij in het huwelijk met Elodea Romeo (1875-1971). Het huwelijk bleef kinderloos.
Vanaf 1898 werkte en woonde Pieter Braecke in Brussel, in de Troonsafstandsstraat nr 31. Hij woonde er tot zijn dood in een huis, ontworpen door Victor Horta en gebouwd in 1901, geklasseerd sinds 1997. In 1907 kocht hij een buitenverblijf in Nossegem dat hij deelde met Elodea’s verwanten, personeel en huurders en gasten.[4]
Hij overleed op 10 november 1938 en werd in Nossegem begraven. Het schepencollege van Nieuwpoort, de burgemeester van Nossegem en Victor Horta brachten hem bij de begrafenis een laatste hulde.[5]
Zijn grafmonument werd op initiatief van zijn weduwe en door de zorgen van Victor Horta opgericht in 1943.
Pieter Braecke volgde tekenlessen in de Gemeentelijke Tekenacademie van Nieuwpoort en in 1868 won hij als tienjarige een eerste prijs voor tekenen in de regionale wedstrijd van Oost- en West-Vlaanderen.[6]
In 1874 sloot hij zijn middelbare studies af in de École moyenne de l’État in Nieuwpoort[7] en ging werken in het atelier van beeldhouwer Henry Pickery (1828-1894) in Brugge. Na zijn dagtaak volgde hij les aan de Stedelijke Academie voor Schone Kunsten van Brugge.
In de periode 1879-1883 volgde hij een opleiding – in het Frans – aan de Stedelijke Academie voor Schone Kunsten van Leuven.[8]
In 1882, Pieter Braecke was toen 22 jaar, dong hij mee naar de prestigieuze Grote Prijs van Rome en verwierf – gedeeld met Isidore De Rudder – een tweede prijs met medaille en diploma.[9][10]
Omstreeks 1884 ging hij in Sint-Gillis bij Brussel aan de slag in het atelier van de Franse ornamentist Houtstont (1832-1912).[11]
Van 1885 tot 1889 werkte hij in het atelier van Paul De Vigne, de beeldhouwer die een blijvende invloed zou hebben op zijn stijl en eclectische kunstopvatting.[11]
Vanaf 1898 werkte Pieter Braecke zelfstandig in zijn eigen atelier in Sint-Joost-ten-Node.
In 1892 nam hij deel aan het eerste Salon Pour l'Art[12] Het eerste Salon Pour l'Art is een reactie van de jonge beeldende kunstenaars tegen de “platitude et la banalité des Salons officiels”, de platvloerse en banale officiële salons.
In augustus 1903 volgde Pieter Braecke Georges Houtstont op als leraar aan de Gemeentelijke Tekenschool van Sint-Joost-ten-Node.[13] Tijdens een eerste congres over het kunstonderwijs in Bergen op 14 september 1930 zou hij getuigen van zijn vooruitstrevende didactische en pedagogische activiteiten.[14]
In 1906 leverde hij bijdragen voor het Belgische paviljoen op de Internationale Wereldtentoonstelling van Milaan: een beeld van Sint-Michiel en allegorische voorstellingen van De Natuur, De Bezieling, Het Gevoel, De Beeldhouwkunst, De Schilderkunst, De Roem. Vele van die beelden en reliëfs zijn verloren gegaan. Van enkele zijn de gipsmodellen bewaard.[15]
Tijdens zijn laatste levensjaren wijdde hij zich aan de teken- en schilderkunst.
In 1928 bracht Pieter Braecke zijn erediploma’s, onderscheidingen, medailles en talrijke gipsmodellen over naar zijn geboortestad Nieuwpoort voor de inrichting van het Museum Pierre Braecke.
Pieter Braecke realiseerde in opdracht van particulieren en openbare besturen een groot en gevarieerd eclectisch oeuvre: beelden, bustes, reliëfs, medaillons, gedenkplaten chryselefantiene beeldjes en kleinere gebruiksvoorwerpen.
De vergiffenis, brons, in het Museu Nacional d’Art de CatalunyaBeelden van de Romeinse godheden Mars en Minerva flankeren de inkom van de Koninklijke Militaire School, BelgiëMet de rechterhand omhelst Mars een vlag bekroond door een leeuw; in de linkerhand houdt hij een (vermoedelijke) lauwertak.Met de linkerhand houdt Minerva een zwaard dat omkranst is door vermoedelijk een lauwertak.
Allegorische beeldengroep van de Nationale Bank van België in Nieuwpoort Vredegerecht, Nieuwpoort; replica van 1988 van het mariabeeld met kind van 1928
Een naakte liggende mannelijke figuur boven op een sokkel van Victor Horta met een reliëfportret van Lemonnier; ter Kameren (voorheen Louizalaan), 1922.[32]
Een marmeren beeldengroep van Monseigneur Désiré De Haerne, omgeven door een soldaat, een non en een kind; een werk van Paul De Vigne van 1895 en na de Eerste Wereldoorlog gerestaureerd door Pieter Braecke; sedert 1951 op het De Haerneplein.[33]
Een bronzen vrouwenfiguur, symbool van de overwinning, op een sokkel in Euvillesteen, 1920.
Opwijk
Beeld van een vrouw met een banderol vasthoudt met opschrift “Herdenkt onze helden”; de sokkel is van de architect Victor Creten; nieuwe begraafplaats van Opwijk, 1921.
Ath
Een bronzen beeld van een Belgische soldaat die een laurierkrans ophangt aan een arduinen herdenkingsstele; Rue Ernest Cambier, 1921.
Oostende
Een “Oorlogsmonument voor militaire en burgerlijke slachtoffers”, ontworpen door Pieter Braecke in samenwerking met de architect Victor Creten; oorspronkelijk een elf meter hoge monument bestaande uit een sokkel met reliëfs bekroond door het bronzen beeld van een Belgische soldaat; sedert het jaar 2000 zonder soldaat en met een gebogen wand met hoofden van Albert I en Elisabeth op een plantsoen naast de Pieters en Pauluskerk.[35]
Een soldaat aan de voet van een herdenkingszuil; ontworpen door Pieter Braecke in samenwerking met de architect Victor Creten, 1923.[36]
Nieuwpoort
Een treurende vrouw boven op een piramide van baksteengruis waarin voor elk slachtoffer een marmeren kruisje met zijn naam, 1925.[37]
Stedelijk oorlogsgedenkteken van Nieuwpoort
Nieuwpoort
Een vrouw in een gedrapeerd gewaad op een pyloon omgeven door vier monolithische soldaten; ontworpen door Pieter Braecke in samenwerking met Victor Horta, 1930.[38]
Een 2,5 meter hoog beeld van een jeugdige vrouw op een sokkel met opschrift “Aan onze landverdedigers”; staat op het pleintje tussen de kerk en de pastorie, 1936.[39]
Een witmarmeren hoge stele bekroond door het borstbeeld van een jonge vrouw; op een sokkel vóór de stele zit een kindje met uitgestrekte verlangende handjes; Lea Teirlinck was de jong gestorven zus van Herman Teirlinck.
Een hoogreliëf, van 1893 dat ondertussen verdwenen is; een gipsmodel werd teruggevonden in Nieuwpoort en gerestaureerd.
De Winter, Sint-Joost-ten-Node, Kruidtuin
In brons gegoten beeld van een oude vrouw die gebukt gaat onder een bussel takken, gekend als de houtraapster of houthakster; 1897.
April, Nieuwpoort
Een gipsmodel van een allegorisch tafereel 146 cm hoog en 156 cm breed werd zwaar beschadigd teruggevonden en gerestaureerd.
Gratiën, Oostende
Op de Expositions des Beaux-Arts in Oostende van 1895 stelde Pieter Braecke zes projecten voor ter verfraaiing van de stad. Eén ervan, een beeldengroep de Gratiën in de tuin van het casino is verdwenen wanneer het casino in 1942 door de Duitse bezetter werd afgebroken.
Vers l’Infini, ontwerp voor fontein
Een tweeëndertig centimeter hoge, in brons gegoten figurine van een vrouwelijk naakt genaamd Vers l’Infini die een versie is van een niet gerealiseerd project voor een fontein.
Een beeld van twee jonge meisje gekend als Folle jeunesse of Dolle jeugd of Blijde jeugd, Le Printemps Incessant of De nakende Lente. Een marmeren versie is in privébezit. Nieuwpoort bezit een gipsmodel.
Pieter Braecke ontwierp behalve grote werken ook medailles en plaketten.
Herdenkingsmedaille met Walküre, gemaakt naar aanleiding van de wereldcreatie, in het Frans, in de koninklijke Muntschouwburg in Brussel van Richard Wagners Ring der Nibelungen, 1903.
Herinneringsmedaille ven de Stad Brussel voor organisatoren en deelnemers aan de feesten naar aanleiding van de 75ste verjaardag van de Belgische onafhankelijkheid in 1905.
Medaille van het Landbouw Comice van Meysse,[48] zilver, 1906.
Plaketten en medailles ter gelegenheid van de omvorming van de Kongo-vrijstaat naar Belgische kolonie in 1908.
Plaketten en medailles ter gelegenheid van verjaardagen en markante momenten in het leven van publieke personen, juristen, geleerden en industriëlen, kunstenaars zoals Charles Graux en Paul Janson, Maurice Frison, Maurice Duché.
Herinneringsmedaille van de Société hollando-belge des amis de la Médaille voor zijn leermeester Paul De Vigne, 1912.
Huldebetoon voor oudstrijders en slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog, in opdracht van Ligue Nationale du Souvenir, 1919.
Braeckes nalatenschap als kunstschilder omvatte ruim zevenendertig grote en achtenveertig kleine schilderijen, vaak op triplex, met allegorische taferelen en vrouwelijke naakten. Met het perspectief en volumes van een beeldhouwer legde hij in zijn schilderijen dezelfde gevoelens als in zijn beeldhouwwerken. Achter de triplexpanelen in de boogvelden in de inkomhal van het stadhuis van Nieuwpoort zouden volgens voormalig stadsarchivaris Paul Bourgois, oorspronkelijke tekeningen van Braecke bewaard gebleven zijn.[49]
Pieter Braecke, zijn weduwe en familieleden schonken een aantal gipsmodellen aan zijn geboortestad Nieuwpoort voor de inrichting van het “Museum Pierre Braecke”. Het museum kende een woelig bestaan. De inhoud werd tijdens de Tweede Wereldoorlog beschadigd. Door gebrek aan interesse en aan geld en door veranderde esthetische inzichten werd het museum ontmanteld en het legaat verwaarloosd.
Begin van de eenentwintigste eeuw kreeg de erfenis van Pieter Braecke weer de erkenning die ze verdient. In 2010 publiceerde het Agentschap Onroerend Erfgoed van de Vlaamse Overheid een lijvige monografie: Pieter Braecke, beeldhouwer (1858-1938): Als de ziele luistert.[51] Het boekwerk bevat ook een catalogus van honderdzesennegentig gipsmodellen, portretten, medailles, beelden en portretbustes die ooit geschonken werden aan de stad. Een derde van die werken bevindt zich in een gave tot vrij gave staat of zijn licht beschadigd. Een derde is ernstig beschadigd. Een derde is spoorloos, verdwenen, onherstelbaar beschadigd of vernield.[52]
Vanaf 1926 zetelde hij in de Le Comité des salons, jury d’admission et de placement van de Société Royale des Beaux-arts voor de beeldhouwkunst en schilderkunst[5][54]
Catheline Metdepenninghen en Marcel M. Celis; Pieter Braecke, beeldhouwer 1858-1938. Als de ziele luistert; Uitgever: Agentschap erfgoed van de Vlaamse Overheid; 2010; (360 p.); 300 mm × 210 mm; 450 illustraties; ISBN 9789040302947
↑Catheline Metdepenninghen en Marcel M. Celis p.22-44
↑Catheline Metdepenninghen en Marcel M. Celis p.39
↑ abCatheline Metdepenninghen en Marcel M. Celis p.45
↑Catheline Metdepenninghen en Marcel M. Celis p.23
↑Rijksmiddenschool; Het onderwijs verliep er destijds in het Frans
↑Catheline Metdepenninghen en Marcel M. Celis p.24
↑De Grote Prijs van Rome is een driejaarlijkse "Groote Prijskamp in Beeldhouwkunde" georganiseerd door de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten van Antwerpen en later door het Nationaal Hoger Instituut en Koninklijke Academie voor Schone Kunsten, Antwerpen
↑Catheline Metdepenninghen en Marcel M. Celis p.25 en p.206
↑ abCatheline Metdepenninghen en Marcel M. Celis p.29
↑Catheline Metdepenninghen en Marcel M. Celis p.37
↑Catheline Metdepenninghen en Marcel M. Celis p.34; zijn officiële titel: professeur de sculpture et de modelage
↑Catheline Metdepenninghen en Marcel M. Celis p.43
↑ abCatheline Metdepenninghen en Marcel M. Celis p.44
↑Het jaar 1830, de Grondwet en de stichting van het Onafhankelijke Vaderland staan, in steen gekapt, op de linkerbenedenhoek van het Eeuwfeestpaleis op de Heizel
↑Catheline Metdepenninghen en Marcel M. Celis p.40 en p.62
↑Geïnspireerd door zijn volkse afkomst en de werken van Constantin Meunier en Rodin
↑Catheline Metdepenninghen en Marcel M. Celis p.75-77
↑Catheline Metdepenninghen en Marcel M. Celis p.77
↑Catheline Metdepenninghen en Marcel M. Celis p.85-97
↑Catheline Metdepenninghen en Marcel M. Celis p.172-182
↑Le Petit Robert: Cippe: Petite colonne sans chapiteau ou colonne tronquée qui servait de borne, de monument funéraire; in het Nederlands: Afgebroken zuil zonder kapiteel die diende als grenspaal of grafmonument
↑Catheline Metdepenninghen en Marcel M. Celis p.259-346
↑ abCatheline Metdepenninghen en Marcel M. Celis p.46-49
↑Jurylid voor aanvaarding en plaatsen van beeldhouwkunst en schilderkunst van het Comité voor salons van de Koninklijke Vereniging van Schone Kunsten
↑Catheline Metdepenninghen en Marcel M. Celis p.215 De Orde van Nichan El-Anouar werd in 1887 ingesteld door de Sultan van Frans Somaliland en was vanaf 1896 tot 1950 een Franse koloniale orde
