ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

Europeana a l'é 'n portâ d'Internétte creòu da l'Unión Eoropêa ch'o contêgne e coleçioìn digitalizæ do patrimònio colturâle de ciù de 3.000 instituçioìn de tùtta Eoröpa. O l'inclùdde e registraçioìn de ciù de 50 milioìn de artefæti colturâli e scentìfichi, mìssi insémme inte 'na sôla piatafórma e prezentæ inte 'na grànde variêtæ de mòddi pe-i uténti modèrni. O protòtipo de Europeana o l'é stæto o European Digital Library Network (EDLnet), creòu into 2008.

A Europeana Foundation a l'é l'òrgano de govèrno de l'énte, o quæ o l'é costitoîo segóndo a lézze olandéize cómme Stichting Europeana.

Europeana a l'à avûo inìçio aprêuvo a 'na létia spediâ conzontaménte inte l'arvî do 2005 da Jacques Chirac, Prescidénte da Repùbrica Françéize, e i prìmmi minìstri de Germània, Spàgna, Itàlia, Polònia e Ungherîa a-o Prescidénte da Comisción Eoropêa, José Manuel Durão Barroso. Inte 'sta létia chi a l'êa sponciâ a creaçión de 'na bibliotêca virtoâle eoropêa de mòddo da rénde o patrimònio colturâle do Vêgio Continénte ciù acescìbile a tùtti^[1][2].

Quésta létia a l'à contriboîo a dâ 'n arénbo in ciù a-o travàggio che a Direçión Generâle de Socjêtæ de Informaçión e di Media da Comisción Eoropêa a l'avéiva za fæto inti ùrtimi dêx'ànni, coscì cómme o progètto Telematics for Libraries. A l'à ànche dæto 'n fòrte arénbo de tîpo polìtico a-a strategîa da Direçión (i2010: comunicaçión in sce bibliotêche digitâli), publicâ into seténbre do 2005. Quésto o l'à mìsso in ciæo l'intençión de creâ e sostegnî 'na bibliotêca digitâle eoropêa, ch'a òpera inte tùtta l'Unión Eoropêa de mòddo da incoragî a cresciànsa de socjêtæ de informaçión e de indùstrie di Media corelæ^[1][3].

O prìmmo progètto ch'o l'à inandiòu a costruçión de Europeana o l'é stæto o European Digital Library Network (EDLnet), o quæ ròllo o l'êa quéllo de stabilî 'n modéllo de protòtipo de 'n servìçio incentròu in sce l'uténte, in gràddo de fonçionâ fêua di confìn naçionâli e in vàrri domìnni d'Internétte. A Comisción Eoropêa a l'à finançiòu EDLnet pe mézzo do sò progràmma eContentplus^[1].

O protòtipo do European Digital Library Network o l'é stæto aviòu a-i 20 de novénbre do 2008^[4]. Iniçialménte o permettéiva a vìxita de 4,5 milioìn de eleménti digitâli, quantitæ dóggia do prevìsto, e o l'à riçevûo di contribûti in dæti da ciù de 'n migiâ de diferénti òrganizaçioìn, inclûze bibliotêche, galerîe e coleçioìn de musêi de fàmma internaçionâle scitoæ inta vàrie capitâli eoropêe^[1].

O sucesô de EDLnet, ö sæ Europeana versción 1.0, o l'é stæto creòu into frevâ do 2009. O l'é restòu atîvo pe doî ànni e mêzo e, into 2010, o protòtipo iniçiâle o l'êa òrmâi do tùtto svilupòu, dàndo a poscibilitæ de védde ciù de 10 milioìn de eleménti digitâli de òpere colturâli^[1][5][6]. Nêuve fonçionalitæ són stæte azónte into 2011, cómme 'n scistêma de traduçión e 'na fonçión ch'a permétte d'esténde e riçèrche in sce de âtre piatafórme ascì, Wikipedia inclûza^[1].

Europeana a contêgne de coleçioìn de musêi digitalizæ a mìsse in sciâ Ræ^[7].

Europeana a permétte a vìxita a vàrri tîpi de contegnûi, i quæ vêgnan da despægie tipologîe de instituçioìn colturâli. I ògètti digitâli che i uténti pêuan trovâ in sce Europeana no són archìviæ inte 'na bànca dæti centralizâ ma benscì rèstan inte relatîve instituçioìn colturâli, òspitæ inti sò network. Europeana a l'arechéugge de informaçioìn dîte metadæti in scî vàrri ògètti, óltre che 'n'inmàgine picìnn-a de quésti. I uténti çèrcan 'ste informaçioîn chi e, quànde àn trovòu quélle de pròpio interèsse, se vêuan védde tùtti i dæti in sce quélla òpera, dêvan sciacâ in sciô colegaménto a-o scîto òriginâle da-o quæ vêgnan e informaçioîn.

Vàrie tipologîe de òrganizaçioìn colturâli, cómme bibliotêche, musêi, archìvi e coleçioìn òudiovixîve, inàndian o pròpio contegnûo in mòddi despægi e segóndo stàndard diferénti, con di procêde che pêuan cangiâ tra-i vàrri pàixi. Pe rénde ciù fàçile a riçèrca de informaçioìn, quéste dêvan êse màpæ inte 'n ùnico stàndard comùn, ciamòu Europeana Semantic Elements e bazòu in sce Dublin Core. Quésto stàndard pe-i metadæti o l'adêuvia 'n procêde a-o mìnimo comùn denominatô pe l'integraçión de vàrri tîpi de contegnûo digitâle. Into 2010 o l'é stæto introdûto o Europeana Data Model, 'n standàrd pe-i metadæti ciù rìcco, de mòddo da agiutâ a fornî a-i uténti informaçioìn in ciù^[8][9].

Europeana a l'acétta i metadæti in scî ògètti digitâli, sénsa pigiâ nisciùnn-a decixón in sciâ digitalizaçión. Defæti, tùtte e decixoìn in sce quæ ògètti dêvan êse digitalizæ són pigiæ da l'òrganizaçión propiêtâia do materiâle.

Ciù de 3.000 instituçioìn de tùtta Eoröpa àn contriboîo a Europeana, inclûzo o Rijksmuseum, a British Library e o Louvre^[10][11]. Dæti in sce ciù de 10 milioìn de artefæti colturâli e scentìfichi són stæti mìssi insémme in sciâ piatafórma de Europeana, prezéntæ inte di mòddi divèrsci pe-i vàrri uténti, da-i smartphone a-e API^[8].

Into sò ciàn stratégico pe-o perîodo 2011-2015^[12], publicòu into zenâ do 2011, Europeana a l'à sotoliniòu i quàttro òbietîvi stratégichi segóndo i quæ modelâ o sò futûro svilùppo:

• Agregâ: pe costrûe 'na vivàgna in sciâ Ræ, afidàbile e de bàdda, pe tùtti i contegnûi do patrimònio colturâle e scentìfico eoropêo.
• Façilitâ: pe sostegnî o setô do patrimònio colturâle e scentìfico eoropêo pe mézzo do trasferiménto de conoscénse, de l'inovaçión e di sostêgni.
• Distriboî: pe rénde o patrimònio colturâle disponìbile pe-i uténti, dónde se ségge e inte ògni moménto.
• Inpegnâse: pe coltivâ nêuve stràdde pe-i uténti pe parteçipâ a-o pròpio patrimònio colturâle e scentìfico.

O sucesîvo ciàn stratégico o l'é stæto svilupòu in sciô perîodo 2015-2020^[13].

A Europeana Foundation (Fondaçión Europeana) a l'é l'òrgano de govèrno do servìçio Europeana^[14]. I sò ménbri són i prescidénti e i diretoî de vàrie asociaçioìn pe-o patrimònio colturâle e asociaçioìn de informaçión. A Fondaçión a promêuve a colaboraçión tra i musêi, i archìvi, e coleçioìn òudiovixîve e e bibliotêche, de mòddo che i uténti de quéste instituçioìn poêsan avéi 'n'intrâ a-i pròppi contegnûi inclûza pe mézzo de Europeana e de âtri servìççi.

A Fondaçión l'é costitoîa segóndo o dirìtto olandéize cómme Stichting Europeana e a l'à a sò sêde inta Koninklijke Bibliotheek (Bibliotêca Reâ di Pàixi Bàsci)^[15], a bibliotêca naçionâle di Pàixi Bàsci. A fornìsce 'n quàddro giurìdico pi-â governance de Europeana, inpiegàndo o personâ, faxéndo de òfèrte pe finançiaménti e permetténdo a sostegnibilitæ do servìçio.

L'atoâle diretô esecutîvo da Fondaçión Europeana a l'é Harry Verwayen.

A gh'é vàrri progètti, o coscì dîto grùppo Europeana (Europeana Group), che stan dàndo soluçioìn tecnològiche e contegnûi a Europeana^[16]. Quésto són gestîi da vàrie instituçioìn do patrimònio colturâle e són in pàrte finançiæ da-o progràmma eContentplus da Comisción Eoropêa e da-o progràmma de supòrto a l'Information and Communications Technologies Policy Support Programme (ICT PSP).

I progètti do grùppo Europeana són:

• 3D ICONS: 'n scistêma pe digitalizâ monuménti archiològîchi e costruçioìn in 3D^[17]
• APEx - Archives Portal Europe Network of Excellence Project^[18]
• ASSETS: progètto ch'o l'amîa d'amegioâ l'uzabilitæ de Europeana
• ATHENA: o métte insémme contegnûi da musêi, promovéndo di stàndard pe a digitalizaçión di musêi e di metadæti
• AthenaPlus: a l'ìntra inte Ræ de patrimònni colturâli pe Europeana
• BHL-Europe - Biodiversity Heritage Library for Europe
• CARARE: o métte insémme di contegnûi de patrimònni archiològîchi e architetònichi^[19]
• DCA - Digitising Contemporary Art^[20]
• DM2E: o favorìsce a creaçión de nêuvi scistêmi e servìççi pe riutilizâ i dæti de Europeana inte l'informàtica umanìstica^[21]
• ECLAP: o l'é aprêuvo a realizâ 'na grànde bibliotêca digitâle in scê àrte do spetàcolo e l'UGC^[22]
• EURO-Photo: progètto pe digitalizâ e fotografîe fæte da-e testæ giornalìstiche
• Europeana 1914–1918: svilupòu pi-â çentanâ da Prìmma Goæra Mondiâle, a conprénde stöie de famìgge arecugéite in colaboraçión co-a British Library, a Bibliotêca Naçionâle do Lusenbùrgo e âtre instituçioìn^[23][24][25].
• Europeana Collections 1914-1918: progètto ch'o l'é réizo disponìbili 425.000 ògètti corelæ a-a Prìmma Goæra Mondiâle inte l'ocaxón da sò çentanâ. Into zenâ do 2014, quésti materiâli són stæti conbinæ^[26] con quélli di progètti Europeana 1914-1918 e European Film Gateway First World War
• Europeana Connect: o l'azónze materiâli sonöri a-a bànca dæti de Europeana^[27]
• Europeana Awareness: progètto pe mêgio publicizâ Europeana a-o a livéllo polìtico^[28]
• Europeana Creative: o promêuve l'ûzo creatîvo di materiâli azónti in Europeana^[29]
• Europeana Fashion: o l'à l'òbietîvo de caregâ ciù de 700.000 ògètti lighæ a-o móndo da mòdda in Europeana^[30]
• EFG - Europeana Film Gateway: o l'à fornîo ciù de 600.000 pelìcole e contegnûi corelæ a Europeana^[31]
• Europeana Libraries: o l'azonziâ ciù de 5 milioìn de ògètti digitâli in Europeana da 19 de prinçipæ bibliotêche de riçèrca e de universcitæ in Eoröpa^[32]
• Europeana Local: o càrega contegnûi da sogètti regionâli e locâli^[33]
• Europeana Newspapers: o l'azónze de registraçioìn relatîve a 18 milioìn de pàgine^[34] de giornâle a Europeana^[35]
• Europeana Regia: progètto ch'o sta digitalizàndo manoscrîti de sovrén de l'Eoröpa medievâle e do rinasciménto; a l'é disponìbile 'na coleçión de manoscrîti ascì^[36]
• Europeana Sounds: o contriboìsce a Europeana con di materiâli òudio^[37]
• Europeana Travel: o portiâ di materiâli asociæ a viâgi, comèrci, turìsmo e migraçioìn in Europeana^[38]
• Europeana v1.0: o l'amîa de svilupâ 'n scîto d'Internétte pe Europeana do tùtto fonçionànte^[39]
• EUscreen: o càrega materiâli televixîvi in Europeana^[40]
• HOPE - Heritage of People's Europe: o l'amîa d'amegioâ l'acescibilitæ a-e coleçioìn digitâli de stöia sociâle
• JUDAICA Europeana: o l'é specializòu into contribûto ebràico a-a formaçión do patrimònio colturâle eoropêo
• Linked Heritage: o l'amîa d'azónze nêuvi contegnûi da-i setoî comerciâli e pùblichi, inrichìndo i metadæti de Europeana co-in procêde "linked data"
• MIMO - Musical Instrument Museums Online
• Natural Europe: o conétte e coleçioìn digitâli di musêi de stöia naturâle
• OpenUp!: o càrega in Europeana materiâli pi-â ciù pàrte in sciô patrimònio naturâle
• Partage Plus: progètto pe digitalizâ dæti in sce l'Art Nouveau pe Europeana
• PATHS - Personalised Access To cultural Heritage Spaces^[41]
• The European Library: a l'azónze contegnûi in scê bibliotêche naçionâli
• thinkMOTION: o l'arechéugge materiâli into cànpo di scistêmi de traspòrto

Europeana e i âtri progètti che fornìscian contegnûi a Europeana.eu són stæti finançiæ da-a Comisción Eoropêa sótt'a-o progràmma eContentplus, l'Information and Communications Technologies Policy Support Programme (ICT PSP) e âtri progràmmi scìmili. Pe parteçipâ inte 'na série coscì ànpia de progètti, i quæ riçéivan fóndi da-a Comisción pe 'n totâle do 50-100% di pròppi cósti, da-i quæ són però esclûze e spéize generâli, Europeana a fa 'n scignificatîvo afidaménto in scî finançiaménti proveniénti da-i ministêri de coltûa e deducaçión di Pàixi ménbri.

• (EN) Antoine Isaac, Robina Clayphan e Bernhard Haslhofer, Europeana: Moving to Linked Open Data, in Information Standards Quarterly, vol. 24, n. 2-3 (archiviòu da l'url òriginâle l'8 òtôbre 2012).

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Europeana

• (BG, CS, DA, DE, EL, ES, ET, EU, FI, FR, GA, HR, HU, IT, LT, LV, MT, NL, PL, PT, RO, SK, SL, SV) Scîto ofiçiâ, in sce europeana.eu. URL consultòu o 26 dexénbre 2021.
• (EN) Scîto ofiçiâ de l'òrganizaçión, in sce pro.europeana.eu. URL consultòu o 26 dexénbre 2021.
• (EN) Europeana - Google Arts & Culture, in sce artsandculture.google.com. URL consultòu o 26 dexénbre 2021.