Lleu Llaw Gyffes (pronuncia galesa: [ˈɬəɨ ˈɬau ˈɡəfes], é unha figura^[1] da mitoloxía galesa que aparece na cuarta póla dos Mabinogion, Math fab Mathonwy. É o equivalente do Lugh irlandés e do Lugus galo.

Segundo o relato do Mabinogion o seu nacemento resulta dunha práctica máxica de Math sobre Arianrhod para probar a súa virxindade, pero esta falla e do seu ventre caen dous meniños, a Dylan ail Don veo todo o mundo pero ao outro Arinarhod méteo nunha cesta antes que ninguén o vexa. Máis tarde, o seu irmán Gwydion oe uns choros a rentes da súa cama e abre a cesta, descubrindo un meniño do tamaño dunha noz, ao que educa. Este nacemento interprétase como froito dunha relación incestuosa entre Arianrhod e Gwydion^[2].

Gwydion preséntalle o fillo a Arinanrhod pero ela, furiosa pola vergoña do recordo da proba sobre a súa virxindade, négase a recoñecelo e mesmo a darlle un nome como se non existise e maldío cun tynged para que só ela lle poida dar nome. Gwydion non se rendeu, disfrazouse de zapateiro para que a súa irmá non o recoñecese e levou o neno canda el tamén disfrazado, o neno guíndalle unha pedra a un carrizo, dándolle na pata, entre o nervio e o óso, facendo que Arianrhod dixera: Ys llaw gyffes y medrwys y Lleu ef (O louro deulle con man hábil), o que fixo que Gwydion se descubrira afirmando, xa ten nome, Lleu Llaw Gyffes. Furiosa por esta argallada Arianrhod lánzalle outro tynged polo que só ela o poderá armar pero Gwydion discorre un novo plan para que involuntariamente Arinarhod o arme, entón ela chántalle un terceiro tynged polo que non poderá casar con muller nada dun home.

Para eludiren o terceiro tynged Gwydion e Math crean a partir das flores de xesta, raíña dos prados e carballo a Blodeuwedd (faciana de flor) pero a muller ten un romance con Gronw Pebr e cóntalle como matar a Lleu Llaw Gyffes, este ao sentirse alcanzado por unha lanza arrebolada pola man de Gronw transfórmase en aguia. Gwydion vai na súa procura cantando unha serie de tres englyn e vólveo á súa forma humana, Gwydion e Math aténdeno na súa convalecencia ata que se recupera e pode enfrontarse con Gronw, ao que mata, Gwydion entrementres converte a Blodeuwedd nunha curuxa.

• Bromwich, Rachel (2006). Trioedd Ynys Prydein: The Triads of the Island of Britain. University Of Wales Press. ISBN 978-0-7083-1386-2.
• Gruffydd, William John. Math vab Mathonwy, University of Wales Press, 1928.
• Haycock, Marged, ed. e tr. (2007). Legendary Poems from the Book of Taliesin. CMCS Publications. Aberystwyth. ISBN 978-0-9527478-9-5.
• Ifans, Dafydd & Rhiannon, Y Mabinogion (Gomer 1980) ISBN 978-1-85902-260-3
• Koch, John (ed.). Celtic Culture: a historical encyclopedia. ABC-CLIO, 2006, p. 1165-1166.
• Schrijver, Peter. Studies in British Celtic Historical Phonology. Ámsterdam: Rodopi, 1995.