Cijanoza
lat.	Cyanosis
Centralna cijanoza u bebe, izazvana urođenom srčanom manom.
Klasifikacija i eksterni resursi
ICD-10	R23.0
ICD-9	782.5
[uredi na Vikipodacima]

Cijanoza, (grč. κυανεος - plava), je znak bolesti koji karakteriše pojava tamnoplave (modre) boje tkiva u organizmu, nastao kao posledica redukcije hemoglobina u kapilarnoj krvi. Cijanoza se najlakše primećuje na korenu nokta, vidljivim sluzokožama, skleri, resici uva, usnama i na prstima gde je koža najtanja.^[1]

Patofiziologija

Cijanoza nastaje kao klinički znak snižene koncentracije kiseonika (hipoksija) u perifernoj krvi, odnosno kada količina redukovanog hemoglobina (deoksihemoglobina) poraste na najmanje 5 g% (5g/dl) u kapilarnoj krvi. Nastanak cijanoze pre svega zavisi od;

• ukupne količine hemoglobina u krvi,
• stepena nezasićenosti hemoglobina,
• stanja kapilarne cirkulacije,
• stanja centralnih i perifernih mehanizama regulacije disanja i cirkulacije.

Cijanoza može nastati ne samo kod proširenja kapilara (vazodilatacija), već i u toku njihovog stezanja (vazokonstrikcije) što ima za posledicu usporen protok krvi kroz arterije i vene kože i veće otpuštanje kiseonika. Zato umerena hladnoća čak i kod zdravih ljudi može izazvati cijanozu, delova tela izloženih hladnoći. Kod jake hladnoće cijanoza se ne javlja zbog smanjene potrošnje kiseonika od strane tkiva, izazvane hipottermijom, što inhibira redukciju hemoglobina.^[1]

Cijanoza se ne javlja u anemičnoj hipoksiji i ako je količina hemoglobina mala kao i pri trovanju ugljen-monoksidom, koja je maskirana karboksihemoglobinom (koji je crvene boje kao trešnja), i u histotoksičnoj hipoksiji u kojoj je sadržaj gasova u krvi normalan.

Tamna boja kože slična cijanozi može se javiti kod methemoglobinemije, koja zbog veće količine methoemoglobina (jedinjenja ferigvožđa) daje krvi tamnu boju.

Uzroci

Prema uzroku (mehanizmu) nastanka, cijanoza se deli na centralnu (kada su promene vidljive na usnama i vidljivom delu sluzokuže glave) i perifernu (kod koje su promene najčešće lokalizovane na gornjim i donjim udovima. Cijanoza može biti i generalizovana ako je praćena istovremenim znacima i simptomima perifernih i centralnih uzroka cijanoze).^[2]

Centralna cijanoza

Centralna cijanoza nastaje usled niske arterijske saturacije kiseonikom uzrokovane najčešće poremećajima funkcija krvotoka, mozga i organa za disanje, koji dovode do nepotpune oksigenacije krvi u plućima ili većeg otpuštanja kiseonika u tkivima, zbog usporavanja cirkulacije krvi u krvnim sudovima kože i vidljive sluzokože. Prema dužini trajanja cijanoza može biti akutna (kada najčešće nakon 3-5 minuta zahteva hitnu intervenciju lekara) ili hronična u toku hroničnog toka nekih bolesti ili poremećaja. Akutni cijanoza može biti i posledica gušenja (asfiksija) ili mehaničke opstrukcije disajnih puteva, i jedna je od najsigurnijih znakova postojanja blokade ventilacije kroz disajne puteve, i zahteva hitnu intervenciju.

Uzroci centralne cijanoze

Periferna cijanoza

Periferna cijanoza je pojava plave boje na prstima ili udovima, zbog neadekvatne cirkulacije. Kada krv koja dospeva do udova nije dovoljno obogaćena (saturisana) kiseonikom ona ima tamniju boju i kroz kožu vidi kao plava prebojenost kože. Svi faktori koji izazivaju centralnu cijanozu mogu izazvati i simptome periferne cijanoze, međutim, periferna cijanoza se može manifestovati i bez promena na srcu, plućima i drugim organima.^[4]

Uzroci periferne cijanoze

Dijagnoza

• Dokazuje se određivanjem parcijalnog pritiska kiseonika (Po₂) u arterijskom sistemu i saturacije kiseonika.
• Policitemia (lat. Polycythemia vera) može da dovede do pojave cijanoze centralnog tipa uprkos normalnoj saturacije kiseonikom jer veliki broj crvenih krvnih zrnaca povećava količinu redukovanog hemoglobina.
• Diferencijalna dijagnoza cijanoze uzrokovana šantom u srcu ili plućima od one koja je izazvana primarnim oboljenjem pluća postavlja se testom udisanja 100% kiseonika. Kiseonik neće imati efekta na cijanozu izazvanu šantom, ali će cijanoza nestati ako je u pitanju parenhimatozno oboljenje pluća.
• Ako je saturacija arterijske krvi kiseonikom normalna najverovatnije se radi o perifernoj cijanozi. Pojavljuje se najčešće na nepokrivenim delovima tela ili na vrhovima prstiju, nosu, ušima i obrazima. Uzrokovana je usporenom cirkulacijom u perifernoj vaskularnoj mreži zbog čega se u kapilarnom protoku oslobađa veća količina kiseonika nego što je to normalno, pa krv menja boju (postaje tamnija).
• Neka oboljenja kao što su mitralna stenoza, pulmonalna stenoza ili insuficijencija srca mogu da dovedu do smanjenog "srčanog odgovora" i pojave periferne cijanoze.
• Najčešći uzroci cijanoze su povećana napetost nervnog sistema koja udružena sa hladnoćom, izaziva vazokonstrikciju krvnih sudova na periferiji organizma.

Lečenje

Lečenje cijanoze je simptomatsko u zavisnosti od bolesti-poremećaja koji je doveo do njene pojave.

Izvori