Szczegóły wyścigu | |
Dyscyplina | Kolarstwo szosowe |
---|---|
Data powstania | 1928 |
Liczba edycji | 80 (in 2023) |
Częstotliwość | co roku (sierpień) |
Typ | Wyścig wieloetapowy |
Państwo | Polska |
Organizator | Lang Team |
Dyrektor wyścigu | Czesław Lang |
Strona internetowa | Oficjalna strona |
Kategorie | 2.5 (1996-1997) 2.4 (1998-1999) 2.3 (2000-2001) 2.2 (2002-2004) 2.PT (2005-2010) 2.UWT (2011-) |
Cykl | UCI World Tour |
Zwycięzcy | |
Ostatni zwycięzca | Matej Mohorič |
Najwięcej zwycięstw | Marian Więckowski Dariusz Baranowski Andrzej Mierzejewski (3 zwycięstwa) |
Aktualne wyścigi | |
Ostatnia edycja : Tour de Pologne 2023 | |
Następna edycja : Tour de Pologne 2024 | |
Dokumentacja |
Tour de Pologne (pol. Wyścig dookoła Polski, oficjalny skrót TdP) – wieloetapowy szosowy wyścig kolarski, przeprowadzany cyklicznie na terytorium Polski, będący jedną z najbardziej prestiżowych międzynarodowych imprez sportowych w Polsce organizowanych regularnie. Od 1. edycji w 1928 do 49. edycji w 1992 posiadał status wyścigu amatorskiego (jedynie w 1974 wyjątkowo rozgrywany był w formule open z udziałem zawodowców). Od 1993 – po przejęciu organizacji przez Lang Team kierowany przez Czesława Langa – jest w pełni zawodowy. Od 2005 należał do cyklu UCI ProTour, od 2009 do UCI World Ranking, od 2011 do UCI World Tour.
Całkowita długość trasy danej edycji TdP wynosi około 1200 kilometrów. Od 1999 do 2005 wyścig kończyła górska czasówka z metą na Orlinku w Karpaczu. W 2008 trasę przeniesiono na wschód kraju. Od tego momentu meta wyścigu usytuowana jest w Krakowie. W 2016 r. po raz pierwszy zorganizowano również Tour de Pologne kobiet – inauguracyjna edycja rozpoczęła się dzień po zakończeniu wyścigu mężczyzn.
Wstępne koncepcje przeprowadzenia w odrodzonej i niepodległej Polsce wieloetapowej imprezy kolarskiej – wzorowanej na coraz popularniejszym Tour de France – pojawiały się już na początku lat 20. XX wieku. Bardziej realnych kształtów pomysły te nabrały jednak dopiero kilka lat później, gdy konkretny projekt jej organizacji przedstawiły wspólnie: Warszawskie Towarzystwo Cyklistów i dziennik Przegląd Sportowy. To właśnie z ich inicjatywy postanowiono późnym latem 1928 r. rozegrać I Bieg Kolarski dookoła Polski (pierwsza i oryginalna nazwa TdP). Jego historyczna, premierowa edycja odbyła się w dniach 7–16 września 1928. Na starcie stanęło 71 kolarzy, a do mety dojechało 43. Z nich – po przejechaniu prawie 1500 km, podzielonych na 8 etapów – najlepszym okazał się Feliks Więcek z Bydgoskiego Klubu Kolarskiego (zwycięzca aż 6 etapów).
Do wybuchu II wojny światowej odbyły się jeszcze cztery edycje narodowego touru, z których dwie – w latach 1937 i 1939 – wygrał „tygrys szos” – Bolesław Napierała. 4. edycja (1937) była pierwszą, w której – oprócz Polaków – udział wzięli także obcokrajowcy. Na starcie stanęły bowiem drużyny: Węgier, Rumunii oraz kombinowana (po dwóch zawodników) ekipa francusko-włoska. Wówczas to po raz pierwszy przyznano również nagrody pieniężne (12 tys. franków dla zwycięskiego zespołu i 5 tys. franków dla indywidualnego triumfatora).
Pierwsze wyścigi znacznie różniły się od współczesnych. Etapy były o wiele dłuższe (często na dystansie ok. 300 km), kolarze notorycznie łapali „gumy” na szutrowych drogach, a w celu zaspokojenia głodu przerywali jazdę, by skorzystać z przygotowanych posiłków.
Po zakończeniu działań wojennych wrócono do idei kolarskiej walki dookoła Polski. W 1947, po 8-letniej przerwie, dzięki współpracy: Polskiego Związku Kolarskiego, wydawcy prasowego „Czytelnik” i grupy dziennikarzy udało się reaktywować wyścig. Zwycięzcą po przejechaniu zaledwie czterech etapów i 606 km (najkrótsza trasa w całej historii TdP) okazał się Stanisław Grzelak (Tramwajarz Łódź). Tę edycję żartobliwie nazwano „kieszonkową” (z racji bardzo krótkiej trasy) lub „gumową” (z powodu dużej liczby przebitych dętek). 22 czerwca 1948 po raz pierwszy etap TdP wygrał obcokrajowiec – Szwed Olle Persson (Warszawa – Olsztyn), a cała edycja cieszyła się olbrzymią popularnością wśród kibiców i mediów.
Od tego czasu aż do połowy lat 90. XX wieku nie udało się jednak uzyskać wyścigowi odpowiedniej rangi. Na przeszkodzie stanęła postawa władz, faworyzująca inną imprezę kolarską – Wyścig Pokoju. Z tego okresu warto odnotować: triumfy kolarzy zagranicznych – Włocha Francesco Locatelliego (1949, pierwszy zwycięzca klasyfikacji generalnej spoza Polski), Belga Rogera Dierckena (1960), Hiszpana José Luis Viejo (1972) oraz Belga André Delcroix (1974), najdłuższą edycję wyścigu – 2311 km i 13 etapów (1953) oraz hat-tricki zwycięstw Mariana Więckowskiego (w latach 1954–1956) i Dariusza Baranowskiego (w latach 1991–1993).
W 1957 do regulaminu wyścigu wprowadzono zapis umożliwiający – w przypadku awarii sprzętu – korzystanie z pomocy wozu technicznego, osób postronnych lub współzawodników, włącznie z wymianą roweru. Podczas tej edycji po raz pierwszy zastosowano także fotokomórkę na finiszu. Okazała się ona potrzebna już na pierwszym etapie, gdy metę w Toruniu niemal równocześnie minęli Grzegorz Chwiendacz i Henryk Łasak (wygrał ten pierwszy). W trakcie edycji 1967 doszło do pierwszego dramatycznego zdarzenia w wyścigu. 17 września – na trasie 3. etapu – doszło do kraksy, w wyniku której obrażeń głowy doznał 22-letni Jan Myszak. Następnego dnia rano zmarł on w szpitalu w Sanoku.
Od 1993 r. funkcję dyrektora wyścigu objął wicemistrz Igrzysk Olimpijskich w Moskwie i pierwszy polski kolarz zawodowy – Czesław Lang. Jego praca zaowocowała regularnym wzrostem prestiżu imprezy. W 1996 r. została ona oznaczona kategorią 2.5, najniższą w ówczesnym kalendarzu Międzynarodowej Unii Kolarskiej (UCI). W 1997 r. podczas Kongresu UCI w San Sebastián Tour de Pologne awansował o jedną klasę, otrzymując kategorię 2.4 i został zakwalifikowany jako „Wyścig Narodowy”. W 1999 r. na Mistrzostwach Świata w Weronie Komisja Techniczna UCI awansowała wyścig do klasy 2.3, a 12 października 2001 r., podczas kongresu Rady Kolarstwa Zawodowego (Professional Cycling Council), Tour ponownie awansował, otrzymując kategorię 2.2.
W 2005 r. decyzją władz UCI Wyścig został włączony do cyklu wielu imprez nazwanych UCI ProTour, jako jedyna tego typu impreza w Europie Środkowo-Wschodniej[1]. W skład tej grupy weszły trzy wielkie toury (Grand Tour): Giro d’Italia, Tour de France, Vuelta a España, klasyki Pucharu Świata, wyścigi etapowe kategorii 2.HC (np. Paryż-Nicea, Tour de Suisse), klasyki 1.HC (np. La Flèche Wallonne – Walońska Strzała). Tour de Pologne jako jedyny awansował o dwie klasy i został zrównany z imprezami 2.HC.
Przez wiele lat Tour de Pologne odbywał się w różnych terminach (najczęściej pomiędzy lipcem a październikiem). Po przejęciu wyścigu przez Czesława Langa pierwszym stałym terminem aż do 2008 r. był wrzesień, najczęściej drugi tydzień tego miesiąca. Od 2009 r. wyścig odbywa się w sierpniu, zaledwie tydzień po Tour de France, jednocześnie nie kolidując z odbywającym się w tym samym czasie Vuelta a España. Od tego czasu pierwsze etapy odbywają się w ostatnich dniach lipca. Wyjątkowo w 2012 i 2016, z powodu letnich igrzysk olimpijskich, wyścig odbywał się w lipcu, kolidując z Tour de France.
Pięciokrotnie Tour de Pologne otrzymał tytuł „Najlepszej Imprezy Sportowej Roku” w Polsce w Plebiscycie Przeglądu Sportowego, w latach 1995, 1996, 2004, 2008 i 2011. Zyskuje również uznanie władz Międzynarodowej Unii Kolarskiej, zdobywając wysokie oceny za organizację[2].
Podczas wyścigu prowadzone są różne klasyfikacje zawodników, najlepszy kolarz w danej kategorii otrzymuje koszulkę jej lidera, w której kontynuuje wyścig na następnym etapie. Te koszulki to:
Na koniec każdego etapu liderzy tych czterech klasyfikacji są oficjalnie dekorowani koszulkami przez organizatora wyścigu i są zobowiązani jechać w nich kolejnego dnia. Jeśli ten sam zawodnik będzie liderem więcej niż jednej klasyfikacji, zakłada koszulkę według następującej hierarchii:
Obok podstawowych organizator zawodów prowadzi(ł) także dodatkowe klasyfikacje:
Lp. | Rok | Etapy | Km | Zwycięzca | Drużyna |
---|---|---|---|---|---|
1. | 1928 | 8 | 1491 | Feliks Więcek | Bydgoski Klub Kolarzy |
2. | 1929 | 12 | 2250 | Józef Stefański | AKS Warszawa |
*** | |||||
3. | 1933 | 9 | 1721 | Jerzy Lipiński | Skoda Warszawa |
*** | |||||
4. | 1937 | 9 | 1336 | Bolesław Napierała | Polska II |
*** | |||||
5. | 1939 | 8 | 1291 | Bolesław Napierała | Syrena Warszawa |
*** | |||||
6. | 1947 | 4 | 606 | Stanisław Grzelak | Tramwajarz Łódź |
7. | 1948 | 11 | 1963 | Wacław Wójcik | Polska I |
8. | 1949 | 12 | 1994 | Francesco Locatelli | Włochy |
*** | |||||
9. | 1952 | 11 | 1959 | Wacław Wójcik | CWKS Warszawa |
10. | 1953 | 13 | 2311 | Mieczysław Wilczewski | Unia Chorzów |
11. | 1954 | 12 | 1925 | Marian Więckowski | CWKS Warszawa |
12. | 1955 | 10 | 1563 | Marian Więckowski | CWKS Warszawa |
13. | 1956 | 8 | 1221 | Marian Więckowski | CWKS Legia Warszawa |
14. | 1957 | 11 | 1968 | Henryk Kowalski | Lechia Gdańsk |
15. | 1958 | 11 | 2038 | Bogusław Fornalczyk | LZS Myszków |
16. | 1959 | 11 | 1621 | Wiesław Podobas | CWKS Warszawa |
17. | 1960 | 8 | 1336 | Roger Diercken | Belgia |
18. | 1961 | 8 | 1329 | Henryk Kowalski | Lechia Gdańsk |
19. | 1962 | 8 | 1278 | Jan Kudra | Społem Łódź |
20. | 1963 | 8 | 1482 | Stanisław Gazda | Start Bielsko |
21. | 1964 | 10 | 1394 | Rajmund Zieliński | LZS Nowogard |
22. | 1965 | 9 | 1318 | Józef Beker | LZS Mokrzeszów |
23. | 1966 | 10 | 1272 | Józef Gawliczek | LZS II |
24. | 1967 | 11 | 1682 | Andrzej Bławdzin | LZS Mazowsze |
25. | 1968 | 12 | 1757 | Jan Kudra | Społem Łódź |
26. | 1969 | 13 | 1795 | Wojciech Matusiak | Arkonia Szczecin |
27. | 1970 | 12 | 1611 | Jan Stachura | Unia Oświęcim |
28. | 1971 | 12 | 1291 | Stanisław Szozda | CWKS Legia Warszawa |
29. | 1972 | 10 | 1194 | José Luis Viejo | Hiszpania |
30. | 1973 | 12 | 1512 | Lucjan Lis | Górnik Radzionków |
31. | 1974 | p+11 | 1593 | André Delcroix | Belgia |
32. | 1975 | p+10 | 1440 | Tadeusz Mytnik | Flota Gdynia |
33. | 1976 | p+10 | 1499 | Janusz Kowalski | Polska |
34. | 1977 | p+10 | 1460 | Lechosław Michalak | Polska I |
35. | 1978 | p+11 | 1415 | Jan Brzeźny | Polska I |
36. | 1979 | p+9 | 1335 | Henryk Charucki | Metalowiec |
37. | 1980 | p+10 | 1282 | Czesław Lang | Polska I |
38. | 1981 | p+9 | 1195 | Jan Brzeźny | Polska I |
39. | 1982 | p+8 | 892 | Andrzej Mierzejewski | Polska |
40. | 1983 | p+9 | 1147 | Tadeusz Krawczyk | Polska I |
41. | 1984 | p+9 | 1219 | Andrzej Mierzejewski | Polska |
42. | 1985 | p+10 | 1224 | Marek Leśniewski | Polska |
43. | 1986 | p+10 | 1490 | Marek Kulas | Polska |
44. | 1987 | p+8 | 1162 | Zbigniew Piątek | Polska |
45. | 1988 | p+7 | 1016 | Andrzej Mierzejewski | LZS I |
46. | 1989 | p+8 | 1271 | Marek Wrona | JZS Jelcz Oława |
47. | 1990 | 9 | 1207 | Mieczysław Karłowicz | JZS Jelcz |
48. | 1991 | p+8 | 1222 | Dariusz Baranowski | OZKol Wałbrzych |
49. | 1992 | p+8 | 1149 | Dariusz Baranowski | Sonia – Górnik Wałbrzych |
50. | 1993 | p+12 | 1794 | Dariusz Baranowski | Pekaes Lang Rover Legia |
51. | 1994 | p+7 | 1110 | Maurizio Fondriest | Lampre Panaria Animex |
52. | 1995 | p+7 | 1254 | Zbigniew Spruch | Lampre Panaria Animex |
53. | 1996 | 8 | 1346 | Wiaczesław Dżawanian | Roslotto ZG |
54. | 1997 | 8 | 1499 | Rolf Järmann | Casino – Géant |
55. | 1998 | 8 | 1434 | Siergiej Iwanow | TVM Farm Frites |
56. | 1999 | 7 | 1164 | Tomasz Brożyna | Mróz |
57. | 2000 | 7 | 1171 | Piotr Przydział | Mat Ceresit CCC |
58. | 2001 | 8 | 1249 | Ondřej Sosenka | CCC Mat |
59. | 2002 | 8 | 1273 | Laurent Brochard | Jean Delatour |
60. | 2003 | 8 | 1233 | Cezary Zamana | Action Nvidia Mróz |
61. | 2004 | 8 | 1264 | Ondřej Sosenka | Aqua & Sapone |
62. | 2005 | 8 | 1246 | Kim Kirchen | Fassa Bortolo |
63. | 2006 | 7 | 1221 | Stefan Schumacher | Gerolsteiner |
64. | 2007 | 7 | 1237 | Johan Vansummeren | Predictor-Lotto |
65. | 2008 | 6[a] | 1076 | Jens Voigt | Team CSC |
66. | 2009 | 7 | 1253 | Alessandro Ballan | Lampre |
67. | 2010 | 7 | 1241 | Daniel Martin | Garmin-Transitions |
68. | 2011 | 7 | 1113 | Peter Sagan | Liquigas |
69. | 2012 | 7 | 1234 | Moreno Moser | Liquigas |
70. | 2013 | 7 | 1227 | Pieter Weening | Orica-GreenEdge Cycling Team |
71. | 2014 | 7 | 1251 | Rafał Majka | Tinkoff-Saxo |
72. | 2015 | 7 | 1076 | Ion Izagirre | Movistar Team |
73. | 2016 | 6[b] | 1190 | Tim Wellens | Lotto Soudal |
74. | 2017 | 7 | 1123 | Dylan Teuns | BMC Racing Team |
75. | 2018 | 7 | 1026 | Michał Kwiatkowski | Team Sky |
76. | 2019 | 7 | 1036 | Pawieł Siwakow | Team Ineos |
77. | 2020 | 5[c] | 911 | Remco Evenepoel | Deceuninck-Quick Step |
78. | 2021 | 7 | 1141 | João Almeida | Deceuninck-Quick Step |
79. | 2022 | 7 | 1209 | Ethan Hayter | Ineos Grenadiers |
80. | 2023 | 7 | 1130 | Matej Mohorič | Bahrain Victorious |
p – prolog
(Po zakończeniu Tour de Pologne 2023)
Polacy | 52 wygrane edycje | 41 kolarzy |
Belgowie | 6 wygranych edycji | 6 kolarzy |
Włosi | 4 wygrane edycje | 4 kolarzy |
Rosjanie | 3 wygrane edycje | 3 kolarzy |
Czesi | 2 wygrane edycje | 1 kolarz |
Hiszpanie | 2 wygrane edycje | 2 kolarzy |
Niemcy | 2 wygrane edycje | 2 kolarzy |
Brytyjczycy | 1 wygrana edycja | 1 kolarz |
Francuzi | 1 wygrana edycja | 1 kolarz |
Holendrzy | 1 wygrana edycja | 1 kolarz |
Irlandczycy | 1 wygrana edycja | 1 kolarz |
Luksemburczycy | 1 wygrana edycja | 1 kolarz |
Portugalczycy | 1 wygrana edycja | 1 kolarz |
Słowacy | 1 wygrana edycja | 1 kolarz |
Słoweńcy | 1 wygrana edycja | 1 kolarz |
Szwajcarzy | 1 wygrana edycja | 1 kolarz |
Puste pola oznaczają, że klasyfikacji prawdopodobnie nie prowadzono.
Trzech kolarzy wygrało Tour de Pologne 3-krotnie (dwóch z nich – trzy razy z rzędu):
Marian Więckowski | 1954, 1955, 1956 |
Andrzej Mierzejewski | 1982, 1984, 1988 |
Dariusz Baranowski | 1991, 1992, 1993 |
Po 2 razy triumfowali:
Bolesław Napierała | 1937, 1939 |
Wacław Wójcik | 1948, 1952 |
Henryk Kowalski | 1957, 1961 |
Jan Kudra | 1962, 1968 |
Jan Brzeźny | 1978, 1981 |
Ondřej Sosenka | 2001, 2004 |
20 | Marian Więckowski (w 3 wyścigach, w latach 1954–1956) |
16 | Wacław Wójcik (3, 1948–1953) |
15 | Bolesław Napierała (2, 1937–1939) Marek Leśniewski (3, 1984–1987) Zbigniew Spruch (4, 1989–1998) |
14 | Tadeusz Mytnik (4, 1972–1980) Lechosław Michalak (2, 1977–1979) Andrzej Mierzejewski (4, 1982–1988) |
Cały wyścig w koszulce lidera przejechali Józef Stefański (1929) i Bolesław Napierała (1937).
17 wyścigów | Marek Rutkiewicz |
14 wyścigów | Zbigniew Piątek |
13 wyścigów | Stanisław Gazda Michał Gołaś Tomasz Marczyński |
W trakcie pięciu dotychczasowych edycji trasa wyścigu częściowo wiodła poza terytorium Polski, tj. etapy lub części etapów odbyły się poza granicami Rzeczypospolitej (w Republice Czeskiej, we Włoszech i na Słowacji):
Na trasie dotychczasowych edycji Tour de Pologne doszło do dwóch wypadków śmiertelnych kolarzy biorących udział w wyścigu: