Statek rybacki – oznacza statek używany do połowu ryb lub innych żywych zasobów morskich^[1].

W niektórych wypadkach statek rybacki może również zajmować się przetwarzaniem złowionych zwierząt.

Mniejsze jednostki do połowów nazywa się kutrami (dług. jednostki: 12–24 m) lub łodziami rybackimi (dług. jednostki do 12 m).

Zgodnie z uchylonym rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi^[2] za łódź rybacką uznawane były statki rybackie do 15 m długości, za kuter rybacki uznawane były statki rybackie o długości od 15 do 30 m i mocy poniżej 611 kW, a pozostałe statki rybackie określane były mianem trawlerów.

Podział statków rybackich

• statki łowcze
  • trawlery
  • sejnery
  • trawlero-sejnery
  • myśliwsko-rybackie
  • lugry
  • lugro-trawlery
  • longlinery
  • krewetkowce
• statki łowczo-przetwórcze
  • trawlery zamrażalnie
  • trawlery przetwórnie
  • longlinery zamrażalnie
  • sejnery zamrażalnie
• statki pomocnicze
  • statki pomocnicze produkcyjne
    • statki-zamrażalnie
    • statki-przetwórnie
    • bazy-przetwórnie
    • bazy-matki
  • statki pomocnicze usługowe
    • chłodniowce
    • szpitalno-warsztatowe
    • zbiornikowce
    • badawcze

Charakterystyka statków rybackich

Statki łowcze

Poławiają ryby i w stanie świeżym, w lodzie, dostarczają je do portu lub na statek-bazę. Dzielą się na:

• poławiające z burty (ze sterówką lokalizowaną na rufie)
• poławiające z rufy (ze sterówką lokalizowaną bliżej dziobu).

Statki łowczo-przetwórcze i bazy rybackie

Wyposażone są w urządzenia umożliwiającą obróbkę ryb (np. produkcję mączki rybnej czy tranu) i urządzenia zamrażalnicze; jednostki takie cechują się dużą samodzielnością i dlatego eksploatowane są na dalekich łowiskach. Szczególnym rodzajem rybackiego statku łowczo-przetwórczego jest tak zwany „statek-baza”, który pełni na odległych łowiskach rolę portu dla współpracującej z nim flotylli mniejszych jednostek łowczych. na przełomie lat 60. i 70. XX w. największym na świecie producentem tych jednostek były stocznie polskie – szczególnie Stocznia Gdańska im. Lenina. Wyprodukowała ona liczne jednostki czterech typów, budowane niemal wyłącznie dla rybackiej floty Związku Radzieckiego. Pierwszym typem bazy rybackiej, budowanym w Polsce, były parowe jednostki typu B-62 („Siewierodwinsk”). Jedenasty i ostatni statek tego typu – s/s „Czukotka” – był ostatnim parowcem, jaki spłynął na wodę z pochylni stoczni w Gdańsku. Po typie B-62 przyszły trzy kolejne typy – B-64 („Pioniersk”), B-67 i B-69 („Professor Baranow”). Dla armatora polskiego zbudowano w połowie lat sześćdziesiątych ub. wieku DWIE jednostki typu B-67 – „Gryf Pomorski” i „Pomorze”. Pierwszym kapitanem „Gryfa Pomorskiego” został kpt. ż.w.r.m. Leon Skelnik (1927–2016). Pod koniec lat 80. gdańska stocznia zaczęła produkować tzw. bazy-konserwiarnie typu B-670 („Konstitucija SSSR”). Piąty typ bazy rybackiej z Gdańska był zarazem najbardziej skomplikowany i najnowocześniejszy. Bazy rybackie, za których sprawą przez kilka lat Polska zajmowała pierwsze miejsce w świecie w budowie statków rybackich, cieszyły się sporym zainteresowaniem ówczesnej prasy – w tym miesięcznika „Morze”. Rosjanie, eksploatujący gdańskie bazy, nadali co najmniej kilku z nich polskie nazwy (m.in. „Fryderyk Szopen” i „Stanisław Moniuszko”). Polskie statki-bazy rybackie to np. „Fryderyk Chopin” i nowoczesne statki typu B-67 z Gdańska. Ogólna liczba zbudowanych w stoczni gdańskiej baz rybackich pięciu typów – to 78 sztuk ^{[potrzebny przypis]}.

Bazę rybacką „Gryf Pomorski” opisano m.in. w „Morzu” z 1967 roku. Rolę bazy rybackiej pełnił czasowo także motorowiec „Morska Wola”.

Typy jednostek rybackich w Polsce

• STOREM-4 – jednostki pełnomorskie o dł. 17m, przystosowane do poławiania z burty, do napędu najczęściej silniki o mocy 170 KM, charakteryzują się dużą dzielnością morską (tzw. klasa Bałtycka).
• B410 – pełnomorskie jednostki długości ok. 25m, przystosowane do trałowania z rufy, budowane w stoczni w Ustce, wykorzystywane także przez PMW (B410-IVS).
• KR-10 – projekt małej, uniwersalnej, trałującej z rufy jednostki rybackiej (na pograniczu kuter-łódź) wykonany przez Wydział Oceanotechniki i Okrętownictwa Politechniki Gdańskiej (1997 r.); adresatem są małe firmy rodzinne; przeznaczeniem są połowy w strefie ekonomicznej, a także przewożenie turystów-wędkarzy; przewidziana moc to 154 kW, dł. ok. 10 m, szer. ok. 4 m, zanurzenie ok. 1,5–1,6 m, autonomiczność ok. 3 doby (na podstawie miesięcznika „Morze”).
• Polaris 1200 – niewielkie kutry o długości ok. 12 m, wykonane w Gdańsku, obecnie stanowią świeży narybek w polskich portach rybackich, przystosowane do poławiania z rufy, posiadają 1 silnik o mocy w przedziale 150–250 KM (w zależności od życzenia odbiorcy);
• Inne: KB-21, KS-17, B25 itp. oraz jednostki unikatowe.

Oznaczenia jednostek rybackich w Polsce

W Polsce stosuje się następujące trzyliterowe oznaczenia przynależności portowej jednostek rybackich (np.: GDA-55, UST-72 itp.):

 Osobny artykuł: Porty i przystanie morskie w Polsce.