Birjand | |
---|---|
Shahar | |
32°51′59″N 59°13′16″E / 32.86639°N 59.22111°E G OKoordinatalari: 32°51′59″N 59°13′16″E / 32.86639°N 59.22111°E G O | |
Mamlakat | Eron |
Asos solingan | XIII asr |
Vaqt mintaqasi | UTC+3:30 IRST |
|
Birjand[1] (forscha: بیرجند, shuningdek, Bīrjand va Birdjand nomi bilan romanizatsiya qilingan)[2] — Eronning Janubiy Xuroson viloyatining markazi. Shahar oʻzining zaʼfaron, zirk, jujube va qoʻlda toʻqilgan gilam eksporti bilan mashhur[3]. Birjand 2013-yilda 187 020 aholiga ega edi[4].
Tarixiy adabiyotlarda shahar haqidagi ilk maʼlumot Yoqut Homaviyning (XIII asr) mashhur „Mojem Alboldan“ kitobida uchraydi. Unda Birjand Qohistondagi eng goʻzal shahar sifatida keltirilgan. Bundan oldin Birjand shahar sifatida emas, balki qishloq birlashmasi sifatida katta va muhim oʻringa ega boʻlgan. Biroq Birjand geografik hududi Birjand shahri paydo boʻlishidan ancha oldin oʻzining tarixiy va siyosiy ahamiyatiga ega edi[5].
Birjand sovuq yarim qurgʻoqchil iqlimga ega (Köppen iqlim tasnifi BSk). Kunduzgi va tungi harorat oʻrtasida sezilarli farq bor. Yogʻingarchilik asosan qish va bahor oylarida kuzatiladi.
1310-yilda Hakim Nazariy maqbarasi yonida Birjand munitsipaliteti ochilib, 12 nafar xodim bilan faoliyatini boshlagan. Birjandning birinchi hokimi janob Afshar bo‘lib, olti yil hokimlik qilgan[6].
1975-yilda doktor Muhammad Hasan Ganjidan soʻng Assadolloh Alam vaqf soligʻidan toʻplangan pulga Birjand oliy taʼlim instituti tashkil etildi. Ushbu universitet matematika, fizika va kimyo yoʻnalishlari boʻyicha 120 talabani qabul qilish bilan boshlangan va hozirda rasman Birjand universiteti sifatida tanilgan[7].
Birjand shahri va mamlakat sharqidagi siyosiy va harbiy vaziyat tufayli shahar shimolidagi 150 gektar maydonda Birjand aeroporti tashkil etilgan[8][9].
Hindiston va Afgʻoniston subkontinentiga tovarlarni tashish, eksport qilish va import qilishni osonlashtirish uchun Birjand bojxona boshqarmasi tashkil etilgan. Bu bojxona oʻz faoliyatini Dareh va Gezik bojxona boʻlinmalari bilan boshlagan[10].
Bog‘i Anoriy nomi bilan mashhur bo‘lgan Alam oilasiga tegishli yer va vaqflardan birida Imom Rizo kasalxonasi tashkil etilgan. Bu shifoxona Birjand shahridagi bemorlardan tashqari, Xuroson viloyatining janubiy shaharlaridagi boshqa bemorlarni ham qabul qilgan[11].
Ayrim manbalarda XIX asr oʻrtalarida Birjanddagi Shokatiya maktabi Tehrondagi Dorilfunun bilan birga Erondagi birinchi zamonaviy davlat oliy taʼlim maktablari boʻlgan.
Shaharda quyidagi universitetlar va ilmiy muassasalar mavjud: