Muchidzidzo chePimanyika, muenzanisi (equator) mutsetse unopangidza panosangana uso hweurungano nemutsendo une munzi wehuremu uye wakarurama neakiso yeurungano yacho. Kureva kuti mutsendo uyu wakaita mutwi neaksio uye kuti wakatakura munzi wehuremu (centre of mass) yeurungano yacho. Iri zita rinoshandiswazve pakutsangudza kuumbwa kweRinopasi, (Earth).

Takatarisana neRinopasi, muenzanisi mutsetse wekufungidzira une nhambwe dzakaenzana kubva kuGonga reMaodzanyemba kusvika keGonga reChamhembe panzvimbo dzose. Mutsetse uyu unocheka urungano yeRinopasi kuita zvikamu zviviri zvakaenzana.

Magonga eRinopasi

Gonga reMaodzanyemba, (North pole) ndipo papoyindi panoburikira akiso yekuzeya kweRinopasi (Earth), kuri kuMaodzanyemba kweRinopasi, riri divi rakapesana neSouth pole .

Gonga reChamhembe, (South pole) ndipo papoyindi panoburikira akiso yekuzeya kweRinopasi (Earth), kuri kuChamhembe kweRinopasi.

Muchinyorwa chino mativimana erudzivo (direction) achange achinyorwa achitanga nevara guru kuti zvive pachena kuti parikutaurwa rudzivo, kwete chimwewo chinhu.

Nyika dzinochekwa neMuenzanisi

Mutsazanisi unopfuura nemunyika 11 dzinoti:

Kuronda nzvimbo panyika

Muchidzidzo cheTaranyika (Geography), nyika yakatarwa nemhando mbiri dzemitsetse. Kune mitsetse yakatarwa yakati sambamba nemuenzanisi inonzi latitude; kune mitsetse inotenderera nyika ichibata kuNorth pole neSouth pole inonzi longitude. Mitsetse iyi inoshevedzwa nenhamba dzakarongeka. Nhamba dzemitsetse yelattitude dzinoveregwa dzichibva pamuenzanisi dzichienda kuNorth pole neSouth pole. Nhamba dzemitsetse yelongitude dzinoverengwa dzichibva pamutsetse weGreenwich Meridian zvichienda kuMavirira nekuMabvazuva. Greenwich Meridian mutsetse welongitude unopfuura pedyo neRoyal Observatory, Greenwich, kuUnited Kingdom. Naizvozvo nzvimbo dzose dziri panyika dzine nhamba inotaura kuti nzvimbo iri papi mudandemutande remitsetse iyoyi. Ruzivo urwu ndirwo rwakashandiswa muhumhizha hweGPS, Geographical Position System chinova chombo chinobatsira kutaura kuti tiri papi uye kupa rudzivo (direction) rwenzvimbo yatinoda kuenda.

Chirongwa chekutarwa kwenyika nenzira yatsananguwa iyi chinodanwa kunzi Geographic Coordinate System - kuChiShona tochiti Dandira reMapanganwa eTarachisi. Zita reChiShona iri rakaumbwa nenzira inotevera:

Latitude inopima nhambwe yegonyo riri pakati pemutsendo weMutsazanisi nemutsetse unobata pamunzi hweRinopasi kuenda panzvimbo ipi zvayo iri pauso hweEarth. Latitude inoverengwa ichibva paMutsazanisi une nhamba 0o; nhamba iyi inokwira zvichienda kuNorth pole - nhamba dzichipiwa vara (+). Nhamba yelatitude inodzika zvichenda kuSouth pole, nhamba dzichipiwa vara (-). Izvi zvinoreva kuti latitude 20o iri kuMaodzanyemba kweMuenzanisi; latitude -30o kana kuti 30oS iri kuChamhembe kweMutsazanisi. Mepu inotaridza mitsetse yelatitude ichibva kamadokero kuenda kumabvazuva.

Mitsetse yelatitude inodanwa kunzi tsambamba (parallels) nokuti inenge yakati sambamba, uye yakataramukana nhambwe dzakaenzana panzvimbo dzose. Kana 1o yelatitude yapimwa tsambamba dzinenge dzakataramukana 111km (kana 69maira). gonyo rapimirwa latitude ndiro zita rinopiwa tsambamba yacho ine nhambwe dzakaenzana kubva paMutsazanisi. Somuenzaniso 45o latitude ndiyo nhambwe yegonyo iri pakati peMutsazanisi ne tsambamba 45, (45th parallel). Saka 45th parallel inenge uri mutsetse wokuti nzvimbo dzese dziri pauri dzine latitude 45o.

Mitsetse yeLatitude yekurangarira

Mbariro dzeTaranyika dzakakosherei?