Fasihi (kutoka neno la Kiarabu فصاحة, fasaha kwa maana ya ulimbi au "literacy" kwa Kiingereza) ni utanzu (tawi) wa sanaa ambao hutumia lugha ya mazungumzo au maandishi ili kufikisha (kuwasilisha) ujumbe kwa hadhira husika. Ni ufundi wa kuwasilisha mawazo au ujumbe ulio katika fikra za binadamu.Fasihi ni sanaa inayotumia lugha kwa ubunifu kuwasilisha masuala kuhusu maisha ya binadamu na mazingira
Vipengele vinavyounda fani ya fasihi ni kama ifuatavyo: fani ni umbo la nje la kazi ya fasihi; maudhui ni umbo lake la ndani.
Katika kazi yoyote ya fasihi ni lazima pawepo na ustadi wenye kuleta mvuto fulani kwa hadhira (wasikilizaji au wasomaji) husika. Ustadi (ufundi) huo unaovutia hadhira huitwa fani, ambayo hujumuisha mambo kama vile:
Pamoja na fani, kazi yoyote ya fasihi huwa na ujumbe na malengo mbalimbali ambayo hukusudiwa yaifikie jamii husika. Yale yote ambayo msanii wa kazi ya fasihi anakusudia yaifikie jamii husika huitwa maudhui. Maudhui ya kazi ya fasihi hujumuisha:
Fasihi hufanya kazi mbalimbali katika maisha:
Fasihi ndiyo aina pekee ya sanaa inayotumia lugha kujitambulisha au kujitofautisha na aina nyingine za sanaa. Kuna aina kuu mbili za fasihi nazo ni:
Fasihi hizi zina dhima sawa katika jamii ingawa ni tofauti. Utofauti kati ya fasihi simulizi na fasihi andishi hujitokeza katika uwasilishwa wake katika jamii husika.
Fasihi simulizi ni aina ya fasihi ambayo hutumia mazungumzo ya mdomo ili kufikisha ujumbe kwa hadhira. Aina hii ya fasihi ndiyo iliyokuwapo tangu zamani kabisa mwanadamu alipoanza kuishi yaani ilianza pale mwanadamu alipochangamana na wenzake katika kufanya mambo mbalimbali mfano,shughuli za biashara,kilimo,na nyinginezo.
kuna tanzu nne za fasihi simulizi .ie;
Kimsingi fasihi ni moja ingawa imegawanyika katika sehemu kuu mbili, yaani, fasihi simulizi na fasihi andishi. Mbali na mgawanyiko huo kuna mambo ambayo yanafanana katika fasihi zote mbili. Mambo hayo ni pamoja na:
Na. | Kipengele | Fasihi simulizi | Fasihi andishi |
---|---|---|---|
1 | Uwasilishwaji | Fasihi simulizi huwasilishwa kwa njia ya masimulizi ya mdomo pamoja na vitendo | Fasihi andishi huwasilishwa kwa njia ya maandishi bila vitendo |
2 | Umri | Fasihi simulizi ni kongwe kuliko fasihi andishi | Fasihi andishi ni changa kuliko fasihi simulizi |
3 | Umilikaji | Fasihi simulizi humilikiwa na jamii nzima, ni mali ya jamii | Fasihi andishi humilikiwa na mwandishi, ni mali ya mwandishi |
4 | Tanzu | Fasihi simulizi ina tanzu nyingi kuliko fasihi andishi | Fasihi andishi ina tanzu chache kuliko fasihi simulizi |
5 | Hadhira | hadhira ina uhusiano wa moja kwa moja na fanani yaani kuna hadhira hai | hadhira inayoshirika haina uhusiano wa moja kwa moja na fanani |
6 | Mabadiliko | Fasihi simulizi hubadilika haraka kutegemeana na mahitaji ya hadhira na wakati | Fasihi andishi haibadiliki haraka kutegemeana na mahitaji ya hadhira na wakati |
7 | Utunzi | Fasihi simulizi hutungwa kwa muda mfupi | Fasihi andishi hutungwa kwa muda mrefu |
8 | Mazingira ya uwasilishaji wake (mandhari) | Huambatana na tukio maalumu la jamii | Kusoma au kusomewa ni ya kufikirika au mahali popote |
9 | Marekebisho | Mtunzi/msimulizi anaweza kurekebisha kazi yake wakati wa kuwasilisha au baadaye kidogo | Kitabu kikishaandikwa ni vigumu kukifanyia marekebisho mpaka toleo jipya litakapoandikwa |
10 | Uhifadhi | Huhidhiwa kwa njia ya kichwa (kichwani) kwa sehemu kubwa na sehemu ndogo sana huhifadhiwa kwenye maandishi, vinasa sauti au kanda mbalimbali za kurekodi | Huhifadhiwa kwa njia ya maandishi (vitabu) |
11 | Gharama | Fasihi simulizi ina gharama ndogo ukilinganisha na fasihi andishi | Fasihi andishi ina gharama kubwa ukilinganisha na fasihi simulizi |
12 | Wahusika | Fasihi simulizi mara nyingi hutumia wahusika wa kubuni wasio binadamu | Fasihi andishi hutumia wahusika wa kubuni ambao mara nyingi ni binadamu |
13 | Uhai | Fasihi simulizi ni hai kuliko fasihi andishi | Fasihi andishi si hai kuliko fasihi simulizi |
Makala hii kuhusu mambo ya lugha bado ni mbegu. Je, unajua kitu kuhusu Fasihi kama historia yake, uenezi au maendeleo yake? Labda unaona habari katika Wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari. |