Etnolojik film, etnoloji ve etnografya alanında üretilen bir çeşit belgesel film. Etnolojik filmlerin amacı yabancı kültürleri içinde bulundukları sosyokültürel ve sosyoekonomik çevrelerinde kaydederek, bu kültürlerin yaşam şartlarını, normlarını ve değerlerini anlamak ve incelemektir. Etnolojik filmin en önemli özelliği sadece belirli bir etnik grup ya da yerli halkın filmin konusunu belirlemesidir.[1]
Etnolojik filmler görsel antropolojinin alanına girmektedir.[2]
Tarihsel gelişim
İlk etnolojik filmler 1900lü yıllarda kolonileşme ile paralel gelişim gösteren bölgesel keşif ve araştırma seferleri ile birlikte üretildi. Filmlerin üretimindeki temel amaç, yabancı kültürler hakkında biyoantropolojik bilgi sahibi olmaktı. İlk çekimler genellikle yerli halkın belirli işleri nasıl yaptığına ya da bir tören ya da ritüeli nasıl kutladığına yönelik, bu kişileri meşguliyetleri esnasında kayda almaktaydı. Kayda alınan bu süreçler sonraları geri dönüldüğünde analiz edilmekteydi. Bu sayede bu film materyalleri etnolojik araştırma değeri olan kayıtlar haline geldiler. İlk etnolojik film, 1922 yapımı içerisinde kurgusal öğeler de barındıran ve yönetmenliğini Robert Joseph Flaherty'nin üstlendiği Kuzeyli Nanook filmidir.
1950lere değin pek kabul görmeyen ve yaygınlaşmayan etnolojik film, 1960ların başında yeniden ilgi çekmeye başladı. Bilhassa Fransız etnolog ve yönetmen Jean Rouch, John Marshall ve Robert Gardner bu dönemde etnolojik film ile yakından ilgilenen isimler olmuşlardır. Kameraların teknolojik olarak gelişmesi ve hafifleşmesi ile, filmlerin nasıl çekilmesi gerektiği yönünde de yeni yaklaşımlar ortaya çıkmaya başladı. Önceki çekimlerde eşzamanlı ses ve video kaydı mümkün değilken, artık mümkün hale gelmişti. Etnolojik filmde yenilikçi yaklaşımlardan birine örnek olarak olarak David ve Judith MacDougall'ın Turkana Conversations isimli üçlü filml verilebilir.
Bilimsel önemi
Etnolojik filmin birincil amacı, görsel-işitsel kayıt imkanlarının bilimsel araştırma amaçları doğrultusunda kullanımasıdır. Bu özelliğiyle etnolojik filmler, egzotik yabancı ülkelerde yapılan seyahat ve gezi videolarından ve anlatılarından ayrılır. Zira bu tür anlatılarda bütün anlatı, o toplumu şaşkınlıkla gözlemleyen gezginin gözünden aktarılmaktadır. Etnolojik film, video kayıtlarının etnolojik bilgi edinimindeki rolünü ve bunun sınırlarını sorgular.
