![]() | |
Systematyka[1][2][3] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
sosna czarna |
Nazwa systematyczna | |
Pinus nigra Arn. Reise Mariazell 8 (1785) | |
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |
![]() | |
Zasięg | |
![]() Pinus nigra subsp. salzmannii Pinus nigra subsp. laricio Pinus nigra subsp. nigra Pinus nigra subsp. dalmatica Pinus nigra subsp. pallasiana |
Sosna czarna, sosna austriacka (Pinus nigra Arn.) – gatunek drzewa z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Sosna czarna występuje na terenie południowej i południowo-zachodniej[5] Europy oraz Azji Mniejszej. Do Polski sosnę czarną sprowadzono w 1759 r. Pierwotny areał tego gatunku rozciąga się od Maroka i Hiszpanii, przez Pireneje, Alpy, południowe Karpaty aż do Półwyspu Krymskiego.
Sosna czarna jest drzewem zimozielonym i długowiecznym. Szacuje się, że niektóre egzemplarze osiągają wiek ponad 500 lat. W lasach europejskich rotacja drzewostanu zachodzi nawet co 360 lat.
Drewno podobne do drewna sosny czerwonej i sosny zwyczajnej, ale bardziej miękkie i nie tak mocne, ze względu na szybki wzrost.
Gatunek jednopienny. Pylenie następuje od maja do czerwca, przy czym pojedyncza szyszeczka żeńska jest podatna na zapylenie tylko przez ok. trzy dni. Do zapłodnienia dochodzi po 13 miesiącach od zapylenia.
Szyszki dojrzewają od września do listopada, w 18 miesięcy po zapyleniu. Otwierają się od października do listopada i wiatr rozsiewa nasiona opatrzone skrzydełkiem. Drzewa owocują po 15–40 latach, co 2–5 lat obficie produkują nasiona. Największe owocowanie drzew przypada w wieku od 60 do 90 lat.
W USA sosna czarna jest szeroko uprawiana w północnych stanach Nowej Anglii, naokoło Wielkich Jezior i na północnym zachodzie. W Nowej Anglii i w rejonie Wielkich Jezior gatunek ten naturalizował się.
Wraz z innymi drzewami iglastymi i liściastymi tworzy lasy mieszane na terenach górzystych, na wysokości pomiędzy 200 a 2000 m n.p.m. W Europie i Azji Mniejszej najczęściej towarzyszą jej sosna zwyczajna, kosodrzewina, sosna alepska, sosna pinia, sosna bośniacka, świerk serbski, świerk pospolity, jodła pospolita, jałowiec. Odmiany var. nigra i var. pallasiana występują na wysokości 200–1200 m n.p.m., var. caramanica na wysokości 800–2000 m n.p.m.
Znosi śnieżne zimy i niezbyt wilgotne lata. Preferuje skaliste podłoża wapienne, chociaż dostosowuje się do większości gleb. Ze względu na głębokie korzenie potrzebuje dosyć grubej warstwy ziemi. Nie toleruje zacienienia, woli stanowiska w pełni nasłonecznione. Toleruje zasolenie, zanieczyszczenia powietrza, upały.
Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus[6]:
Gatunek ten cechuje zmienność podobna do innych gatunków sosen, chociaż w przeszłości opisanych i nazwanych zostało wiele jego podgatunków i odmian. Niektóre z tak wyróżnianych taksonów miały nazwy niezgodne z nomenklaturą międzynarodową (International Code of Botanical Nomenclature) lub zasadność ich wyodrębnienia budziła wątpliwości[7]. Wyróżnia się wśród nich trzy grupy: grupę zachodnią (od Austrii, Francji do Hiszpanii), grupę centralną (Korsyka, Włochy, Sycylia) i grupę wschodnią (od Bałkanów po Krym) lub dwie grupy: wschodnią i zachodnią.
Wyróżnia się dwa podgatunki[7][8]:
Wschodni podgatunek subsp. nigra wykazuje większą odporność na niskie temperatury (poniżej -30 °C) niż zachodni podgatunek subsp. salzmannii (do ok. -25 °C).
Roślina umieszczona w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych w grupie gatunków niższego ryzyka (kategoria zagrożenia; LC)[4].