Repabliki ya Kenya Jamhuri ya Kenya
|
||||||
---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
Msumba Waboma | Nairobi | |||||
Chiyowoyelo chaboma | Chiswahili, Chisimane | |||||
Mitundu ya Ŵanthu | (({ethnic_groups))} | |||||
Mwenecharu | Kenyan | |||||
Mtundu wa Boma | Repabliki | |||||
Ukulu wa Malo | ||||||
- | Malo | 580,367 km2 (49th) 224,081 sq mi |
||||
Chiŵelengelo cha ŵanthu | ||||||
- | estimate | 47,564,296 (2019) | ||||
Ndalama | Kenyan shilling (KES ) |
|||||
Mtundu Wanyengo | East Africa Time (UTC+3) | |||||
- | Summer (DST) | not observed (UTC) | ||||
Woko la galimoto | kumazele | |||||
Intaneti yacharu | .ke |
Kenya ntchalo icho chili nambala 48 pa mundanda wa vyalo vikulu mu ukulu wa malo. Unandi wa wanthu mu chalo cha Kenya ni 47.6 miliyoni,mu 2019 ndipo ntchalo icho chili pa nambala 29 pa vyalo ivo vina wanthu wanandi.Tauni ikulu ni Nairobi,apo tauni yakale chomene kweneso yakwamba ni Mombasa.
Vinthu vyakusangika mu Kenya vikulongora kuti vinyama ivi vikaŵako vyaka vyakujumpha 20 miliyoni. Vinthu ivyo vikusangika kufupi na Nyanja ya Turkana vikulongora kuti ŵanthu nga ni Homo habilis (1.8 mpaka 2.5 million years ago) na Homo erectus (1.9 million mpaka 350,000 years ago) ndiwo ŵali kufuma ku ŵanthu ŵa mazuŵa ghano.[1]
Pa nyengo ya kufumiska vinthu mu Nyanja ya Turkana mu 1984, Richard Leakey, uyo wakawovwirika na Kamoya Kimeu, wakasanga mwana wa ku Turkana, uyo wali na vyaka 1.6 miliyoni. Kafukufuku wakwambilira wakukhwaskana na ŵanthu ŵakwambilira wakulongora kuti Mary Leakey na Louis Leakey ndiwo ŵakachitiska kafukufuku wakwambilira pa malo gha Olorgesailie na Hyrax Hill. Pamanyuma, Glynn Isaac ndiyo wakazenga malo agha.[1]
Charu cha East Africa, kusazgapo Kenya, nchimoza mwa vyaru vyakwambilira apo ŵanthu ŵa mazuŵa ghano ŵakakhalanga. Mu 2018, pa malo gha Olorgesailie ku Kenya, ŵakasanga ukaboni wakuti ŵanthu ŵakamba kuchita malonda pa mtunda utali (nga ni obsidian), ŵakagwiliskiranga ntchito vinthu vyakutowa (pigments), kweniso ŵakapanganga vinthu vyakuti vingaŵawovwira. Ŵanthu awo ŵakalemba mabuku ghatatu gha mu 2018 pa malo agha, ŵakayowoya kuti ukaboni wa nkharo iyi uli kufuma ku viswaswa vyakwambilira vya "Homo sapiens" (nga ni ivyo vili ku Jebel Irhoud ku Morocco na Florisbad ku South Africa).[2][3][4]
Nambala | Boma | Msumba ukulu |
---|---|---|
1 | Mombasa | Mombasa |
2 | Kwale | Kwale |
3 | Kilifi | Kilifi |
4 | Tana River | Hola |
5 | Lamu | Lamu |
6 | Taita-Taveta | Voi |
7 | Garissa | Garissa |
8 | Wajir | Wajir |
9 | Mandera | Mandera |
10 | Marsabit | Marsabit |
11 | Isiolo | Isiolo |
12 | Meru | Meru |
13 | Tharaka-Nithi | Chuka |
14 | Embu | Embu |
15 | Kitui | Kitui |
16 | Machakos | Machakos |
17 | Makueni | Wote |
18 | Nyandarua | Ol Kalou |
19 | Nyeri | Nyeri |
20 | Kirinyaga | Kutus |
21 | Murang’a | Murang’a |
22 | Kiambu | Thika |
23 | Turkana | Lodwar |
24 | West Pokot | Kapenguria |
25 | Samburu | Maralal |
26 | Trans Nzoia | Kitale |
27 | Uasin Gishu | Eldoret |
28 | Elgeyo-Marakwet | Iten |
29 | Nandi | Kapsabet |
30 | Baringo | Kabarnet |
31 | Laikipia | Rumuruti |
32 | Nakuru | Nakuru |
33 | Narok | Narok |
34 | Kajiado | Kajiado |
35 | Kericho | Kericho |
36 | Bomet | Bomet |
37 | Kakamega | Kakamega |
38 | Vihiga | Vihiga |
39 | Bungoma | Bungoma |
40 | Busia | Busia |
41 | Siaya | Siaya |
42 | Kisumu | Kisumu |
43 | Homa Bay | Homa Bay |
44 | Migori | Migori |
45 | Kisii | Kisii |
46 | Nyamira | Nyamira |
47 | Nairobi | Nairobi |
Kumafumilo gha dazi | Burundi • Comoros • Djibouti • Eritrea • Ethiopia • French Southern Territories (France) • Kenya • Madagascar • Malawi • Mauritius • Mayotte (France) • Mozambique • Réunion (France) • Rwanda • Seychelles • Somalia • Somaliland • South Sudan • Sudan • Tanzania • Uganda • Zambia • Zimbabwe | |
---|---|---|
Kumpoto | ||
Pakati | ||
Kummwela | ||
Kumanjililo gha dazi | Benin • Burkina Faso • Cape Verde • Gambia • Ghana • Guinea • Guinea-Bissau • Ivory Coast • Liberia • Mali • Mauritania • Niger • Nigeria • Saint Helena, Ascension na Tristan da Cunha (United Kingdom) • Senegal • Sierra Leone • Togo |