Godina 1703. (MDCCIII) bila je redovna godina koja počinje u ponedjeljak po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u petak po julijanskom kalendaru.

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

• 4/5. 1. (24/25. 12. 1702. po j.k.) - Jedan datum za navodnu Istragu poturica u Crnoj Gori.^[1]
• 9. 1. - Desetak godina nakon razornog zemljotresa, Port Royal na Jamajci je opustošen požarom.
• 13. 1. (2. 1. po j.k.) - Izlazi prvi štampani broj ruskih novina Vjedomosti.
• 14, 16. 1. i 2. 2. - Tri jaka zemljotresa za 19 dana u centralnim Apeninima, kod Norcie, Monterealea i L'Aquile - broj mrtvih se procenjuje na 10.000.
• 30. 1. (14. dan 12. lun. meseca Genroku 15) - Četrdeset sedam ronina je ispunilo svoj zavet - posekli su Kira Yoshinaku i osvetili svog gospodara Asano Naganorija.

• 8. 3. - Car Leopold naređuje Subdelegovanoj komisiji u Budimu da zabrani Arseniju III upotrebu patrijaršijske titule, kojom on na širokom prostoru okuplja oko sebe pristalice svoje vere^[2].
• 10. 3. - Rat za špansko nasleđe: Francuzi maršala de Villarsa zauzeli Kehl na Rajni.
• 11. 3. (28. 2. po j.k.) - Gerasim, iguman manastira Krka, stigao u Rusiju sa molbom bratstva - car Petar određuje pomoć u novcu i odeći.^[3]
• mart - maj - Rat za špansko nasleđe u Karibima: Englezi neuspešno opsedaju Gvadalupu.
• 20. 3. (4. dan 2. lun. meseca) - Pošto im je to odobreno umesto smrtne kazne, 46 od 47 ronina izvodi ritualni sepukku i odlaze u legendu.
• 23. 3. - Juraj Patačić postaje đakovačko-bosanski biskup (do 1716).
• 29. 3. - Veliki severni rat: poljsko-ruska vojska poražena u Bici kod Saladena, na severu dan. Litvanije.

April/Travanj – Jun/Lipanj

• 9. 4. - Pošto nije sprovedena naredba iz 1700, Car Leopold naređuje da se "šizmatici" istrebe iz Pečuja - samo Srbi katolici smeju biti pečujski građani^[4]
• proleće - Vrenje među Srbima između Drave i Dunava.^[5]
• proleće - Hercegovački Redžep-paša Šeić poginuo u Drobnjacima.

• 1. 5. - Veliki severni rat u Poljskoj: Bitka kod Pułtuska - švedski kralj Karl XII je porazio Saksonce.
• 12. 5. (1. 5. po j.k.) - Petar Veliki zauzima švedsku tvrđavu Nyenskans u Ingriji, na ušću Neve u Baltičko more. Naziva ga Schlötburg ("Grad vrat" ili "suženje").
• 12. 5. - Manifest iz Brezna u Poljskoj (dan. Berežani u Ukrajini): Rakoci poziva na ustanak. (→ hu).
• 15. 5. - Vojvoda od Marlborougha zauzeo Bonn kojeg su držali Francuzi. Zauzeće i Huy i Limbourg u dan. Belgiji. Anglo-holandski "Veliki plan" je da osiguraju Antverpen i plovidbu rekama.
• 16. 5. - Portugal se priključuje Velikoj alijansi protiv Španije i Francuske.
• 21. 5. - Daniel Defoe je uhapšen zbog pamfleta The Shortest Way with the Dissenters - u tri navrata će morati da stoji u stubu srama (pillory).

• 27. 5. (16. 5. po j.k.) - Na ušću Neve osnovan Sankt Peterburg. Prva građevina je Petropavlovska tvrđava, ne računajući drvenu kuću, domik, Petra Velikog.

• 3. 6. - Banska krajina prešla pod upravu bečkoga Ratnog vijeća^[6]. Kralj Leopold određuje da se novoosvojeni teritorij između Une i Kupe, ako ne pripada vlasteli i crkvi ili se ne koristi za Krajinu, pripadne Dvorskoj komori (vlasništvo i korišćenje) odn. hrvatskom banu (jurisdikcija i duhovni poslovi)^[7] - stišava se otpor tamošnjih "vlaha". Ali car ukida Petrinjsku kapetaniju (zapravo tek 1753), što ponovo izaziva pobunu^[8]. Dokinut je i Varaždinski generalat, što nije provedeno u djelo zbog Rakošijevog ustanka.^[9]
• lipanj - Rakošijeva buna u Ugarskoj. Ustanak se već ove godine osjeća u Međimurju, odakle napadaju susjedne štajerske krajeve^[10]. Protiv njih deluju varaždinski krajišnici, na čelu sa gen. Hajsterom (Hannibal Joseph Heister)^[11].
• leto? - U Baranji dolazi do nemira zbog unijatstva i gonjenja Srba da plaćaju desetinu katoličkom kleru - Rakoci poziva Srbe da mu se pridruže^[12].
• jun - Althingu danskog Islanda predstavljen popis stanovništva u Islandu, prvi potpuni popis stanovništva u historiji: 8.191 domaćinstvo sa 50.358 stanovnika, od čega su 54,6% žene.
• 20. 6. - Bavarski Rummel - bavarska opsada Kufsteina u austrijskom Tirolu: grad se predaje nakon što je požar zahvatio barutanu i izazvao eksploziju. Innsbruck pada pet dana kasnije bez borbe.
• 26. 6. - Graničari Jovana Popovića-Tekelije prodrli na sever Biharske županije, porazili Andraša Bonea, zapalili Dioseg.^[5]
• 29. 6. - Kuruci su zauzeli Bač - zatim i Titel, krenuli su na Segedin ali su odbijeni.
• 30. 6. - Bitka kod Ekerena, blizu Antverpena: Francuzi su opkolili Holanđane, ali ovi su se uspeli izvući - obe strane tvrde da su pobedile.
• 30. 6. - Eugen Savojski je predsjednik Dvorskog ratnog vijeća (do 1736).
• Sredinom godine, 36 hercegovačkih knezova na izvoru Trebišnjice dogovaraju se da se usprotive novome namjesniku, zamjeniku stradalog Redžep-paše Šeića, ako pokuša sa uvođenjem kakvih visokih dažbina.^[13][14]
• jun-jul - Osmanske snage kreću u invaziju zapadne Gruzije - Gurija, Imeretija i Mingrelija.

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

• jul, druga polovina - Sređivanje tursko-austrijske granice, Austrijanci se nerado povlačili iz B. Novog i B. Krupe^[15]. Hrvatskom banu Baćanju je naređeno da se u roku od mesec dana napusti Novi i da na Unu pošalje nemačku i bansku vojsku radi suzbijanja otpora "Vlaha".^[16]
• 19. 7. - Jedrenski događaj počinje u Stambolu: janičari, koji trebaju krenuti u rat protiv Gruzije, bune se zbog zakasnelih plata - pokret se ubrzo spaja sa nezadovoljstvom zbog odsustva sultana iz grada i vlasti šejhulislama.
• 26. 7. - Na dan sv. Ane, Tirol je ponovo slobodan od Bavaraca.

• 8. 8. - Prvo izdanje Wiennerisches Diarium, kasniji Wiener Zeitung.
• 9. 8. - Rakocijev proglas Srbima: sloboda od danka ako nam se pridružite, u protivnom klanje.^[17]
• 13. 8. - Act of Security: škotski parlament ne prima engleskog naslednika kraljice Ane, osim pod nekim uslovima - kraljevski pristanak na zakon je dat tek dogodine, ali će pod ekonomskim pritiskom doći do unije dve zemlje 1707.
• 22. 8. - Jedrenski dogođaj: u skladu sa presudom kadija u četiri tačke, sultan Mustafa II je zbačen i postavljen njegov brat Ahmed III (do 1730). Šejhulislam Feyzullah Efendi je ubijen sa sinom Fethullahom 3. septembra.
• 26. 8. - Umro hrvatski ban Adam Batthyány, naslijediće ga Ivan Pálffy (1704-32). Novi zagrebački biskup Martin Brajković piše caru da je Hrvatska u žalosnom stanju jer joj prete Turci, dok "Morlaci i Rascijani", kao i razbojnici iz Varaždinskog generalata pljačkaju crkve i ubijaju sveštenstvo i stanovništvo; (nemački) oficiri iz generalata razdražuju Srbe protiv Hrvatske^[18].

• 1. 9. - Graničari poraženi od kuruca kod Belfenjera.
• 1. 9. - U Kareliji osnovan Petrozavodsk sa livnicom topova i sidara.
• 7. 9. - Francuzi maršala d'Hostuna zauzeli Breisach na Rajni.
• 12. 9. - Austrijski nadvojvoda Karlo proglašen za kralja Španije u Beču, kao Karlos III - u zemlji će biti 1705-1711, vlast će imati samo u Kataloniji. Prema tajnom sporazumu Pactum Mutuae Successionis njegov stariji brat Josip će naslediti ostale habsburške zemlje.
• septembar - Kuruci izbili na Moriš - velika većina Srba staje na stranu cara. Krajem ovog meseca Rakocijevi ustanici uglavnom kontrolišu područje severno i istočno od Dunava.
• 20. 9. - Prva bitka kod Höchstädta: franko-bavarska pobeda maršala de Villarsa u Bavarskoj.
• septembar, krajem - Srbi između Kupe i Une sada izražavaju pokornost banu i Hrvatskoj. Baron Delišimunović ove jeseni u miru preseljava "Vlahe-šizmatike" iz okoline Novog u oblast između Kupe i Kostajnice, a "Vlasi-katolici" prelaze u Divušu^[19].

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

• 14. 10. - Karlo XII. zauzeo Toruń nakon 4,5-mesečne opsade.
• oktobar - Komisija za sređivanje prilika u Slavoniji i Sremu privodi rad kraju: graničari su podeljeni na aktivna lica pod vojnom upravom te poreske i radne obveznike pod komorskom. Slavonska granica, čiji je general u Osijeku, deli se na Gornju posavsku (Gradiška), srednju (Brod) i donju (Rača). Podunavska granica ima sedište u Petrovaradinu.^[20]
• oktobar - Kuruci zauzeli Racki Kovin (Ráckeve).
• 23. 10. - Budim i Pešta postaju slobodni kraljevski gradovi.
• 25. 10. - Torinski ugovor: Savoja prelazi na stranu Velike alijanse.

• 2. 11. - Carev kabinet naređuje Ugarskoj dvorskoj kancelariji da pošalje patrijarha Arsenija iz Beča na jug, da održi Srbe u vernosti prema Austriji, i da mu treba ispuniti zahteve^[21].
• 11. 11. - U tamnici u Gracu je umro Ivan Antun Zrinski - kraj loze Zrinskih.
• 15. 11. - Bitka kod Zvolena: kuruci porazili habsburšku vojsku u današnjoj Slovačkoj.
• 15. 11. - Bitka na Speyerbachu: Francuzi maršala d'Hostuna porazili nemačku vojsku koja je pokušala deblokirati Landau - grad kapitulira istog dana.
• novembar-decembar - Odredi Šandora Karoljija prodrli u Austriju, pale sela oko Beča.^[22] (?)
• 30. 11. - Isaac Newton postaje predsednik Kraljevskog društva (do smrti 1727).
• zima 1703/04 - Rusi grade nasip na ostrvu Kotlin u Finskom zalivu i prvu tvrđavu Kronštat (u početku Kronšlot, "krunska tvrđava").

• 7. 12. (26. 11. po j.k.) - Velika oluja pogodila južnu Englesku - oko 8.000 mrtvih.
• 16. 12. - Bavarsko-francuska vojska zauzela Augsburg nakon opsade.
• 27. 12. - Methuenov ugovor: trgovački sporazum između Portugala i Engleske - slobodno za engleske vunene tkanine, preferencijal za portugalsko vino (→ porto).
• 31. 12. - Zemljotres ere Genroku, blizu Eda (Tokija): u potresu, požaru i cunamiju stradalo 5 - 10.000 ljudi. U martu će biti proglašena nova era, Hōei.

Kroz godinu

• Hrvatska
  • Pavao Ritter Vitezović: Plorantis Croatiae saecula duo - "Dva stoljeća ucviljene Hrvatske".
  • Uršulinke osnovale prvu školu, gimnaziju i preparandiju u Varaždinu.
  • Ličko-krbavski episkop Atanasije Ljubojević je ponovo proteran.^[23]
  • Osnovana Ilirska akademija u Splitu.
  • Poslije ove godine, Dubrovačka republika isplaćuje godišnji harač od 12.500 dukata svake treće godine^[24].
  • Zadarski plemić Simun Fanfonja otkupio za veliku svotu od 7.800 reala pravo ubiranja desetine - prinudna naplata će u januaru 1704. dovesti do Kuridžine bune u Bukovici, Kotarima i Biogradskom primorju.^[25]

• Oko ove godine, bosanski vezir, Elči Ibrahim-paša, prenosi sjedište ejaleta iz Sarajeva u Travnik^[26].
• Neredi u turskom Beogradu jer vojska neredovno dobija platu - privremeni muhafiz Delak Ali-paša je zamenjen, vraćen je Juruk Hasan-paša koji je gušio jedrensku bunu. Istraga i pogubljenja traju godinama, vojska je rasturena po drugim garnizonima^[27]
• Grof Đorđe Branković je prebačen iz Beča u Heb u Češkoj.
• Obnovljena Crkva Uspenja Presvete Bogorodice na Starom smederevskom groblju (i to bez fermana)^[28]: "Ponovi se manastir Smederevo vo ljeto 1703. Stefan kovač sa ktitorima, siromasi, a ne bogati daše".
• U Olteniji zaživeo vlaško-srpski manastir Baja de Arama.
• Barski nadbiskup Vicko Zmajević obišao dijecezu, sazvao je pokrajinski crkveni sabor u Mrkinje kod Lješa - npr. odlučeno je da se hrišćanima koji nose tursko ime više ne daje pričešće^{[29] [30]}
• Osnovana banka, kasnije poznata kao Wiener Stadtbank - neka vrsta habsburške državne blagajne, glavni zadatak je isplata državnih dugova, dobiva veliki dio komornih državnih prihoda i poduzeća^[6].
• Nauka
  • Charles Plumier: Nova plantarum Americanarum genera.
  • Georg Ernst Stahl predlaže flogistonsku teoriju.
  • Gottfried Leibniz: Explication de l'Arithmétique Binaire.

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1703.

• 23. 6. - Marie Leszczyńska, kraljica Louisa XV († 1768)
• 28. 6 - John Wesley, osnivač metodizma († 1791)
• 29. 9. - François Boucher, slikar († 1770)
• 2. 12. - Ferdinand Konščak, jezuitski misionar, istraživač († 1759)
• Muhammad ibn Abd al-Wahhab, osnivač vahabizma († 1792)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1703.

• febr. - Phetracha, kralj Ajutaje u Tajlandu (* 1632)
• 18. 2. - Jelena Zrinska, velikašica (* 1643)
• 18. 2. - Thomas Hyde, orijentalista (* 1636)
• 3. 3. - Robert Hooke, fizičar, polihistor (* 1635)
• 16. 5. - Charles Perrault, začetnik žanra bajke (* 1628)
• 26. 5. - Samuel Pepys, engleski političar, dnevničar (* 1633)
• 10. 7. - Franjo Jambrehović, filozofski pisac (* 1631)
• 14. 8. - Grigore Pintea, erdeljski hajduk (* 1670)
• 26. 8. - Adam Batthyány, hrvatski ban (* 1662)
• 3. 9. - Feyzullah Efendi, osmanski šejhulislam (* 1639)
• 11. 11. - Ivan Antun Zrinski, hrvatski grof (* 1651)
• 28. 11. - Mustafa II., otomanski sultan.
• 19. 11. - Čovjek sa željeznom maskom (* ca. 1640)
• 4. 12. - Mitrofan Voronješki, episkop, svetac (* 1623)
• 29. 12. - Mustafa II, bivši osmanski sultan (* 1664)

Reference

Literatura

• Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
• Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1) i drugi tom (IV-2)

1703 na Wikimedijinoj ostavi