Exon là đoạn RNA có mang thông tin mã hóa amino acid của gen cấu trúc.^[1][2][3] Đoạn còn lại của gen này không mang thông tin mã hóa amino acid gọi là intron. Đây là thuật ngữ trong sinh học phân tử và sinh hoá học, nguồn gốc từ tiếng Anh là exon (IPA: /ˌɛkˈsɔn/) đã được dịch ra tiếng Việt theo kiểu phiên âm là "exôn".^[4][5] Các exon sẽ được biểu hiện, còn các intron không có biểu hiện gen.

Từ nguyên và nội hàm

• Thuật ngữ "exon" xuất hiện vào năm 1978, theo đề xuất của Walter Gilbert: "Khái niệm về cistron cần được thay bằng một đơn vị phiên mã khác có chứa các vùng sẽ bị mất từ dạng tiền trưởng thành - mà tôi đề nghị chúng ta gọi là intron (vùng intragenic) - xen kẽ với các vùng sẽ được biểu thị gọi là exon".^[6]
• Nội dung trên ban đầu dùng để chỉ những vùng sẽ được làm khuôn cho dịch mã, nghĩa là chỉ có ở gen và mRNA; nhưng sau đó cũng dùng để chỉ các chuỗi còn lại sau quá trình chế biến RNA của cả rRNA và tRNA.^[7][8][9]

Thành phần ở bộ gen

• Mặc dù exon rất quan trọng vì mang các thông tin mã hóa protein, nhưng chúng lại chỉ chiếm tỉ lệ nhỏ trong bộ gen của mỗi cơ thể.^[10] Chẳng hạn như ở người, tổng số các exon chỉ chiếm khoảng 1,5% còn 24% là các intron và ngót 75% là vùng liên quan (intergenic region) trên DNA. Vì thế đã có tác giả cho biết bộ gen người có số lượng gấp gần 10 lần bộ gen vi khuẩn, nhưng số gen mã hóa chỉ hơn vài ba lần, nghĩa là phần DNA nhiều hơn chủ yếu là điều hòa.^[2]
• Theo một thống kê, trong mỗi bộ gen của sinh vật nhân thực, thì trung bình chỉ có 5,48 exon trên mỗi gen.^[11][12][13]

Xem thêm

• Exitron
• Exon dao động (exon shuffling).
• Gen phân mảnh (interrupted gene).
• Intron (intron).
• mRNA (mRNA).
• Outron
• Vùng không dịch mã (UTR)
• Cắt nối RNA

Tham khảo

• "Định nghĩa và vai trò exon" ở https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2614967/
• "Exon là gì?" ở https://www.nature.com/scitable/definition/exon-exons-270/#:~:text=Exons%20are%20coding%20sections%20of,for%20proteins%2C%20known%20as%20introns.

Nguồn trích dẫn

Liên kết ngoài

Tra exon trong từ điển mở tiếng Việt Wiktionary

• Exon-intron graphic maker