Aedes Sanctae Sophiae
Constantinopolis

Regio:	Regio II
Genus aedificii:	Ecclesia
Sacratum:	537
Patronus:	Iustinianus I
Architectus:	Anthemius Trallianus Isidorus Milesius

Sancta Sophia, antea Aedes Sanctae Sophiae^[1] (Graece: Ἁγία Σοφία 'sancta sapientia'; Turcice: Ayasofya) est meschita et fuit ecclesia Constantinopolitana ab Iustiniano die 27 Decembris 537 sacrata. Ecclesia Imperii Romani Orientalis primaria et sedes patriarchae Constantinopolitani erat. Ante templi altar, multi imperatores Byzantini diademate coronati sunt. Constantinopoli ab Ottomanidis expugnata aedes Sophiana in meschitam, sed post Primum bellum mundanum, ab anno 1934 enim, in museum conversa est.

Die 10 Iulii 2020 Turcicum Danıştay (civitatis consilium) conversionem diei 24 novembris 1934 meschitae Hagiae Sophiae in museum dissolvendam esse nuntiavit^[2]. Die 24 Iulii 2020 in meschita reaperta primae feria sexta preces locum habuit.

Historia

Iam anno 325 Constantino imperatore loco hodiernae Aedis Sanctae Sophiae primum aedificium erectum est, quod forsitan aulae imperiali fuit. Anno 360 a Constantio II ecclesia sacrata est, quae anno 404 inter motus populi, cum Ioannes Chrysostomus Aelia Eudoxia Augusta auctore depositus esset, destructa est. Ecclesia altera, imperatore Theodosio II anno 415 confecta, rursus die 15 Ianuarii 532 in seditione quae Nika appellatur combusta est. Imperator igitur Iustinianus eodem anno novam ecclesiam eodem loco construendam statuit, architectis Anthemio Tralliano et Isidoro Milesio. Terrae motu die 14 Decembris 557, aedificium graviter decussa est, et praecipue cupola, quae die 7 Maii 558 dum labor restitutionis suscipitur subito effudit. Anno circiter 562 cupola forma excelsiore resarta est. Haec aedificii forma usque hodie manet, sed post novum terrae motum anno 989 architectus Armenus Tiridates columnas et cupolam partim restituit. Opera tessellata iam saeculo IX exeunte ad parietes addita erant ex auro et marmoribus versicoloribus facta. Ecclesia desecrata est anno 1204 a militibus quartae expeditionis sacrae. Eodem tempore, multis ornamentis destructis, aurum et argentum, nec non relicta sanctorum, in Italiam, Franciam, Germaniam, Angliam remota sunt.

Anno 1453, Constantinopoli a Mahometo II sultano Ottomanidarum capto, ecclesia Sanctae Sophiae in mescitam conversa est. Inter annos 1847 et 1849, structura et ornamenta ab architecto Casparo Traiano Fossati refecta sunt, qui opera tessellata (iure Islamico celata) revelavit, restituit rursusque celavit. Die 1 Februarii 1935 Praeside Turciae Kemal Ataturk mescita in museum conversa est, usque ad diem 24 Iulii 2020, quo meschita reaperta est a Recep Tayyip Erdoğan.

Notae

Testimonia

• Procopius, De aedificiis
• Paulus Silentiarius, Descriptio Sanctae Sophiae
• Ioannes Malalas, Chronographia p. 420 Dindorf

Bibliographia

Opera antiquiora

• E. M. Antoniadi, "St. Sophia, Constantinople" in Knowledge (Feb., Mar., Apr. 1903) Citatio huius operis bibliographica
• Carolus Du Cange, Historia Byzantina duplici commentario illustrata (Lutetiae, 1680) Textus vol. 2 pars 2 tabulae et pp. 5-78
• G. Fossati, Ayasofia, Constantinople, as recently restored by order of H. M. the Sultan Abdul Medjid. Londinii, 1852.
• W. Lethaby, H. Swainson, The Church of St. Sophia, Constantinople; a study of Byzantine building. Novi Eboraci, 1894 Textus apud Internet Archive

Opera recentiora

• M. Ahunbay, Z. Ahunbay, "Structural Influence of Hagia Sophia on Ottoman Mosque Architecture" in R. Mark, A. Çakmak, edd., Hagia Sophia: From the Age of Justinian to the Present (Cantabrigiae, 1992) pp. 179–94.
• John Patrick Douglas Balfour, Hagia Sophia. Novi Eboraci: W. W. Norton, 1972. ISBN 978-0-88225-014-4.
• Fergus M. Bordewich, "A Monumental Struggle to Preserve Hagia Sophia" in Smithsonian Magazine (Dec. 2008).
• Robin Cormack, Paul Magdalino et al., "Istanbul, III. Buildings, 1. Hagia Sophia" in Grove Art Online (Situs venalis).
• K. R. Dark, J. Kostenec, "The Byzantine Patriarchate in Constantinople and the Baptistery of the Church of Hagia Sophia" in Architectura vol. 36 no. 2 (2006) pp. 123-129.
• Silvia Foschi, "Santa Sofia di Costantinopoli: immagini dall'Occidente" in Annali di architettura no. 14 (2002) pp. 7-33.
• Alessandra Giuglia Guidobaldi, Claudia Barsanti, Santa Sofia di Costantinopoli: l'arredo marmoreo della grande chiesa giustinianea. Città del Vaticano 2004. ISBN 88-85991-36-X.
• Volker Hoffmann, ed., Die Hagia Sophia in Istanbul. Bilder aus sechs Jahrhunderten und Gaspare Fossatis Restaurierung der Jahre 1847 bis 1849. Katalog der Ausstellung im Bernischen Historischen Museum, 12. Mai – 11. Juli 1999 und im Winckelmann-Museum Stendal, 24. Juli – 26. September 1999. Bernae: Lang, 1999. ISBN 3-906762-81-5.
• Kádár Zoltán, Németh György, Tompos Erzsébet, A Hagia Szophia. Budapestini, 1987. ISBN 963-336-284-9.
• Heinz Kähler, Die Hagia Sophia. Berolini: Praeger, 1967.
• W. Eugene Kleinbauer, Saint Sophia at Constantinople: singulariter in mundo. Dublin Novae Hantoniae: Bauhan, 1999. ISBN 0-87233-123-7.
• W. Eugene Kleinbauer, Anthony White, Henry Matthews, Hagia Sophia. Londinii etc.: Scala, 2004. ISBN 1-85759-308-1.
• Jan Kostenec, "Αγία Σοφία (Ayasofya Müzesi)" (2007) in Encyclopaedia of the Hellenic World: Constantinople. (Neograece, Anglice)
• Rowland J. Mainstone, Hagia Sophia: Architecture, Structure and Liturgy of Justinian's Great Church. Londinii: Thames & Hudson, 1988. ISBN 0-500-34098-6.
• Cyril Mango, Materials for the study of the mosaics of St. Sophia at Istanbul. Dumbarton Oaks Studies 8, Washington: Dumbarton Oaks, 1962.
• R. Mark, A. Çakmak, edd., Hagia Sophia: From the Ag.e of Justinian to the Present. Cantabrigiae, 1992.
• G. Necipoǧlu, "The Life of an Imperial Monument: Hagia Sophia after Byzantium" in R. Mark, A. Çakmak, edd., Hagia Sophia: From the Age of Justinian to the Present (Cantabrigiae, 1992) pp. 195–225.
• Tulay Aksu Özkul, Eiichi Kuribayashi, "Structural characteristics of Hagia Sophia, 1. A finite element formulation for static analysis", "2. A finite element formulation for dynamic analysis" in Building and Environment vol. 42 (2007) pp. 1212-1218, 2100-2106.
• S. Richmond, "'Peculiarly the House of God': Turkish Treatment and Perception of Hagia Sophia Church and Mosque" in Al-‛Usur al-Wusta vol. 15 no. 2 (2003) pp. 25–30.
• A. M. Schneider, Die Grabung im Westhof der Sophienkirche zu Istanbul. Berolini, 1941.
• Wolfgang Christian Schneider, "Sorgefrei und im Tanz der Weisheit: Philosophie und Theologie im Kuppel rund der Hagia Sophia Justinians" in Castrum Peregrini no. 271–272 (2006) pp. 52–90.
• Helge Svenshon, Rudolf H. W. Stichel, edd., Einblicke in den virtuellen Himmel: neue und alte Bilder vom Inneren der Hagia Sophia in Istanbul; eine Ausstellung der Universitäts- und Landesbibliothek Darmstadt, 19. Februar bis 20. März 2008. Tubingae: Wasmuth, 2008. ISBN 978-3-8030-0691-2.
• R. Taylor, "A Literary and Structural Analysis of the First Dome on Justinian's Hagia Sophia, Constantinople" in Journal of the Society of Architectural Historians vol. 55 (1996) pp. 66-78
• Natalia B. Teteriatnikov, Mosaics of Hagia Sophia, Istanbul: the Fossati restoration and the work of the Byzantine Institute. Washington DC, 1998. ISBN 0-88402-264-1.
• R. L. Van Nice, St Sophia in Istanbul: An Architectural Survey. Vasingtoniae, 1965–86. 2 voll.
• Stéphane Yerasimos, La fondation de Constantinople et de Sainte-Sophie dans les traditions turques. Lutetiae: Maisonneuve, 1990.

Nexus externi

Vicimedia Communia plura habent quae ad Sanctam Sophiam spectant.

• Beneath the Hagia Sophia Project
• Hagia Sophia: reconstructio apud Byzantium 1200
• "Die Hagia Sophia Justinians: Mathematischer Raum als Bühne des Kaisers" Inceptum directoribus Helge Svenshon, Rudolf Stichel, Oliver Hauck, Andreas Noback]

Tabula Constantinopolis mediaevalis