Kartahena (šp.Cartagena) je španski grad u autonomnoj zajedniciMursija i kao pravni centar pokrajine, sedište je Regionalne skupštine. Kartahena leži u dubokom zalivu Costa Calida (u prevodu: topla obala) na Sredozemlju i ima jednu od najvažnijih trgovačkih luka Španije.
Geografija
Stari grad Kartahene leži na pet brda: Molinete (šp.Molinete), Monte Sakro (šp.Monte Sacro), Monte San Hose (šp.Monte de San José), Despenjaperos (šp.Despeñaperros) i Monte de Konsepsion (šp.Monte de la Concepción), zbog čega se u antičko doba smatrala "malim Rimom".
Kartahena se nalazi na velikoj visoravni sa nagibom u pravcu severozapad-jugoistok i graniči se sa severa i severozapada priobalnim planinama Karaskoj, Puerto, Viljares, Kolumbares i Eskalona, i na jugu i jugoistoku priobalnim planinama Algarobo, Muela, Pelajo, Gorda, Fausilja i Minera.
U okviru opštine, Kartahena obuhvata veliki broj razbacanih mesta i imanja među kojima se nalazi i Kabo de Palos i južni deo zemlje koja se zove Manga koje su od velike turističke važnosti.
Klima
Kartahena ima subtropsku mediteransku suvu klimu. Temperature su ublažene zahvaljujuči poziciji grada na moru, a padavine ne prelaze 300 milimetara godišnje što ovu oblast čini jednom od najsuvljih u Španiji.
Prosečna godišnja temperatura je oko 20 °C. Najhladniji mesec je januar sa prosečnom temperaturom od 12 °C. Avgust je najtopliji mesec sa prosečnom temperaturom od 28 °C.
Stanovništvo
Prema poslednjem popisu iz 2006. godine, Kartahena ima 206.565 stanovnika, od čega su 105.013 muškarci i 101.552 žene. Oko 10 % stanovništva čine imigranti — 24.330, od kojih ima 15.458 muškaraca i 8.872 žena. Najviše ih dolazi iz Maroka (10.515), zatim iz Ekvadora, (4.015), i Velike Britanije (2.252)[1].
Istorija
Kartahenu je osnovao kartaginjanski vojskovođa Hasdrubal Bela 227. godine pne. pod imenom Kvart Hadast (Quart Hadast), na mestu gde se ranije nalazilo naselje koje je po svoj prilici ranije pripadalo iberskom plemenu Mastinci koji su tu osnovali sedište svog plemena Mastiju, a koje spominje rimski pisac Rufijus Avenus u svom delu Morske obale (lat. Ora Maritima) u 4. veku pne. Međutim, Kartaginjani se neće dugo zadržati jer već 209. godine pne. u toku Drugog punskog rata, Kartahenu su osvojili Rimljani pod vođstvom Publija Kornelija Scipiona[1].
Pod rimskom vlašću Kartahena će doživeti procvat između 3. i početka 2. veka pne. Godine 44. pne. dobiće titulu kolonije pod imenom Kolonija Urbs Julija Nova Kartago (lat. Colonia Urbs Iulia Nova Carthago). Važnost grada ležala je u rudarskim bogatstvima kao i strateškom geografskom položaju[1].
Grad pada u dekadenciju s nestankom Rimskog carstva. Kroz grad su prošli Vandali i Vizigoti, zatim 555. godine Vizantinci cara Justinijana koji su pokušali da povrate teritorije koje su nekada pripadale Zapadnom rimskom carstvu. Zauzeli su grad i pretvorili ga u sedište provincije Spanije (lat. Spania), koja je obuhvatala jugoistočni deo Iberijskog poluostrva, od Malage do same Kartahene. Početkom 7. veka, osvojiće je opet Vizigoti i pritom će je poharati i spaliti nakon čega grad praktično prestaje da postoji[1].
Godine 734. pašće pod mavarsku vlast i počeće polako da se oporavlja, što dokazuje povremeno pojavljivanje u arapskim tekstovima iz tog doba.
Godine 1245. kastiljanski princ Alfonso (kasnije Alfonso X Mudri) je osvojio grad i vratio mu titulu sedišta episkopije. Međutim, Kartahena će provesti u dekadenciji sve do 16. veka, kada polinje ponovo da se aktivira politički i ekonomski zajedno sa opštom tendencijom razvoja zemlje u to doba. Ali, česte epidemije i krize će opet zaustaviti njen razvoj.
Kartahena će povratiti svoj stari sjaj i važnost u 18. veku kada postaje sedište Mediteranskog pomorskog odseka, kao igradnjom arsenala, tvrđava i kasarni predviđenim planom utvrđivanja gradova. Tada će se grad dosta izgraditi, postati trgovački centar i mnogi će se u potrazi za poslom nastaniti u Kartaheni koja je u kratkom periodu upetostručila broj stanovnika - sa 10.000 na 50.000[1].
Novi period dekadencije Kartahena će doživeti u prvoj polovini 19. veka, da bi u drugoj polovini istog veka opet doživela uspon zahvaljujući razvoju rudarstva koje je takođše pospešilo razvoj industrije i trgovine. U to vreme otprilike Kartahena dobija svoje konačne oblike u kojima postoji i danas — izgradiće se mnoge javne i stambene građevine u modernističkom stilu koji je u to doba vladao Španijom[1].
Novi pad ekonomije Kartahena je iskusila sa rudarskom krizom krajem dvadesetih godina 20. veka. U Španskom građanskom ratu, Kartahena je bila republikanski bastion, i zajedno sa Alikanteom, jedan od poslednjih gradova koji su pali u ruke Frankovim fašistima[1].
Katedrala Nuestra Senjora de la Asunsion (šp.Catedral de Nuestra Señora de la Asunción), popularno zvana Stara katedrala (šp.Catedral Antigua) ili Stara Santa Marija (šp.Santa María la Vieja). Izgradnja katedrale je započeta nakon osvajanja grada 1245. godine kada se i obnovila stara biskupija u Kartaheni. Katedrala je u toku istorije prošla puno peripetija dok je na kraju nije rekonstruisao arhitekta Viktor Beltri u 19. veku, u neoromaničkom stilu. Tokom Španskog građanskog rata bila je više puta bombardovana i na kraju srušena, i to je stanje u kom se i dan danas nalazi. Nalazi se pored rimskog teatra čiji su se delovi delimično upotrebili za izgradnju katedrale. U jednoj kripti same katedrale, nalazi se očuvan rimski mozaik.
Crkva Karmen (šp.Iglesia del Carmen), crkva starog karmelićanskog manastira u baroknom stilu, potiče iz 1710. godine. Crkva ima tri broda i osam međusobno povezanih kapela. Fasada je od cigle sa lukovima, ima atrijum i portal koji se nalazi na prelazu sa ulice u unutrašnjost crkve.
Crkva Santo Domingo (šp.Iglesia de Santo Domingo) bila je deo dominikanskog manastira osnovanog 1580. godine pod zaštitom San Isidra. Godine 1857. prelazi pod vojnu jurisdikciju. Danas je izgled ove crkve veoma različit od originalnog zahvaljujući jednoj ne baš najsrećnijoj intervenciji 1973. U unutrašnjosti crkve očuvana je jedna barokna kapela koja je pripadala bratstvu Isusa Nazarećanina (šp.Cofradía de N.P. Jesús Nazareno).
Crkva Santa Marija de Grasija (šp.Iglesia de Santa María de Gracia), sagrađena u 18. veku, i reformisana nakon Španskog građanskog rata. Iz nje polaze uskršnje procesije. Sadrži prikaze Device iz Roselja, koja je nekada bila zaštitnica grada, i Četiri sveca Fransiska Salzilja.
Crkva Milosrđa (šp.Iglesia de la Caridad), sagrađena 1893. godine u neoklasičarskom stilu, međutim sadrži i elemente prethodne crkve iz 18. veka. U njoj se nalazi i napolitanski portret zaštitnice Kartahene, Milosrdne Device (šp.Virgen de la Caridad) koji se pripisuje a Đakomu Kolumbu koji je došao u grad 1723. godine. Ova crkva je bila deo Bolnice Karidad (šp.Hospital de Caridad).
Crkva svetog Isusovog srca (šp.Iglesia del Sagrado Corazón de Jesús), obnovljena početkom 20. veka, bila je deo starog franjevačkog manastira San Dijego.
Svetovne građevine i spomenici
Grad obiluje građevinama iz 19. i početka 20. veka u neoromaničkom i modernističkom stilu, kao i nekoliko arheoloških nalazišta sa ostacima građevina iz doba Rimljana. Neke od njih su:
Rimski teatar, otkriven 1990. nalazi se u procesu otkopavanja i restauracije. Njegovo otkriće je bilo prava senzacija, s obzirom da nije postojala nikakva referenca koja bi ukazivala na njegovo postojanje.
Dekumano (šp.Decumano), ostaci glavnih ulica rimskog grada otkrivenih 1968. godine. Nalazi se na Trgu Tri Kralja (šp.Plaza de los Tres Reyes)
Kasa de la Fortuna (šp.Casa de la Fortuna), parče rimske staze iz 1. veka pne. sa čije obe strane se nalaze ostaci dve kuće sa predivnim muralima i mozaicima.
Tore Sijega (šp.Torre Ciega), rimski pogrebni spomenik iz 1. veka.
Palata Pedrenjo (šp.Palacio Pedreño), sagrađena između 1872. i 1875, u klasičarskom stilu.
Palata Konsistorijal" (šp.Palacio Consistorial), zgrada opštine Kartahene, sagrađena između 1900. i 1907. godine. u modernističkom stilu.
Kuća Zapata (šp.Casa Zapata), sagrađena 1910. godine u gaudijanskom stilu.
Železnička stanica, (šp.Estación de Ferrocarril) izgrađena 1906. godine po nacrtu inženjera Rafaela Perovonselija.
Kuća Ljagostera (šp.Casa Llagostera), privatna kuća porodice Ljagostera, izgrađena je 1916. godine, u modernističkom stilu. Ističe se po neobičnim balkonima i dekoraciji u keramici, kao i skulpturama Minerve i Merkura i grbova Mursije i Barselone sa Minervine strane, i grbova Kartahene i Manljeua sa Merkurove strane, koji predstavljaju aluziju na rodne gradove porodice Ljagostera.
Vojne građevine i spomenici
Pogled sa tvrđave Konsepsion na luku Kartahene
Punske zidine, poslednji ostatak zidina koju su izgradili Kartaginjani, jedini u Evropi.
Zidina Karlosa III, koja se takođe zove i Morska zidina čiju je izgradnju naručio Karlo III.
Tvrđava Konsepsion, koja je početa da se gradi u doba Alfonsa X. Pruža predivan pogled na grad i luku.
Tvrđave oko grada: Skoro sve su bile izgrađene ili reformisane u 18. veku u neoklasičarskom stilu.
Podmornica Peral, prva podmornica sa električnim izbacivačem torpeda na svetu, koju je konstruisao Kartahinjanin Isak Peral. Porinuta je 1888. godine.
Vojna bolnica, sagrađena između 1749 i 1762. izgrađena u neoklasičarskom stilu sa velikim uticajem vojne arhitekture. Osamdesetih godina 20. veka je zatvorena.
Muzeji
Arheološki muzej u Kartaheni
Opštinski arheološki muzej u kome se nalaze eksponati nađeni u arheološkim iskopinama oko grada.
Etnološki muzej Kartahene, koji sadrži eksponate koje su tokom godina muzeju poklanjali meštani. Ima oko hiljadu eksponata koji predstavljaju mašine, oruđa i oružja, nameštaj, odeću, lične stvari, slike, fotografije, ručne radove i dr. stvari koje su koristili preci stanovnika Kartahene.
Narodni muzej pomorske arheologije, koji sadrži predmete izvađene sa dna mora, kao kartaginjanske i rimske amfore ili razne vrste brodova koji su potonuli u okolini Kartagene.
Pomorski muzej, gde između ostalih uobičajenih eksponata posebno mesto zauzima soba Isaka Perala, pomorca koji je otkrio podmornicu posvećena razvoju podmorničkog oružja kroz istoriju. Takođe se u ovom muzeju nalaze razne geografske karte od kojih neke potiču još iz 14. veka.
Proslave i praznici
Uskršnji praznici, koji traju danima i odvijaju se na ulicama grada. Ovi praznici u Kartaheni su proglašeni internacionalnom turističkom atrakcijom. Tom prilikom na ulicama se održavaju religiozne procesije u čast vaskrsavanja Isusa Hrista.
Kartaginjani i RimljaniSlave se u drugoj polovini septembra i sastoje se od rekonstrukcije istorije grada od osnivanja (227. pne.) do rimskog osvajanja (209. pne.). Prave se pozorišne predstave sa temama iz tog perioda - osnivanje Kvart Hadasta, objava rata Rimljanima, Polazak Hanibala ka Rimu, rimsko iskrcavanje, osvajanje i predaja grada i naročito svadba Hanibala i Himilke u Rimskom cirkusu.
Karneval je uhvatio duboke narodne korene, pre svega u drugoj polovini 19. veka čiji je razvoj bio brutalno presečen njegovom zabranom nakon kraja Građanskog rata. Sa obnavljanjem demokratije u državi, naročito od 1981, ova proslava je obnovljena i danas je jedna od najvažnijih lokalnih praznika. Održava se kao i u drugim delovima Španije, u februaru, i tada se ljudi preprušavaju, i igraju i pevaju na ulici u čemu učestvuju kako stanovnici Kartahene, tako i brojni turisti.
Međunarodni Džez festival koji se održava između 19. i 20. novembra.
Filmski festival u Kartaheni, koji se održava od 7. do 12. novembra. Ranije se zvao Festival pomorskog filma.
Gastronomija
Kaldero: Tipično ribarsko jelo od pirinča sa sveže ulovljenom ribom.
Mičirones: Kuvano jelo od suvog pasulja.
Arope: Slatkiš od kuvanih smokvi.
Tosino de sijelo: Što bi na srpskom bilo "nebeska slaninica" - veoma slatki žele koji se pravi od ukuvanih žumanaca.
†† Glavni grad države, . . . † Sedišta pokrajina u Španiji . . . predgrađa većih gradova sa preko 100 hiljada st. nisu unešena u spisak . . . (S) - sudsko sedište pokrajine
Za ostala značenja, vidi Cartagena (razvrstavanje).
Španija
.svg)
