Tuapse, Rusya'da bir şehir ve Krasnodar Krayının Tuapse rayonunun merkezi. Nüfusu 63.058 kişidir (2016).[2]
Karadeniz'in doğu kıyısındadır. Kafkas Dağları'nın eteklerinde ve Pauk Nehri ile Tuapse Nehri'nin haliçinin arasındadır. Moskova ile olan mesafesi demir yoluyla 1672 kilometredir.
Karadeniz'in doğu kıyısındadır. Kafkas Dağları eteklerinde ve Pauk Nehri ile Tuapse Nehri'nin haliçinin arasındadır. Büyük deniz limanıdır. Kuzey Kafkasya Demir Yollarının istasyonudur. Turizm merkezidir.
İlk insan meskeni 300 bin yıl önce kurulmuştur. 3 bin yıl önce dolmenleri yaratan kabilelerin ana yurdu olmuştur.
İki dağ nehrinin, (Adıgece Çilıpsı: Чылэпсы ve Pşenaxo: Псынэф) nehirlerinin birleşmesinden yaranan Adıgece olan Tuapse ("Tuapse" - "ikinehir", "iki çayın birleştiyi yerden alçaktaki yer") nehri bu adı taşıyan ilk yerdir. Bu ada ilk defa M.Ö. VII-II yüzyıllarda rastlanmaktadır. Buranın adının Yunanca transkripsiyini Topsidadır.[3] O zamanlarda Şapsığların meskeni vardı ve burada köle ticareti yapılıyordu. Yunanların da çok küçik kolonilerinin olduğu bilinmektedir.[4]
1838 — Karadeniz Sahil Hattı ile ilişkili olarak burada Velyaminovsk Meskeni kurulmuştur (ismini general A. A. Velyaminovdan almıştır). Bu yer bir yıl sonra şapsığlar tarafından yok edilse de, imar edilmiştir.
1853 — Kırım Savaşı şartlarına göre ruslar meskeni yıktıktan sonra terk etmiştir.
1857 — Adigelere silah veren Türk deposu kurulmuştur. Buraya "Aslan" isimli Türk gemisiyle "Kanguru" isimli İngiliz gemisinde 6 topu olan 200 asker gelmişti.[4]
1859 — Yarbay Levaşovun kumandasındaki deniz çıkartma bölüğünün Türk deposunu yok etmiştir.
1864 — General Geymanın bölüğü Tuapse'ye indi ve Velyaminov meskenini aldı.
1864 — Bölgede oturan Adıge, Şapsığ, Ubıh ve b. halkların Türkiye'ye kovulması (bakınız. Çerkes Sürgünü) Tuapse yöresi deniz yoluyla yapılan deportasyonun merkezi toplanma yerlerinden biri olmuştur. Bazı kaynaklara göre bölgeden 500 bin kadar Çerkes göç etmeye zorlanmıştır.[7]
1864 — Sahilde ilk Rusya vatandaşlarının meskeni. Meskene ruslar, ermeniler, yunanlar göç ediyorlar.
1867 — Kadoş burnunda deniz fenerinin inşa edilmiştir. (şimdiki şehir sınırında)
1875 — Sivil meskenin (Velyaminovski Posad) kurulmuştur.
1895 — Meskene Novorossiys-Suhumi ve Maykop-Tuapse yollarının uzatılmıştır.
1947 — Mimar Şusevin planı ile imar çalışmaların başlanmıştır.
1976 — Fransanın Agen kenti ile kardeş şehir olmuştur.
5 Mayıs 2008 — Tuapse kentine "Askerî zafer şehri" ismi verilmiştir.[8][9]
Ekim 2011 - Yerel Rus makamları, Şapsığ Ulusal Rayonu'nun kaldırıldığı 1945'ten bu yana Tuapse'de bir Şapsığ Festivali düzenlenmesine izin ve destek vermiş bulunuyorlar. Bkz.Ныбэ Анзор, "Нартхэм ямашIо кIуасэрэп", Адыгэ макъ, 01.11.2011.
Tuapse, Rusyanın Kara Deniz sahili bölgesinin en önemli nakliyat bölgelerinden biridir. Şehrin coğtafi yönü onun Soçi kenti ile olan ulaşımına ve ihracatın en önemli merkezlerinden biri olmasını tayin eder. En önemli ihracat malları petrol, gübre ve kömürdür.
Tuapse kentinde otonakliyat, demir ve deniz yolları müessiseleri vardır:
Tupse Deniz Limanı İdaresi (gemilerin dokunulmazlıklarını temin eder, gemilerin tamiri yapılır.
Tuapse Ticari Deniz Limanı: buradan petrol ihracatı yapılır.
Tuapse, Krasnodar Krayının 2 başlıca ihraç limanından biridir. Aynı zamanda Krasnodar Krayının kuzeyindeki Novorossiysk ile birlikte, Rusya'dan petrol ve doğal gaz ihraç edilen önemli limandır.
II. Dünya Savaşı sırasında da Tuapse limanı önemli yerlerden biri olmuştur. Örneğin, Alman kuvvetleri 9 Ağustos 1942'de Krasnodar'a ulaşmış; ama Novorossiysk kentini Eylül başlarında alsalar da Tuapse'ye ulaşamamışlar.[15] Almanlar Tuapse'ni alabilseydiler, ardından da daha güneydeki Batum'u ele geçirecekti.
Tuapse Deniz Limanı kargo hizmetini çoğaltmayı planlamaktadır. Buğday saklanması için binaların inşası yapılmaktadır.[16][17]
Tuapse'de şehiriçi ulaşım yapan otobüsler ve dolmuşlar bulunmaktadır. Taksi sistemi mevcuttur. Otobüs ve dolmuşlar şehiriçi ile bereber Tuapse'nin etrafına ulaşım sağlamaktadır.
Kentte onlarca bar, restoran ve bistro vardır. İki sinema mevcuttur: "Show-Time" ve "Rossiya". "Malibu ve "N-Club" isimli geçe kulüpleri var. Yaz mevsiminde sahillerde dans salonları açılmaktadır.
Batareyka dağında İkinci Dünya Savaşı askerlerinin anıtı.
Kentin etrafında Bronz çağına ait çiksaylı dolmenler ve diğer arkeoloji anıtlar bulunmaktatdır. Kadoş burnu yakınlığında olan Kiselyov Kayasına çok sayıda turist gelmektedir.
Turistler tarafından en çok sevilen yerler:
Deniz sahili: Burada kentin önemli anıtlarından olan Tuapse Limanı'nın yönetim binası yerleşmektedir. (bina halk tarafından "çupa-çups" ismiyle anılmaktadır).
Karl Marks Caddesi: Caddede "Rossiya" sineması ve kentin en büyük kitapçısı bulunmaktadır.
Galina Petrova Cadddesi: Çok sayda butiklerin olduğu, Karl Marks Caddesi'nden merkezi pazara giden yaya caddesi.
Lenin Caddesi: Burada ticaret merkezleri ve restaurantlar bulunmaktadır.
Gezim sektörü ekonomiye önemli katkı sağlamaktadır, ama kentin sanayi ve nakliyat sektörününün yoğunluğu gezimin gelişimini engellemektedir. Bu sebeple de, Tuapse daha çok bölgedeki gezim noktalarına (Nebug, Agoy, Olginka, Şepsi ve Soçinin Lazarev rayonu) geçiş yolu olmakla yetinir.
Şehirde birkaç otel vardır:
"Karavella" ***
"Yakor"
"Moryak"
Tuapse'de Gagarin Caddesi'nin sonunda, Tuapse Nehri'nin kenarında şehir sahili vardır. Sahil bölgesinde Kodoş Burnu'na doğru da bir sahil bulunmaktadır.