campidanesu · logudoresu · nugoresu
Frantziscu Casula | |
---|---|
Nàschida | 1945 Ollollai |
Natzionalidade | sarda |
Tzitadinàntzia | italiana |
Alma mater | Universidade "La Sapienza" de Roma |
Traballu | insegnante, sindacalista, istòricu, giornalista e sagista |
Frantziscu Casula (Ollollai, 1945)[1] est un'insegnante, sindacalista, istòricu, giornalista e sagista sardu.[2]
Nàschidu in Ollollai, a pustis de sos istùdios mèdios e superiores fatos in sas iscolas de sos Gesuitas at frecuentadu su Litzeu "Sotziale" de Torinu, e s'est laureadu in Istòria e Filosofia in s'Universidade "La Sapienza" de Roma.
At incumintzadu a traballare in sas iscolas in Macumere, in ue at collaboradu a fundare sa CGIL-iscola sarda, e in ue est istadu professore a primu de Istòria e Filosofia in sos litzeos e a pustis de Istòria in s'istitutu tècnicu e pro geòmetras. A pustis de s'èssere tramudadu a Casteddu, pro prus de 30 annos est istadu professore de Istòria e de Italianu in sas iscolas superiores.
Sa prima esperièntzia polìtica sua in Sardigna est de su 1972, cando teniat 26 annos, cun su Movimentu polìticu de sos traballadores (MPL - Movimento politico lavoratori) de Livio Labor, chi fiat giai istadu presidente de s'ACLI, cun su cale s'est candidadu a sas eletziones.[3]
In su matessi annu, in Macumere, at fundadu su tzìrculu polìticu-culturale “Camillo Torres”, dedicadu a su preìderu colombianu gherrilleri mortu dae sas unidades anti-gherrilla de su guvernu. e in ue ant a intrare medas istudiantes e insegnantes, chi in paris cun issu ant a intrare in su PDUP (Partidu de unidade proletària) e a pustis in sa setzione sarda de Democrazia Proletaria, chi gràtzias mescamente a su traballu suo at a devènnere autònoma dae cussa italiana, sardizende·si e mudende de nùmene in "Democrazia Proletaria sarda".
A pustis de s'isorvimentu de cussu partidu est intradu in su Psd'Az, in ue est abarradu pro unos cantos annos, e at lassadu sa CGIL pro intrare in sa CSS (Cunfederatzione sindacale sarda) fundada dae Eliseo Spiga, in ue at devènnere in antis responsàbile de sa setzione iscola, a pustis segretàriu natzionale annànghidu e a pustis galu segretàriu natzionale generale, finas a cando no at lassadu sa càrriga isseberende de si dedicare mescamente a atividades culturales, publitzìsticas e editoriales.
Giornalista publitzista dae su 1989, at iscritu pro L'Unione Sarda, Il Sardegna, Sa Repubblica Sarda, Nazione Sarda, Camineras, Làcanas, Sardigna.com e medas àteros giornale e rivistas. Est istadu Diretore Responsàbile de Il Solco, su giornale de su Psd'Az fundadu dae Emìliu Lussu, de su periòdicu de sa CSS Tempus de Sardinnia, de Liberamenti, periòdicu de Cuartùciu, de “Clacson, periòdicu de Patiolla, de Saturru, periòdicu de Ceraxius, de Liberatzione sarda e de Madiapolis, periòdicu de sos istudiantes universitàrios de s'Universidade de Casteddu.[3]
Su Cussìgiu Regionale de sa Sardigna, in su 2000, l'at mutidu comente membru de s'Osservatòriu de sa Limba e de sa Cultura Sarda, de su cale at fatu parte pro 5 annos.[4]
In su 2001 at publicadu su primu libru suo, Statuto sardo e dintorni, su resurtadu de una chirca fata cun sos pitzinnos de s'istitutu Martini de Casteddu in subra de s'Istatutu Sardu e de sas raighinas istòricas suas, pensadu pro sos giòvanos de sas iscolas e cun sa prefatzione de Eliseo Spiga. Su libru agabbat cun duas tradutziones in sardu de s'istatutu.[5]
In su 2004 at incumintzadu a traballare fintzas comente tradutore, bortende in sardu bator regortas illustradas de contos pro pitzinnos iscritas dae àteros autores.
De su 2006, imbetzes, sunt sas primas òperas iscritas in sardu dae issu, pro sa Collana "Omines e feminas de gabbale" de S'Alfa editrice. Intre su 2006 e su 2008 at iscritu, a sa sola o paris cun àtere, deghe sàgios biogràficos dedicados a òmines e fèminas (Gràtzia Deledda, Elianora de Arbarèe, Antoni Simon Mossa, Antoni Gramsci, Amsìcora, Giuanne Maria Angioy, Marianna Bussalai, Sigismondo Arquer, Giuseppe Dessì e Antioco Casula, prus connotu cun su nùmene de Montanaru) chi ant tentu un'importu mannu in s'istòria sarda, dae su tempus prus antigu a oe. At fintzas curadu sa collana, in ue bi sunt fintzas sàgios iscritos dae àteros autores, e in su 2010 at publicadu sa versione in italianu de sos sàgios suos in unu volume ùnicu, chi at mutidu Uomini e donne di Sardegna: le controstorie.[1]
In su 2009 at publicadu un'istòria de s'autonomia de sa Sardigna in paris cun Gianfranco Contu, e su libru Sa die de Bernardinu Puliga cun Vittorio Sella.
In su 2010 at publicadu duos sàgios: La lingua sarda e l'insegnamento a scuola, unu testu dedicadu a acrarire sa situatzione de cussu momentu de sa limba sarda e sas netzessidades suas e, in paris cun Franco Fresi, Sarvadore Tola e Giùliu Angioni, fintzas su libru La poesia satirica in Sardegna, a incuru de Franco Carlini.[1]
In su 2011 e in su 2013 sunt essidos sos primos duos volumes de Letteratura e Civiltà della Sardegna, un'òpera pensada mescamente pro sos istudiantes e dedicada a sa literadura sarda, in totu sas limbas suas, e a sos autores sardos prus mannos chi s'Ìsula apat tentu.[6]
In su 2015 at publicadu I viaggiatori italiani e stranieri in Sardegna, unu testu in ue at analizadu sas òperas de sos literados e de sos viagiadores istràngios chi ant chistionadu de sa Sardigna, fatu-fatu a pustis de àere fatu biàgios in cue e mescamente in su seschentos e su setighentos.
In su 2016 at publicadu, imbetzes, un'òpera dedicada a su perìodu de su Regnu de Sardigna ligadu a sos Savojas, Carlo Felice e i tiranni sabaudi. In cust'òpera Casula at analizadu dae su puntu de vista istòricu s'impatu chi sos membros de sa domo Savoja e sos guvernantes de sa corte issoro ant tentu in Sardigna, dedichende fintzas unas cantas pàginas a personàgios de annotu de s'època, che a Giuanne Maria Angioy e Frantziscu Cillocco. Su libru, iscritu cun sa punna de fàghere connòschere mègius a sos sardos personàgios ligados fintzas a sa toponomàstica de sas biddas e de sas tzitades issoro,[7][8] at tentu unu sutzessu mannu meda, cun prus de 130 presentatziones[9][10] in totu sa Sardigna e in foras, fintzas in sa Biblioteca de su Senatu italianu,[11][10][12][13] e a pustis de l'àere torradu a imprentare 5 bortas s'editore at publicadu sa de duas editziones.[9] Sa dibata nàschida a pustis de sa publicatzione sua at fintzas ispiradu s'atore e regista Gianluca Medas a nde creare una dramatizatzione teatrale, "Processo alla statua di Carlo Felice", chi at presentadu in Casteddu in su 29 de austu, e chi at otènnidu un'interessu de sa gente bastante a fàghere acabare totu sos postos disponìbiles pro su pùblicu e fàghere nàschere sa proposta de nde fàghere una rèplica.[14][15] S'ispetàculu est istadu registradu e trasmìtidu in direta dae su canale televisivu EjaTV.[16]
Intre su 2019 e su 2020 Frantziscu Casula at pigadu parte a su programma in limba sarda "Logos de Logu", presentadu dae Enrico Putzolu e trasmìtidu dae Tele Costa Smeralda, in ue at chistionadu de istòria, cultura e literadura de sa Sardigna, mescamente in s'ùrtima parte de sas puntadas ma fintzas chistionende cun su presentadore.[17]
Semper in su 2020 est essidu su de tres volùmenes de Letteratura e Civiltà della Sardegna, cun un'impostatzione unu pagu diferente dae sa de sos àteros duos. Difatis, imbetzes de èssere dedicadu a sa poesia e a sos romanzos, est totu dedicadu a su teatru in limba sarda, analizadu però semper in manera de permìtere a chie leghet de connòschere sas òperas e sas temàticas de sos autores, fintzas gràtzias a medas testos pigados dae sas iscienegiaduras de sas òperas issoro.
In su 2021 e in su 2022 at presentadu su programma "Connòschere sa Limba", in Tele Costa Smeralda[18][19], una trasmissione in limba sarda cun intervistas e diàlogos in contu de limba sarda paris cun protagonistas de su movimentu linguìsticu sardu, e semper in su 2022 fintzas su programma "Pimpirias de limba, literadura e istòria sarda" in Radio Televisione Sarda.
In s'abrile de su 2022, pro Sa Die de sa Sardigna e in collaboratzione cun s'assòtziu de sos sardos "Antonio Gramsci" de Torinu, at ammaniadu una presentatzione de Carlo Felice e i Tiranni Sabaudi. Pro sa presentatzione fiat istadu pedidu, a primu, s'impreu de su Museu de su Risorgimentu, ma a pustis de sa risposta no arribbada e de sa rechesta informale de mudare su nùmene de s'eventu[20][21][22] s'est isseberadu de lu fàghere imbetzes in su Palatzu Tzìvicu, cun su patrotzìniu de sa Tzitade de Torinu e cun sa presèntzia de unu de sos cussigeris comunales.[23]
Casula faghet parte de medas giurias de prèmios literàrios de poesia in limba sarda in totu sa Sardigna, e est istadu fintzas parte de cussa de su Prèmiu Otieri, su prus mannu de s'Ìsula.[4]
Frantziscu Casula at iscritu fintzas medas àteros testos e artìculos publicados in intro de rivistas, libros cun autores medas e comente prefatziones a àteras òperas. Una lista agiornada a su 2018 de custos traballos, chi sunt prus de 1000,[24] si podet agatare in su situ suo.[25]
Controllu de autoridade | VIAF (EN) 49238306 · BNF (FR) cb16655340b (data) · OL OL42034A · WorldCat Identities (EN) 49238306 |
---|