prowincja | |||
1795–1807 | |||
| |||
Państwo | |||
---|---|---|---|
Siedziba | |||
Data powstania |
1795 | ||
Data likwidacji |
1807 | ||
Populacja (1806) • liczba ludności |
| ||
• gęstość |
55 000 km² | ||
Położenie na mapie Prusy Nowowschodnie po III rozbiorze Polski.![]() |
Prusy Nowowschodnie (niem. Neuostpreußen) – prowincja państwa pruskiego (1795-1807) utworzona na ziemiach polskich, zagarniętych przez Prusy w III rozbiorze (1795), z wyjątkiem części terenów województw mazowieckiego i rawskiego znajdujących się na lewym brzegu Wisły, które włączono wówczas do prowincji Prusy Południowe. Powiaty mazowieckie i dobrzyńskie znajdujące się na prawym brzegu Wisły, a należące od II rozbioru do Prus Południowych, odłączono od tej prowincji i przyłączono do Prus Nowowschodnich. Ostatecznie w granicach prowincji znalazły się przedrozbiorowe: województwo płockie, ziemia dobrzyńska, część województwa mazowieckiego, znaczna część województw podlaskiego i trockiego oraz niewielka część Żmudzi. Prowincja obejmowała obszar między Wisłą, Bugiem i Niemnem o powierzchni 55 000 km² z 1 mln mieszkańców. Stolicą prowincji był Białystok.
Prusacy na zajętych terenach utworzyli dwa tymczasowe urzędy: Komisje Organizacyjne Kamer Wojny i Domen: w Płocku i Białymstoku. W 1797 roku Komisje przekształcono w kamery wojny i domen, które sprawowały władzę w departamentach (Departement der Kriegs- und Domänen-Kammer). Departamenty były zaś podzielone na powiaty. Obszar powiatów był odmienny od przedrozbiorowego. Sieć powiatów zmieniono także na obszarze przyłączonym z Prus Południowych.
Granice powiatów w większości przetrwały na obszarze Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego do czasu reformy podziału administracyjnego przeprowadzonej w 1867.
Stan na 1800 rok (129 miast)[1]:
W 1807 roku (traktat tylżycki) część departamentu białostockiego (obwód białostocki) włączono do Rosji, pozostałą część departamentu białostockiego wraz z departamentem płockim do Księstwa Warszawskiego.
Herb | Miasto | Nazwa niem. 1800 | Ludność 1800 | Departament 1800 | Powiat 1800 | Ilość dymów[2] | Typ[3] | Obecna lokacja |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
![]() |
Mariampol | Marienpol | 1178 | białostocki | mariampolski (Marienpol) | 159 | Kr | ![]() |
![]() |
Sudargi | Johannesburg / Sadargen | 215 | białostocki | mariampolski (Marienpol) | 48 | Kr | ![]() |
![]() |
Ludwinów | Ludwinowen | 312 | białostocki | mariampolski (Marienpol) | 131 | Kr | ![]() |
![]() |
Władysławów | Neustadt | 2320 | białostocki | mariampolski (Marienpol) | 231 | Kr | ![]() |
![]() |
Pilwiszki | Pilwiszken | 333 | białostocki | mariampolski (Marienpol) | 67 | Kr | ![]() |
![]() |
Preny | Prenn | 1224 | białostocki | mariampolski (Marienpol) | 204 | Kr | ![]() |
![]() |
Sapieżyszki | Sapieszyszken | 107 | białostocki | mariampolski (Marienpol) | 32 | Kr | ![]() |
![]() |
Balwierzyszki | Balwierzisken | 920 | białostocki | mariampolski (Marienpol) | 107 | Sz | ![]() |
![]() |
Poniemoń | Poniemon | 480 | białostocki | mariampolski (Marienpol) | 57 | Sz | ![]() |
![]() |
Szaki | Szaky | 574 | białostocki | mariampolski (Marienpol) | 65 | Sz | ![]() |
![]() |
Kalwaria | Kalwary | 2705 | białostocki | kalwaryjski (Kalwary) | 440 | Kr | ![]() |
![]() |
Lubów | Lubow | 425 | białostocki | kalwaryjski (Kalwary) | 84 | Kr | ![]() |
![]() |
Olita | Olitta | 219 | białostocki | kalwaryjski (Kalwary) | 33 | Kr | ![]() |
![]() |
Simno | Simno | 703 | białostocki | kalwaryjski (Kalwary) | 103 | Kr | ![]() |
![]() |
Wyłkowyszki | Wilkowiszken | 1804 | białostocki | kalwaryjski (Kalwary) | 314 | Kr | ![]() |
![]() |
Wierzbołów | Wirballen | 1630 | białostocki | kalwaryjski (Kalwary) | 245 | Kr | ![]() |
![]() |
Wisztyniec | Wystitten | 1579 | białostocki | kalwaryjski (Kalwary) | 187 | Kr | ![]() |
![]() |
Urdomin | Urdomin | 269 | białostocki | kalwaryjski (Kalwary) | 50 | Sz | ![]() |
![]() |
Berżniki | Berzniki | 304 | białostocki | wigierski (Wigry) | 68 | Kr | ![]() |
![]() |
Jeleniewo | Jeleniewo | 346 | białostocki | wigierski (Wigry) | 49 | Kr | ![]() |
![]() |
Krasnopol | Krasnopol | 533 | białostocki | wigierski (Wigry) | 105 | Kr | ![]() |
![]() |
Liszków | Liszkow | 249 | białostocki | wigierski (Wigry) | 149 | Kr | ![]() |
![]() |
Łoździeje | Losdzeye | 1537 | białostocki | wigierski (Wigry) | 217 | Kr | ![]() |
![]() |
Metele | Metellen | 297 | białostocki | wigierski (Wigry) | 66 | Kr | ![]() |
![]() |
Filipów | Philippowo | 795 | białostocki | wigierski (Wigry) | 120 | Kr | ![]() |
![]() |
Przerośl | Przerosl | 1166 | białostocki | wigierski (Wigry) | 230 | Kr | ![]() |
![]() |
Puńsk | Punsk | 583 | białostocki | wigierski (Wigry) | 59 | Kr | ![]() |
![]() |
Sereje | Serrey | 1094 | białostocki | wigierski (Wigry) | 215 | Kr | ![]() |
![]() |
Sejny | Seyne | 516 | białostocki | wigierski (Wigry) | 96 | Kr | ![]() |
![]() |
Suwałki | Suwalken | 1184 | białostocki | wigierski (Wigry) | 214 | Kr | ![]() |
![]() |
Szczebra | Szczebra | 219 | białostocki | wigierski (Wigry) | 46 | Kr | ![]() |
![]() |
Wiżajny | Wizaynen | 946 | białostocki | wigierski (Wigry) | 205 | Kr | ![]() |
![]() |
Bakałarzewo | Bakalarzewo | 405 | białostocki | wigierski (Wigry) | 67 | Sz | ![]() |
![]() |
Lejpuny | Leypuhnen | 233 | białostocki | wigierski (Wigry) | 42 | Sz | ![]() |
![]() |
Mirosław | Miroslaw | 220 | białostocki | wigierski (Wigry) | 48 | Sz | ![]() |
![]() |
Wiejsieje | Wieyszteye | 518 | białostocki | wigierski (Wigry) | 85 | Sz | ![]() |
![]() |
Dąbrowa | Dombrowa | 737 | białostocki | dąbrowski (Dombrowa) | 127 | Kr | ![]() |
![]() |
Korycin | Koryczin | 252 | białostocki | dąbrowski (Dombrowa) | 52 | Kr | ![]() |
![]() |
Kuźnica | Kuznica | 427 | białostocki | dąbrowski (Dombrowa) | 35 | Kr | ![]() |
![]() |
Lipsk | Lipsk | 945 | białostocki | dąbrowski (Dombrowa) | 256 | Kr | ![]() |
![]() |
Nowy Dwór | Nowidwor | 555 | białostocki | dąbrowski (Dombrowa) | 96 | Kr | ![]() |
![]() |
Suchowola | Suchowolla / Chodorowka | 959 | białostocki | dąbrowski (Dombrowa) | 218 | Kr | ![]() |
![]() |
Hołynka | Holinka | 225 | białostocki | dąbrowski (Dombrowa) | 45 | Sz | ![]() |
![]() |
Raczki | Raszken | 766 | białostocki | dąbrowski (Dombrowa) | 165 | Sz | ![]() |
![]() |
Sidra | Sidra | 507 | białostocki | dąbrowski (Dombrowa) | 137 | Sz | ![]() |
![]() |
Sopoćkinie | Sopockin | 439 | białostocki | dąbrowski (Dombrowa) | 96 | Sz | ![]() |
![]() |
Sztabin | Stabin | 507 | białostocki | dąbrowski (Dombrowa) | 55 | Sz | ![]() |
![]() |
Białystok | Bialystock | 3370 | białostocki | białostocki (Bialystock) | 459 | Sz | ![]() |
![]() |
Janów | Janow | 691 | białostocki | białostocki (Bialystock) | 186 | Kr | ![]() |
![]() |
Knyszyn | Knyszin | 1699 | białostocki | białostocki (Bialystock) | 318 | Kr | ![]() |
![]() |
Odelsk | Odelsk | 601 | białostocki | białostocki (Bialystock) | 172 | Kr | ![]() |
![]() |
Sokółka | Sokolka | 1091 | białostocki | białostocki (Bialystock) | 225 | Kr | ![]() |
![]() |
Wasilków | Waszilkow | 891 | białostocki | białostocki (Bialystock) | 184 | Kr | ![]() |
![]() |
Choroszcz | Chorocz | 579 | białostocki | białostocki (Bialystock) | 122 | Sz | ![]() |
![]() |
Gródek | Groddek | 388 | białostocki | białostocki (Bialystock) | 66 | Sz | ![]() |
![]() |
Jasionówka | Jasianowke | 622 | białostocki | białostocki (Bialystock) | 81 | Sz | ![]() |
![]() |
Zabłudów | Zabludow | 1409 | białostocki | białostocki (Bialystock) | 297 | Sz | ![]() |
![]() |
Bielsk | Bielsk | 1733 | białostocki | bielski (Bielsk) | 320 | Kr | ![]() |
![]() |
Kleszczele | Kleszel | 1088 | białostocki | bielski (Bielsk) | 276 | Kr | ![]() |
![]() |
Narew | Narew | 425 | białostocki | bielski (Bielsk) | 95 | Kr | ![]() |
![]() |
Boćki | Boczki | 1462 | białostocki | bielski (Bielsk) | 223 | Sz | ![]() |
![]() |
Orla | Orla | 1486 | białostocki | bielski (Bielsk) | 241 | Sz | ![]() |
![]() |
Drohiczyn | Drohycin | 884 | białostocki | drohiczyński (Drohycin) | 173 | Kr | ![]() |
![]() |
Mielnik | Mielnik | 822 | białostocki | drohiczyński (Drohycin) | 141 | Kr | ![]() |
![]() |
Ciechanowiec | Ciechanowiec | 2651 | białostocki | drohiczyński (Drohycin) | 340 | Sz | ![]() |
![]() |
Siemiatycze | Siemiatyce | 2734 | białostocki | drohiczyński (Drohycin) | 319 | Sz | ![]() |
![]() |
Wysokie Mazowieckie | Wysokie Masowiecki | 864 | białostocki | drohiczyński (Drohycin) | 134 | Sz | ![]() |
![]() |
Suraż | Suracz | 709 | białostocki | suraski (Suracz) | 133 | Kr | ![]() |
![]() |
Brańsk | Bransk | 1026 | białostocki | suraski (Suracz) | 114 | Kr | ![]() |
![]() |
Tykocin | Tykoczin | 2783 | białostocki | suraski (Suracz) | 372 | Sz | ![]() |
![]() |
Goniądz | Goniondz | 1373 | białostocki | goniądzki (Goniondz) | 210 | Kr | ![]() |
![]() |
Augustów | Augustowo | 1987 | białostocki | goniądzki (Goniondz) | 304 | Kr | ![]() |
![]() |
Radziłów | Radzilow | 435 | białostocki | goniądzki (Goniondz) | 85 | Kr | ![]() |
![]() |
Rajgród | Raygrod | 889 | białostocki | goniądzki (Goniondz) | 195 | Kr | ![]() |
![]() |
Wąsosz | Wonsosz | 731 | białostocki | goniądzki (Goniondz) | 167 | Kr | ![]() |
![]() |
Wizna | Wyzna | 1098 | białostocki | goniądzki (Goniondz) | 197 | Kr | ![]() |
![]() |
Grajewo | Grajewo | 218 | białostocki | goniądzki (Goniondz) | 23 | Sz | ![]() |
![]() |
Jedwabne | Jedwabno | 481 | białostocki | goniądzki (Goniondz) | 52 | Sz | ![]() |
![]() |
Osowiec | Ossowiec | 212 | białostocki | goniądzki (Goniondz) | 38 | Sz | ![]() |
![]() |
Szczuczyn | Szczuczin | 1849 | białostocki | goniądzki (Goniondz) | 261 | Sz | ![]() |
![]() |
Łomża | Lomza | 1166 | białostocki | łomżyński (Lomza) | 194 | Kr | ![]() |
![]() |
Kolno | Kolno | 945 | białostocki | łomżyński (Lomza) | 171 | Kr | ![]() |
![]() |
Nowogród | Nowogrod | 966 | białostocki | łomżyński (Lomza) | 189 | Kr | ![]() |
![]() |
Zambrów | Zambrow | 564 | białostocki | łomżyński (Lomza) | 81 | Kr | ![]() |
![]() |
Śniadowo | Smlodow / Sniadow | 705 | białostocki | łomżyński (Lomza) | 98 | Sz | ![]() |
![]() |
Stawiski | Stawiszken | 1212 | białostocki | łomżyński (Lomza) | 173 | Sz | ![]() |
![]() |
Ostrołęka | Ostrolenka | 1000 | płocki | ostrołęcki (Ostrolenka) | 278 | Kr | ![]() |
![]() |
Brok | Brok | 220 | płocki | ostrołęcki (Ostrolenka) | 111 | Sz | ![]() |
![]() |
Czyżew | Cyszewo | 150 | płocki | ostrołęcki (Ostrolenka) | 67 | Sz | ![]() |
![]() |
Andrzejewo | Jendrzejewo / Andrziejewo | 220 | płocki | ostrołęcki (Ostrolenka) | 96 | Sz | ![]() |
![]() |
Nur | Nurr | 161 | płocki | ostrołęcki (Ostrolenka) | 63 | Kr | ![]() |
![]() |
Ostrów | Ostrow | 223 | płocki | ostrołęcki (Ostrolenka) | 103 | Kr | ![]() |
![]() |
Myszyniec | Myziniec | 110 | płocki | ostrołęcki (Ostrolenka) | 55 | Kr | ![]() |
![]() |
Pułtusk | Pultusk | 1200 | płocki | pułtuski (Pultusk) | 342 | Kr | ![]() |
![]() |
Maków | Makow | 644 | płocki | pułtuski (Pultusk) | 152 | Kr | ![]() |
![]() |
Nasielsk | Nasielsk | 160 | płocki | pułtuski (Pultusk) | 92 | Kr | ![]() |
![]() |
Nowe Miasto | Nowemiasto | 130 | płocki | pułtuski (Pultusk) | 47 | Kr | ![]() |
![]() |
Różan | Rozan | 384 | płocki | pułtuski (Pultusk) | 65 | Kr | ![]() |
![]() |
Serock | Sierock | 256 | płocki | pułtuski (Pultusk) | 57 | Kr | ![]() |
![]() |
Wyszków | Wyszkow | 200 | płocki | pułtuski (Pultusk) | 77 | Sz | ![]() |
![]() |
Przasnysz | Przaczniz | 521 | płocki | przasnyski (Przaczniz) | 167 | Kr | ![]() |
![]() |
Ciechanów | Ciechanow | 433 | płocki | przasnyski (Przaczniz) | 132 | Kr | ![]() |
![]() |
Chorzele | Chorzellen | 300 | płocki | przasnyski (Przaczniz) | 108 | Kr | ![]() |
![]() |
Janowo | Janowo | 540 | płocki | przasnyski (Przaczniz) | 159 | Kr | ![]() |
![]() |
Niedzbórz | Niecborz | 100 | płocki | przasnyski (Przaczniz) | 34 | Sz | ![]() |
![]() |
Mława | Mlawa | 718 | płocki | mławski (Mlawa) | 157 | Kr | ![]() |
![]() |
Bieżuń | Biezun | 360 | płocki | mławski (Mlawa) | 149 | Sz | ![]() |
![]() |
Drobin | Drobin | 360 | płocki | mławski (Mlawa) | 120 | Sz | ![]() |
![]() |
Kuczbork | Kuczbrock lub Kuczborg | 100 | płocki | mławski (Mlawa) | 35 | Sz | ![]() |
![]() |
Radzanów | Radzanowo | 130 | płocki | mławski (Mlawa) | 54 | Sz | ![]() |
![]() |
Sierpc | Sierps | 400 | płocki | mławski (Mlawa) | 138 | Kr | ![]() |
![]() |
Szreńsk | Szrensk | 150 | płocki | mławski (Mlawa) | 77 | Sz | ![]() |
![]() |
Żuromin | Zuromin | 220 | płocki | mławski (Mlawa) | 52 | Sz | ![]() |
![]() |
Wyszogród | Wyszogrod | 1013 | płocki | wyszogrodzki (Wyszogrod) | 195 | Kr | ![]() |
![]() |
Bielsk | Bielsk | 202 | płocki | wyszogrodzki (Wyszogrod) | 45 | Sz | ![]() |
![]() |
Bodzanów | Bodzanowo | 100 | płocki | wyszogrodzki (Wyszogrod) | 40 | Sz | ![]() |
![]() |
Czerwińsk | Czerwinsk | 290 | płocki | wyszogrodzki (Wyszogrod) | 77 | Kr | ![]() |
![]() |
Płock | Plock | 1500 | płocki | wyszogrodzki (Wyszogrod) | 421 | Kr | ![]() |
![]() |
Płońsk | Plonsk | 601 | płocki | wyszogrodzki (Wyszogrod) | 108 | Kr | ![]() |
![]() |
Raciąż | Raciandz | 190 | płocki | wyszogrodzki (Wyszogrod) | 62 | Sz | ![]() |
![]() |
Sochocin | Suchoczin | 199 | płocki | wyszogrodzki (Wyszogrod) | 42 | Kr | ![]() |
![]() |
Zakroczym | Zakroczim | 292 | płocki | wyszogrodzki (Wyszogrod) | 69 | Kr | ![]() |
![]() |
Lipno | Lipno | 488 | płocki | lipnowski (Lipno) | 88 | Kr | ![]() |
![]() |
Bobrowniki | Bobrownik | 100 | płocki | lipnowski (Lipno) | 61 | Kr | ![]() |
![]() |
Dobrzyń nad Wisłą | Dobrzyn an der Weichsel | 830 | płocki | lipnowski (Lipno) | 162 | Kr | ![]() |
![]() |
Dobrzyń nad Drwęcą | Dobrzyn an der Drewenz | 150 | płocki | lipnowski (Lipno) | 43 | Sz | ![]() |
![]() |
Kikół | Kikol | 200 | płocki | lipnowski (Lipno) | 64 | Sz | ![]() |
![]() |
Rypin | Rypin | 250 | płocki | lipnowski (Lipno) | 72 | Kr | ![]() |
![]() |
Skępe | Skompe | 320 | płocki | lipnowski (Lipno) | 85 | Sz | ![]() |