Asif Ali Zardoriy | |||
---|---|---|---|
Fayl:Asif Ali Zardari – 2009.jpg | |||
11-Pokiston Prezidenti | |||
Mansab davri 9-sentyabr 2008-yil – 8-sentyabr 2013-yilgacha | |||
Oʻtmishdoshi | Muhammad Mian Sumro (v. b.) | ||
Vorisi | Mamnun Husayn[1][2][3] | ||
Shaxsiy maʼlumotlari | |||
Tavalludi |
26-iyul 1955-yil Sind | ||
Mukofotlari |
|
Asif Ali Zardoriy (urdu: آصف علی زرداری, sindhi: آصف علي زرداري) – Pokistonlik siyosatchi, Pokiston Xalq partiyasi hamraisi, 2008-yil 9-sentyabrdan 2013-yil 8-sentyabrgacha Pokiston Prezidenti. Pokistondagi ikkinchi eng boy odam[4][5][6]. 2024-yilgi parlament saylovlaridan soʻng erishilgan koalitsiya kelishuvi tufayli Zardoriy mart oyida yana Pokiston prezidenti boʻladi[7].
Sind provinsiyasida badavlat oilada tugʻilgan. Sind viloyatida yashovchi balujiylarning kichik qabilasi boʻlgan zardari qabilasidan chiqqan[8]. Buyuk Britaniyada oʻqigan. 1987-yilda Benazir Bhutto bilan turmush qurgan. Bhutto 1988–1990, 1993–1996-yillarda Pokiston Bosh vaziri lavozimida ishlagan va uch farzandi bor[9][10].
1990-yilda korrupsiyada ayblanib hibsga olingan va ikki yil qamoqda oʻtirgan[11]. 1993-1996-yillarda atrof-muhitni muhofaza qilish vaziri, 1995-1996-yillarda esa investitsiyalar vaziri lavozimlarida ishlagan. 1996-yilda bir qator ayblovlar boʻyicha hibsga olingan, jumladan pora olish (besh yil qamoq va jarima), 2008-yilda, undan bir yil oldin sodir boʻlgan Bhuttoning akasini oʻldirish (ayblov 2012-yilning bahorida olib tashlangan) aybi boʻyicha tergov qilingan. 1999-yilda narkotik mafiyasiga yordam berishda ham ayblangan. Bhuttoning soʻzlariga koʻra, Zardoriy qiynoqqa solingan. 2004-yil noyabr oyida garov evaziga qamoqdan ozod qilindi va koʻp oʻtmay Qoʻshma Shtatlarga joʻnab ketdi. Bir yil oʻtib hibsga olish uchun yangi order paydo boʻldi. Bu safar ayblov daromadlar haqidagi maʼlumotlarni soxtalashtirish bilan bogʻliq. Musharraf hukmronligining oxiridagina Zardoriy Pokistonda toʻsiqsiz qola oldi[12].
Bhutto oʻlimidan soʻng (2007), uning bevasi va oʻgʻli Bilaval PPP hamraislari boʻlishdi. Musharraf 2008-yil avgust oyida isteʼfoga chiqqanida, Zardoriy korrupsiya va giyohvand moddalar savdosiga aloqadorlikda gumon qilinayotganiga qaramay (Shveysariya saylovoldi kampaniyasi paytidayoq unga qarshi daʼvolardan voz kechgan[13]), AQSh bilan aloqalari va ruhiy muammolariga qaramay, prezidentlikka asosiy nomzodlardan biriga aylandi[14][15][16].
2008-yil 9-sentyabrda prezident sifatida qasamyod qildi. Boshlanish davri minglab aholining oʻlimiga olib kelgan AQShning „terrorizmga qarshi“ havo hujumi bilan yodda qoldi. Ikki haftadan soʻng parlamentga qilgan birinchi murojaatida Zardoriy AQSh harbiylarini qoraladi va prezident vakolatlarini sezilarli darajada cheklashni, parlament respublikasiga oʻtishni taʼminlashni taklif qildi[17].
Oʻsha yilning oxirida Yaqin Sharqda terrorchilik tahdidi yanada kuchaydi. Islomoboddagi mehmonxonadagi portlash Zardoriyga suiqasd boʻlgan deb hisoblansa-da, Pokiston razvedka idoralari Mumbaydagi hujumni moliyalashtirganlikda gumon qilingan. Biroq Zardoriy terrorchilar bilan aloqadan rasman voz kechdi. Hindistonga tergovda yordam berishga vaʼda berdi, bu esa al-Qoidaning gʻazabini keltirdi[18].
2009-yilda ichki siyosiy nizolar Zardoriy rejimiga tahdid sola boshladi. Sobiq bosh vazir Navoz Sharif prezident saylovlar oldidan vaʼda qilganidek, oʻzidan oldingi prezident tomonidan ishdan boʻshatilgan bir qancha sudyalarni lavozimiga tiklamaganidan foydalangan. Biroq Sharif tarafdorlarining Karachi va Lahordagi mitinglari bostirildi, Sharifning oʻziga esa saylangan lavozimlarda ishlash taqiqlandi. Hukumat oxir-oqibat Oliy sud raisligini mashhur Iftixar Muhammad Choudriga qaytarishga rozi boʻldi[19][20].
Oʻsha yilning iyun oyida Zardoriy Yekaterinburgga tashrif buyurib, Shanxay hamkorlik tashkilotiga aʼzo va kuzatuvchi davlatlar rahbarlari kongressi doirasida Dmitriy Medvedev va Hamid Karzay bilan uchrashdi.
Iyul oyida aholining korrupsiya va soliqlarning oshishidan noroziligi kuchaydi. Zardoriy haqidagi barcha hazil va latifalar taqiqlandi. Bundan buyon davlat rahbari haqida hazillashgan har bir kishi hibsga olinib, 14 yilgacha qamalishi mumkin. Bu qoida jamoatchilik tomonidan salbiy qabul qilindi[21].
2010-yil jiddiy suv toshqini bilan kechdi, bu davrda Prezident Buyuk Britaniya va Fransiyada boʻldi[22].
2011-yilda mashhur terrorchi Usama bin Lodin Pokistonda amerikaliklar tomonidan oʻldirilgan. Shundan soʻng ikki davlat oʻrtasidagi munosabatlar yomonlashdi[23]. Afgʻoniston bilan chegara yaqinidagi Pokiston nazorat-oʻtkazish punktining vayron boʻlishi ularga ham taʼsir koʻrsatdi[24].
2013-yilning may oyida boʻlib oʻtgan saylovlarda magʻlubiyatga uchragan. Mamnun Husayn gʻalaba qozongan.