Praca socjalna – według polskiej ustawy o pomocy społecznej: interdyscyplinarna działalność zawodowa mająca na celu pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie warunków sprzyjających temu celowi[1].
Helena Radlińska określa pracę socjalną mianem wydobywania i pomnażania sił ludzkich, na ich usprawnianiu i organizacji wspólnego działania dla dobra ludzi[2].
Kompleksową i bardzo szeroką definicję pracy socjalnej określa Komitet Rady Europejskiej.
Praca socjalna jest specyficzną działalnością zawodową, mającą na celu lepszą adaptację wzajemną osób, rodzin, grup i środowiska społecznego, w jakim żyją, oraz rozwijanie poczucia godności osobistej i odpowiedzialności jednostek na drodze odwoływania się do potencjalnych możliwości poszczególnych osób, do powiązań międzyprofesjonalnych, a także sił i środków społecznych[3].
Międzynarodowe Stowarzyszenie Szkół Pracy Socjalnej wypracowało ogólną międzynarodową definicję określającą, że
praca socjalna wspiera zmiany społeczne, rozwiązywanie problemów w stosunkach międzyludzkich oraz wydobywanie z ludzi sił i wolności, aby mogli osiągnąć dobrobyt. Używając teorii zachowań ludzkich i systemów społecznych, praca socjalna oddziałuje tam, gdzie ludzie wchodzą w interakcje ze środowiskiem. Fundamentem pracy socjalnej są zasady praw człowieka i sprawiedliwości społecznej[4].
Środowisko zawodowe oddziela profesjonalną pracę socjalną jako działalność nakierowaną na pomaganie innym, prace z drugim człowiekiem, skupienie się na rozwiązywaniu problemów jednostki, rodziny lub grupy społecznej od zjawiska błędnie w społeczeństwie utożsamianym z pracą socjalną – wypłacaniem zasiłków i świadczeń z pomocy społecznej[5]. W ramach profesji dokonuje się licznych działań mających na celu poprawę jakości życia społeczności lokalnej, animację środowiska lokalnego, pracę z rodzinami dysfunkcyjnymi, a także realizującymi zadania pieczy zastępczej (rodziny zastępcze, placówki opiekuńczo-wychowawcze).
Pierwszym naukowym podręcznikiem pracy socjalnej była Diagnoza społeczna autorstwa Mary Richmond z 1917[6].
Ustawa o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 roku określa z jakich powodów osoby i rodziny mogą skorzystać z pomocy społecznej. W szczególności są to powody wymienione w art. 7 ww. ustawy:
Klasyczne metody pracy socjalnej możemy sklasyfikować:
W oparciu o te podstawowe metody, metodyka szczegółowa pracy socjalnej przewiduje szereg działań dostosowanych do indywidualnych potrzeb klientów, jak na przykład: mediacje, poradnictwo, Konferencje Grupy Rodzinnej i inne.
Wśród form pracy socjalnej Helena Radlińska wymienia:
Osoba uprawniona do wykonywania profesjonalnej pracy socjalnej, w myśl ustawy o pomocy społecznej. Osoba chcąca pracować zawodowo w roli pracownika socjalnego winna spełnić następujące kryteria:
Praca socjalna to kierunek nauki zajmujący się naświetlaniem i zrozumieniem problemów socjalnych i ich przyczyn, jak i przeciwdziałaniem im.
Ma na celu wdrożenie rozwiązań społecznych jak i pomoc indywidualną, która umożliwia przywrócenie rodzinom ich naturalnej zdolności do samodzielnego zaspokajania swoich potrzeb[1]. Pracownicy socjalni angażują się w pomoc osobom, rodzinom, organizacjom, grupom i nawet całym społecznościom. Praca socjalna jest zawodem, którego główną zasadą jest szerzenie sprawiedliwości społecznej, prowadzącej do podniesienia jakości życia, przez osiągnięcie pełnego potencjału każdego, każdej grupy i każdej społeczności w przekroju demograficznym czy kulturowym społeczeństwa.