«Semel in anno licet insanire. (Na volta par ano se pol deventar mati.)»
El carneval o carnevałe el xe na festa che ła se svolxe inte i paéxi de tradision cristiana (soratuto in quełi de tradision catòłica). I festixamenti i se fa de frecuente in pùbliche parade inte łe qual i predòmina ełeménti piéni de xógo e fantaxia; in particołar, l'ełeménto de destinsion e particołarità del carneval el xe l'uxo de łe màscare.
Anca se el xe parte de ła tradision cristiana, i caràteri de ła festa del carneval i ga orìxene in feste ben più antighe, come par exenpio łe dionisiache greche o i saturnali romani, che i gera espresion del bixogno de n'interinal desfar da łe łigadure sociałi e da łe gerarchie par łasiar posto al roversamento del'órdene, al scherso e anca a ła łicensioxità. Da un ponto de vista stòrego e rełigioxo el carneval el ga raprexentà, dónca, un ténpo de festa ma soratuto de renovamento, anca se par el più sinbòłego, durante el qual el caxin el tołéva posto al órdene stabiłio, che el parò na volta finio el ténpo de festa, el tornava indrio novo o renovà e varantìo par un siclo vàłido fin al'inisio del carneval daspò.[1] El siclo tólto in considerasion el xe, in pràtega, queło del'ano sołar.
Inte el XV e XVI sècoło, a Firénse i Medici i preparava grande mascherade su cari ciamade "triónfi" e conpagnae da canti carnascialeschi, che i gera canson a bało dei qual anca Lorenzo il Magnifico el xe stà autor. Famoxo el xe el Trionfo de Bacco e Arianna scrito propio da Lorenzo il Magnifico. Inte ła Roma del governo papal i se svolxeva invese ła corsa dei barberi (cavałi da corsa) e ła "gara dei moccoletti" inpisai che quei che i partesipava i provava a stuar l'un co l'altro.
Ła paroła carneval ła vien forma dal łatin "carnem levare" ("levar via ła carne"), parché inte i ténpi antichi el endegava el bancheto che el se tegniva l'ùltimo dì de carneval (marti graso), sùbito prima del ténpo de astinensa e dexun de ła Quaréxema[2]. Infati el carneval el xe anca un ténpo de magnar tanto e ben, spece dolsi. In Vèneto i se cata sénpre, par exenpio, i gałani e łe frìtołe.
El Carneval no'l finise da tute łe parte el Marti graso: el Carneval de Viareggio, el Carneval de Ovodda i fa ecesion[3], come el carneval de Poggio Mirteto e'l carneval de Borgosesia. In desferénti Carnevałi el marti graso el se raprexenta, de frecuente co un fogo artifexal, ła "morte de Carneval".
.jpg)
