Grandes Observatorios
programa de la NASA
Xestión	NASA

Los Grandes Observatorios son una serie de cuatro grandes y potentes telescopios espaciales puestos en funcionamientu pola NASA. Cada unu de los Grandes Observatorios tien un tamañu y costu similar al restu, y toos fixeron contribuciones clave a l'astronomía. Cada misión ta centrada nuna rexón del espectru electromagnéticu.^[1]

• Telescopiu espacial Hubble (n'inglés Hubble Space Telescope, HST) conocíu primeramente como Space Telescope (ST). Repara principalmente lluz visible y ultravioleta cercanu. Una misión de serviciu de la danzadera en 1997 dotó-y de capacidá de reparar infrarroxu cercanu.
• Observatoriu de rayu gamma Compton (n'inglés Compton Gamma Ray Observatory, CGRO) conocíu primeramente como Gamma Ray Observatory (GRO). Reparaba principalmente rayu gamma, anque tamién rayos X duros.
• Observatoriu Chandra de Rayos X (n'inglés Chandra X-ray Observatory, CXO) conocíu primeramente como Advanced X-ray Astronomical Facility (AXAF). Repara principalmente rayos X blandios.
• Telescopiu espacial Spitzer (n'inglés Spitzer Space Telescope, SST) conocíu primeramente como Space Infrared Telescope Facility (SIRTF). Repara l'espectru infrarroxu.

D'estos satélites l'únicu que nun ta operativu ye'l Compton; unu de los sos xiroscopios falló y la NASA ordenó que fora encenráu na atmósfera'l 4 de xunu de 2000. Les partes que sobrevivieron a la reentrada fundir nel Océanu Pacíficu. Pela so parte, taba previstu que'l Hubble volviera a la Tierra nel tresbordador espacial pero'l plan de recuperación foi abandonáu darréu. El 31 d'ochobre de 2006 l'alministrador de la NASA Michael D. Griffin dio'l vistu bonu pa una última misión de renovación. La misión STS-125 del Atlantis, llanzada'l 11 de mayu de 2009,^[2] instaló bateríes nueves, sustituyó tolos xiroscopios ya instaló la Cámara de Gran Angular 3 y el Cosmic Origins Spectrograph.^[3]

El Spitzer ye l'únicu de los Grandes Observatorios que nun foi llanzáu pola danzadera espacial. Tres el desastre del Challenger, la etapa cimera riquida p'asitiar l'observatoriu n'órbita heliocéntrica, la Centaur LH2/OX foi prohibida pa los vuelos del tresbordador. Los cohetes Titan y Atles teníen un llanzamientu demasiáu costosu, de manera que s'optó por un rediseño y el llanzamientu usando un cohete Delta II.

Cada observatoriu foi diseñáu pa usar les últimes teunoloxíes disponibles na so respeutiva rexón del espectru.

El Hubble ye l'observatoriu más beneficiáu direutamente d'atopara percima de l'atmósfera, pos asina s'amenorguen les interferencies y aumenta el resolución espacial. Telescopios terrestres enforma mayores algamaron apocayá la resolución del Hubble nel espectru infrarroxu, pero entá non nel visible. Per otru llau, al tar nel espaciu evita l'efeutu producíu pola llixera emisión de lluz visible de l'atmósfera terrestre, dexando al Hubble reparar oxetos bien distantes. Los observatorios terrestres nun tienen manera de compensar ésti efeutu, de manera que-yos resulta imposible reparar los oxetos que puede llegar a fotografiar el Hubble.

El Compton repara en rayu gamma, que a cencielles nun algamar la superficie. Yera abondo más grande que los observatorios de rayu gamma que-y precedieron, lo que lu sirvió p'abrir por sigo mesmu nueves árees d'estudiu. Amás tenía cuatro instrumentos, que se complementaben pa llograr meyores sensibilidaes, resoluciones y campos de vista. Los rayos gamma emitir dende fontes bien enerxétiques, como furacos negros y supernoves.

El Chandra, de la mesma, nun tien predecesores terrestres, y namái dalgunos n'órbita pero siempres más pequeños qu'él. El so resolución espacial yera d'un orde de magnitú mayor que les misiones anteriores, pos el so gran tamañu, alta órbita, y sensibles CCDs déxen-y reparar fontes de rayos X bien débiles. Estes fontes tamién son bien potentes, que se reparen con más detalle qu'en rayu gamma.

El Spitzer ye difícil o imposible d'asonsañar en tierra, y tien pocu predecesores n'órbita. Spitzer nun ye enforma mayor que'l so predecesor, l'Observatoriu Espacial Infrarroxu (n'inglés Infrared Space Observatory, ISO), sicasí, aprovechóse de la rápida meyora de la teunoloxía de los detectores d'infrarroxos. Combinando esto col so tamañu llixeramente mayor, un campu de visión favorable y la so llarga vida, los resultaos científiques devueltos nun tienen precedentes. Les observaciones infrarroxes usar pa oxetos fríos que nun emiten muncha lluz visible, o oxetos escurecíos por polvu interestelar en llonxitúes d'onda visibles.

Más allá de les capacidaes de cada misión (particularmente les sensibilidaes, que nun pueden ser algamaes polos observatorios terrestres) el programa de los Grandes Observatorios dexa a les misiones interactuar pa llograr una mayor torna de datos. Distintos oxetos rellumen en distintes llonxitúes d'onda, esto ye que tener dos o tres observatorios apuntando a un mesmu oxetu dexa un mayor entendimientu.

Los estudios d'alta enerxía (rayos X y gamma) namái tienen lo que ye güei una resolución moderáu. Estudiando los oxetos qu'emiten en rayos X y gamma col Hubble amás que col Chandra y el Compton, traducir en mayor precisión en datos de tamañu y posición. En particular, el resolución del Hubble puede discernir dacuando si l'oxetivu d'estudiu ye un oxetu solitariu o parte d'una galaxa y si un oxetu brillosu atopar nel nucleu, los brazos ó el halo d'una galaxa espiral. De la mesma manera, la menor apertura del Spitzer significa que'l Hubble puede añader información espacial más detallada a una imaxe del primeru.

Estudios ultravioleta col Hubble tamién revelen l'estáu temporal d'oxetos d'alta enerxía. Los rayos X y gamma son más difíciles de detectar coles teunoloxíes güei disponibles que la lluz visible o ultravioleta. Poro, el Chandra y el Compton precisen de llargos tiempos d'integración pa llograr abondes fotones como pa llograr una imaxe. Esto pue ser un problema, una y bones ciertos oxetos que rellumen en rayos X y gamma son pequeños y pueden variar descomanadamente en minutos o inclusive segundos. Poro, estos oxetos pueden ser siguíos col Hubble o'l Rossi X-ray Timing Explorer, que puede tomar midíes detallaes en segundos o fracciones de segundu, por cuenta del so distintu diseñu.

L'habilidá del Spitzer pa ver al traviés de polvu y gases ye apreciable pa observaciones del nucleu galácticu. Grandes oxetos nel centru de les galaxes rellumen en rayos X, rayu gamma y ondes de radio, pero estudio n'infrarroxu nestes zones llenes de polvu pueden revelar el númberu y posición de los oxetos.

El Hubble mentanto, nun tien un campu de visión abonda como pa estudiar tolos oxetos interesantes del cielu, poro, los oxetivos potenciales alcontrar con observatorios terrestres (más baratos) o por observatorios espaciales menores, que dacuando tán diseñaos pa cubrir grandes árees del cielu. Amás los otros trés Grandes Observatorios atoparon nuevos oxetos interesantes, que merecen l'atención del Hubble.

Un exemplu de trabayu conxuntu tien llugar nel sistema solar y los estudios d'asteroides. Los cuerpos más pequeños del sistema solar (llunes y asteroides) son demasiáu pequeños como pa ser midíos direutamente pol Hubble. Lo más que puede danos el Hubble ye'l tamañu mínimu del oxetu, basándose nel so albedu. El tamañu máximu pue ser determináu pol Spitzer al traviés de la conocencia de la temperatura del cuerpu, que ye conocida pola so distancia al sol. Depués realízase una espectroscopia detallada per parte del Spitzer pa determinar la composición química de la superficie, cola que se calcula'l albedu y podemos reaxustar el tamañu mínimu pal nuesu oxetu.

Cronoloxía del trabayu conxuntu ente los Grandes Observatorios:

• Finales de 1991: Hubble y Compton.
• Finales de 1999: Hubble, Compton y Chandra.
• Mediaos de 2000: Hubble y Chandra.
• Finales de 2003 d'equí p'arriba: Hubble, Chandra y Spitzer.

• Telescopiu espacial James Webb (n'inglés James Webb Space Telescope, JWST) conocíu primeramente como Next Generation Space Telescope (NGST), ta proyeutáu pa remplazar al Hubble en redol al 2018.^[4] El so espeyu segmentado va ser aproximao'l doble de grande, amontando la resolución angular de forma notable, y la sensibilidá de forma dramática. Al contrariu que'l Hubble, el JWST va reparar n'infrarroxu, coles mires d'enfusar el polvu a distancies cosmolóxiques. Esto significa que va siguir con delles de les capacidaes del Spitzar, ente que dalgunes de les carauterístiques del Hubble van perdese. Nueves meyores en telescopios terrestres van faer posibles observaciones n'espectru visible, pero les observaciones n'ultravioleta van resentise abondo.

• Contellation-X: Una misión pa llevar a cabo observaciones desaxeradamente precises en rayos X, qu'empezaría en redol a 2016. Esta nun ye un remplazo direutu pal Chandra, pos Chandra ta optimizáu pa llograr una alta resolución angular. Constellation-X sigue más el cercu de la misión XMM-Newton, que camuda resolución por sensibilidá. Constellation-X va ser docenes de vegaes más sensible que'l Compton. Como les sos observaciones van estender nes rexones de rayos X duros, esti observatoriu va tener ciertes habilidaes del Compton.

• GLAST la Gamma Ray Large Area Space Telescope ye la continuación del Compton llanzada en 2008.^[5] GLAST ye muncho más pequeñu, llevando solamente un preséu principal y un esperimentu secundariu. Otres misiones, como'l HETE-2 llanzáu en 2000, y Swift, llanzáu en 2004, complementaren al GLAST. El Ramaty High energy Spectroscopic Imager (RHESSI), llanzáu en 2002, repara en dellos llonxitúes d'onda correspondientes a Chandra y Compton, pero ta siempres apuntando al sol, de manera que namái repara lo qu'asocede nel so campu de visión alredor del astru rei.

• Otru gran observatoriu d'alta enerxía ye INTEGRAL, INTErnational Gamma Ray Astrophysics Laboratory, llanzáu en 2002 pola ESA. Repara en frecuencies similares al Compton, pero INTEGRAL utiliza un telescopiu con teunoloxía distinta. Por tanto, les sos capacidaes son complementaries a les del Compton y GLAST, non un reemplazu direutu.

• El Spitzer nun tien un socesor entamáu. Sicasí, JWST va poder va superar n'infrarroxu cercanu y l'Observatoriu Espacial Herschel de la ESA, va estudiar l'infrarroxu llonxanu cuando seya llanzáu en redol a 2008. El SOFIA (Stratospheric Observatory For Infrared Astronomy), una plataforma aérea va estudiar l'infrarroxu cercanu y mediu. SOFIA va tener mayor apertura que Spitzer, pero va tener una sensibilidá relativa menor. Amás misiones espaciales menores van realizar observaciones infrarroxes concretes.

Hai que destacar que nenguna d'estes misiones ta diseñada pa ser llanzada pola danzadera. La mayoría atopar n'órbites más allá del algame de la danzadera, de manera que nun va haber posibilidá d'arreglu o meyora una vegada llanzaes.

• «Preflight Videos (STS-93)». NASA (4 de setiembre de 2002). Archiváu dende l'orixinal, el 9 d'avientu de 2007. Consultáu'l 27 de payares de 2007. «A detailed description of NASA's Great Observatories, including STS-93 primary payload, the Chandra X-ray Observatory. (28K Media Player) (56K Media Player) (28K Real Videu) (56K Real Videu)»
• STS-125: Final Shuttle Mission to Hubble Space Telescope