Creative Commons | |
---|---|
Thành lập | 15 tháng 1 năm 2001[1] |
Sáng lập bởi | Lawrence Lessig |
Loại | 501(c)(3) |
Mã số thuế | 04-3585301 |
Tiêu điểm | Mở rộng thông tin bản quyền "hợp lý" và linh hoạt |
Vị trí | |
Phương pháp | Giấy phép Creative Commons |
Nhân vật chủ chốt | Catherine Stihler (CEO) |
Doanh thu (2018) | $2 triệu[2] |
Trang web | creativecommons |
Creative Commons (viết tắt CC) (Tài sản sáng tạo công cộng) là một tổ chức phi lợi nhuận tập trung vào việc mở rộng số lượng tác phẩm có tính sáng tạo mà người khác có thể tạo lại hoặc chia sẻ.[3] Tổ chức đã ban hành một số giấy phép bản quyền được biết với tên gọi Giấy phép Creative Commons. Những giấy phép này, tùy thuộc vào từng loại, chỉ giữ lại một số quyền nào đó (hoặc được giữ lại một số quyền)đối với tác phẩm. Chủ sở hữu nội dung vẫn duy trì bản quyền của họ, nhưng giấy phép Creative Commons cung cấp các bản phát hành tiêu chuẩn thay thế các cuộc đàm phán cá nhân về các quyền cụ thể giữa chủ sở hữu bản quyền (người cấp phép) và người được cấp phép, cần quản lý bản quyền "bảo lưu mọi quyền".
Lawrence Lessig, Hal Abelson, và Eric Eldred[4] thành lập tổ chức vào năm 2001 với sự hỗ trợ của Center for the Public Domain. Bài đầu tiên là do Hal Plotkin viết trong một ấn phẩm quan tâm chung về Creative Commons, xuất bản tháng 2 năm 2002.[5] Bộ giấy phép bản quyền đầu tiên phát hành tháng 12 năm 2002.[6] Nhóm quản lý sáng lập là Molly Shaffer Van Houweling, Glenn Otis Brown, Neeru Paharia và Ben Adida đã phát triển giấy phép và xây dựng cơ sở hạ tầng của Creative Commons như ngày nay.[7]
Năm 2002, Dự án Nội dung Mở, một dự án tiền thân năm 1998 của David A. Wiley, đã công bố Creative Commons là dự án kế thừa và Wiley tham gia với tư cách giám đốc CC.[8][9] Aaron Swartz cũng đóng một vai trò chủ chốt trong giai đoạn đầu của Creative Commons,[10] tương tự như Matthew Haughey.[11]
Tính đến năm 2019, đã có "gần 2 tỷ" tác phẩm được cấp phép theo các giấy phép Creative Commons khác nhau.[12] Wikipedia sử dụng một trong những giấy phép này.[13]
Tính đến tháng 5 năm 2018, chỉ riêng Flickr đã lưu trữ hơn 415 triệu bức ảnh do Creative Commons cấp phép.[14][15] Unsplash đã sử dụng giấy phép CC0 trước năm 2017[16] và Pixabay đã sử dụng giấy phép tương tự từ trước năm 2019.[17] Các trang web/dịch vụ phổ biến khác sử dụng Creative Commons bao gồm Stack Exchange, mozilla.org, Internet Archive, Khan Academy, LibreTexts, MIT OpenCourseWare, WikiHow GeoGebra, Doubtnut, OpenStax và Arduino.
Những giấy phép Creative Commons cho phép người giữ bản quyền trao cho cộng đồng tất cả hoặc một phần quyền lợi của họ trong khi vẫn giữ lại cho mình một số quyền thông qua các mô hình ghi giấy phép và thỏa thuận khác nhau trong đó có dâng tặng vào phạm vi công cộng hoặc điều khoản giấy phép nội dung mở. Mục đích là để tránh những vấn đề mà luật bản quyền hiện tại tạo khi chia sẻ thông tin.
Dự án cung cấp một vài giấy phép tự do mà người sở hữu bản quyền có thể sử dụng khi phát hành tác phẩm của họ trên mạng. Nó cũng cung cấp siêu dữ liệu RDF/XML để mô tả giấy phép và tác phẩm, giúp cho việc tự động xử lý và tìm kiếm các tác phẩm có ghi giấy phép được dễ dàng hơn. Creative Commons cũng cung cấp giao ước "Bản quyền của Người sáng lập"[18], dùng để tái sáng tạo những tác động của Bản quyền Hoa Kỳ gốc do những người sáng lập Hiến pháp Hoa Kỳ sáng tạo ra.
Tất cả những nỗ lực này, và các nỗ lực khác nữa, nhằm chống lại tác động của những điều mà Creative Commons cho rằng đó là văn hóa cấp phép đang dần khó khăn hơn và đang lấn át. Theo như lời của Lawrence Lessig, người sáng lập ra Creative Commons và nguyên Chủ tịch Hội đồng, nó là "một thứ văn hóa mà ở đó những người sáng tạo chỉ có thể tạo ra thứ gì đó với sự cho phép từ đấng tối cao, hoặc từ người sáng tạo ra nó trước đây".[19] Lessig bảo vệ quan điểm của mình rằng văn hóa hiện đại bị những người phân phát nội dung truyền thống lấn át để duy trì và tăng cường sự độc quyền của họ đối với những sản phẩm văn hóa như âm nhạc đại chúng hoặc điện ảnh đại chúng, và rằng Creative Commons có thể cung cấp những thay thế khác cho những hạn chế này[20][21].
Trước khi Giấy phép Creative Commons xuất hiện đã có Giấy phép Xuất bản Mở và Giấy phép Văn bản tự do GNU (GFDL). GFDL chủ yếu tập trung vào giấy phép cấp cho các văn bản mô tả phần mềm, nhưng nó cũng được sử dụng bởi những dự án không liên quan đến phần mềm như Wikipedia. Giấy phép Xuất bản Mở hiện hầu như không còn tồn tại, và người sáng tạo ra nó đã khuyên các dự án mới không nên sử dụng nó nữa. Cả hai giấy phép này đều chứa những phần tùy chọn, mà theo ý kiến của những nhà phê bình, khiến cho nó ít "tự do" hơn. Giấy phép GFDL khác với CC ở chỗ nó yêu cầu tác phẩm ghi giấy phép phải được phân phối ở dạng "trong suốt", có nghĩa là không được có yếu tố sở hữu và/hoặc yếu tố bí mật.
Creative Commons chính thức thành lập năm 2001 tại San Francisco. Lawrence Lessig, sáng lập viên và cựu chủ tịch, đã khởi đầu tổ chức như một cách phụ trợ để đạt được mục tiêu trong vụ kiện Tòa án Tối cao, Eldred kiện Ashcroft. Loạt giấy phép Creative Commons đầu tiên được xuất bản vào ngày 16 tháng 12 năm 2002[22]. Chính bản thân dự án đã được vinh danh vào năm 2004 với Giải thưởng Nica Vàng tại Prix Ars Electronica, với thể loại "Tầm nhìn Mạng".
Creative Commons lần đầu tiên được đưa ra toàn án vào đầu năm 2006, khi người quay phim ngắn Adam Curry kiện một tờ báo Hà Lan đã xuất bản hình của ông đăng trên trang Flickr mà chưa xin phép. Bức hình được ghi giấy phép Creative Commons NonCommercial (phi thương mại). Tuy lời phán quyết có lợi cho Curry, tờ báo vẫn tránh được việc phải trả tiền bồi thường cho ông ta miễn là họ không lặp lại sự vi phạm. Một phân tích về phán quyết nói rằng, "Quyết định của Tòa án Hà Lan đặc biệt đáng chú ý vì nó khẳng định rằng những điều kiện của giấy phép Creative Commons tự động được áp dụng do những nội dung ghi giấy phép của nó, và gắn điều này với người sử dụng nội dung đó thậm chí không cần sự đồng ý, hoặc để ý đến nó, hoặc những điều kiện mà giấy phép đặt ra"[23]
Vào ngày 15 tháng 12 năm 2006, Giáo sư Lessig nghỉ chức chủ tịch và chỉ định Joi Ito làm chủ tịch mới, trong một buổi lễ diễn ra ở Second Life.
Giấy phép Creatvie Commons gốc không địa phương hóa được viết theo định hướng của hệ thống luật pháp Hoa Kỳ, do đó lời lẽ có thể không tương thích với những quy định khác nhau theo từng nước và khiến cho giấy phép không thể thi hành được theo những luật pháp khác nhau. Để giải quyết vấn đề này, Creative Commons Quốc tế bắt đầu cho ra những giấy phép khác nhau để phù hợp với luật pháp từng nước và luật riêng tư. Đến tháng 1 năm 2007, đã có 34 giấy phép cụ thể theo từng luật, với chín loại luật khác đang trong quá trình soạn thảo, và ngày càng nhiều nước tham gia vào dự án.
Vài triệu nội dung trên web sử dụng giấy phép Creative Commons. Nội dung Chung được thiết lập bởi Jeff Kramer với sự hợp tác từ Creative Commons, và hiện được duy trì bởi các tình nguyện viên.
Danh sách sau cung cấp một số ví dụ ngắn về những dự án ghi giấy phép CC sử dụng giấy phép Creative Commons đối với đa số các nội dung của nó.
Cổng thông tin, tập hợp và lưu trữ
Ấn bản chính quy
Tài liệu mang tính hướng dẫn
Nội dung hợp tác
Blogs, Videoblogs, và Podcasts
Báo chí
Bản đồ
Văn hóa tiến bộ
Phản văn hóa
Điện ảnh
Bumper stickers
Khiêu dâm
Trong năm đầu tiên của tổ chức, Creative Commons đã trải qua một giai đoạn "tuần trăng mật" với rất ít lời chỉ trích. Tuy nhiên gần đây, những lời chỉ trích tập trung vào những bước đi của Creative Commons và làm thế nào nó có thể tồn tại với những giá trị và mục tiêu của mình. Các phê bình có thể chia làm hai loại than phiền về việc thiếu:
Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Free Creative Commons licenses on Wikimedia. |
I'm closing OpenContent because I think Creative Commons is doing a better job of providing licensing options which will stand up in court
Từ điển từ Wiktionary | |
Tập tin phương tiện từ Commons | |
Danh ngôn từ Wikiquote | |
Văn kiện từ Wikisource | |
Tài nguyên học tập từ Wikiversity | |
Dữ liệu từ Wikidata |
Thư viện tài nguyên ngoại văn về Creative Commons |
|
Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Creative Commons. |