Katta mushuklar
Katta mushuklar oilasiga kiruvchi tur. Bengal yo'lbarsi.
Biologik klassifikatsiya
Olam: Hayvonlar Tip: Xordalilar Sinf: Sutemizuvchilar Turkum: Yirtqichlar Oila: Mushuksimonlar Kenja oila: Katta mushuklar

Katta mushuklar (lot. Pantherinae) — mushuksimonlar oilasiga kiruvchi ostoilaridan biri. Bu ostoilaga mushuksimonlarning eng yirik vakkillari kiradi. Ammo katta mushuklar ostoilasiga tegishli bo'lish mezoni kattalik emas, balki morfologik tafsilotlaridir, masalan, til osti suyagining tuzilishi. Aynan shu sababli katta mushuklar oilasiga, gepard va puma kabi yirik turlar kirmaydi. ^[1] Birinchi marotaba bu ostoilani 1917-yilda Reginald Innes Pocock tasniflagan. Katta mushuklar 9,32 dan 4,47 million yil oldin yoki 10,67 dan 3,76 million yil oldin umumiy ajdoddan genetik jihatdan ajralib chiqqan.^[2][3]

Tashqi ko'rinishi

Barcha katta mushuklarning mo'ynalarida dog'lar bor, hatto ular birinchi qarashda ko'rinmasa ham^[4] . Dog'lar leopard va bulutli leopard, qor qoplon va yaguarda aniq ko'rinadi. Yo'lbars mo'ynasidagi chiziqlar cho'zilgan va birlashib ketgan dog'lardir. Arslonda adaptatsiya sababli dog'lar yo'qolib ketgan, lekin dog'lar arslon bolalarida mavjud bo'ladi.

Katta mushuklar o'zlarining kichik qarindoshlaridan til osti suyagi tuzilishida farqlanadi. Suyak tomoqdagi til mushaklarini boglab turuvchi mayda suyaklardan iborat. Ilgari, bu belgi irillash qobiliyati bilan bog'liq deb hisoblangan. Biroq, yangi tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, irillash boshqa anatomik xususiyatlarga, birinchi navbatda, hiqildoqning maxsus tuzilishiga asoslangan. Arslon, yo'lbars, leopard va yaguarda juda uzun ovoz paylari va qalin elastik to'qimalar irillash imkonini beradi. Qor qoploni, bulutli leopard va boshqa mushuk turlari bunday xususiyatlarga ega emas va irilla olmaydi.

Urugʻ va turlari

R. I. Pocock Pantherinae ostoilasiga dastlab Panthera va Uncia urug'larini kiritgan,^[1] zamonaviy tasnifga ko'ra Panthera va Uncia urug'lari Panthera urug'iga birlashtirgan va yangi Neofelis urug'i ajratilgan.^[5]

Quyida katta mushuklar turkumining urug' va turlarining toʻliq roʻyxati keltirilgan:

Katta mushuklar ostoilasi (Pantherinae)
Tashqi koʻrinishi	Nomi	Lotincha nomi	Tarqalishi va muhofaza maqomi	Ostturlari
Panthera urugʻi
Erkak Urgʻochi	Sher	Panthera leo Linnaeus 1758	Muhofaza maqomi Zaif holatda Biologik klassifikatsiya	Panthera leo leo Panthera leo melanochaita
	Yaguar	Panthera onca Linnaeus 1758	Muhofaza maqomi Zaif holatga yaqin Biologik klassifikatsiya	Panthera onca onca Panthera onca arizonensis Panthera onca centralis Panthera onca goldmani Panthera onca hernandesii Panthera onca palustris Panthera onca paraguensis Panthera onca peruvianus Panthera onca veracrucis
	Leopard	Panthera pardus Linnaeus 1758	Muhofaza maqomi Zaif holatda Biologik klassifikatsiya	Panthera pardus nimr Panthera pardus pardus Panthera pardus orientalis Panthera pardus fusca Panthera pardus fusca Panthera pardus saxicolor Panthera pardus japonensis Panthera pardus kotiya Panthera pardus melas † Panthera pardus sickenbergi
	Yoʻlbars	Panthera tigris Linnaeus 1758	| Muhofaza maqomi Qirilib ketish arafasida Biologik klassifikatsiya	Panthera tigris tigris, populyatsiyalari: Amur yoʻlbarsi Bengal yoʻlbarsi Hindixitoy yoʻlbarsi Malay yoʻlbarsi Xitoy yoʻlbarsi † Turon yoʻlbarsi Panthera tigris sondaica Sumatra yoʻlbarsi † Bali yoʻlbarsi † Java yoʻlbarsi
	Ilvirs	Panthera uncia Schreber 1775	Muhofaza maqomi Zaif holatda Biologik klassifikatsiya
Neofelis urugʻi
	Bulutli leopard	Neofelis nebulosa Griff 1821	Muhofaza maqomi Zaif holatda Biologik klassifikatsiya	Neofelis nebulosa nebulosa Neofelis nebulosa macrosceloides † Neofelis nebulosa brachyura
	Borneo bulutli leopardi	Neofelis diardi Cuvier 1823	Muhofaza maqomi Zaif holatda Biologik klassifikatsiya	Neofelis diardi borneensis Neofelis diardi diardi

1. ↑ ^{1,0 1,1} Pocock, R. I.. The Annals and Magazine of Natural History, "The Classification of existing Felidae", Series 8. XX: (Ingliz tili), 1917 — 329–350. bet. 
2. ↑ Johnson, W. E.; Eizirik, E.; Pecon-Slattery, J.; Murphy, W. J.; Antunes, A.; Teeling, E. & O'Brien, S. J.. "The late Miocene radiation of modern Felidae: a genetic assessment" (Ingliz tili). Science, 2006 — 73-77 bet. 
3. ↑ Li, G.; Davis, B. W.; Eizirik, E. & Murphy, W. J.. "Phylogenomic evidence for ancient hybridization in the genomes of living cats (Felidae)". Genome Research., 2016 — 26 bet. 
4. ↑ „Большие кошки от National Geographic“ (Rus tili) (2018).
5. ↑ Kitchener, A. C.; Breitenmoser-Würsten, C.; Eizirik, E.; Gentry, A.; Werdelin, L.; Wilting, A.; Yamaguchi, N.; Abramov, A. V.; Christiansen, P.; Driscoll, C.; Duckworth, J. W.; Johnson, W.; Luo, S.-J.; Meijaard, E.; O’Donoghue, P.; Sanderson, J.; Seymour, K.; Bruford, M.; Groves, C.; Hoffmann, M.; Nowell, K.; Timmons, Z.; Tobe, S. (2017). Cat News (muh.). „A revised taxonomy of the Felidae: The final report of the Cat Classification Task Force of the IUCN Cat Specialist Group“ (PDF). 64-75-bet. ((cite magazine)): Cite magazine requires |magazine= (yordam)CS1 maint: multiple names: authors list ()