Panzerwaffe (z jęz. niem. siły pancerne) – niemieckie określenie na wojska pancerne stosowane od czasów I wojny światowej.
Historia Panzerwaffe
I wojna światowa
W związku z pojawieniem się czołgów na polu walki (1916, bitwa nad Sommą) niemieckie naczelne dowództwo postanowiło wprowadzić na uzbrojenie armii cesarskiej własny typ czołgu. W tym celu w listopadzie 1916 roku powołano specjalną komisję –Algemeine Kriegsdepartment 7 Abteilung Verkehrwesen (7 Departament Wojny Urząd Uzbrojenia) pod kierownictwem J. Vollmera. Pod koniec października 1917 gotowy był pierwszy czołg o nazwie A7V. Czołgi te wzięły udział w ofensywie niemieckiej na zachodzie w 1918 roku.
Okres międzywojenny
Na mocy traktatu wersalskiego Niemcy nie mogli posiadać własnych sił pancernych. Jednakże omijali ten zakaz.
II wojna światowa
Okres powojenny
Organizacja Panzerwaffe (1918–1945)
Ordre de bataille jednostek Panzerwaffe oraz ich etat w 1918 r.
W czasie I wojny światowej Niemcy wystawili następujące jednostki pancerne:
- 1 Sturmpanzer Abteilung
- 2 Sturmpanzer Abteilung
- 3 Sturmpanzer Abteilung
- 4 Sturmpanzer Abteilung
- 5 Sturmpanzer Abteilung
- 6 Sturmpanzer Abteilung
- 7 Sturmpanzer Abteilung
- 8 Sturmpanzer Abteilung
Każdy Abteilung (batalion) powinien składać się z:
- 5 czołgów,
- 10 samochodów ciężarowych,
- 2 samochodów osobowych,
- motocykla,
- kuchni polowej.
Razem dawało to 140 żołnierzy (w tym 5 oficerów).
Tylko 3 pierwsze jednostki wyposażono w czołgi rodzimej produkcji (tzn. A7V). Pozostałe uzbrojono w zdobyczne brytyjskie Mark IV i Mark A Whippet.
Ordre de bataille jednostek Panzerwaffe w II wojnie światowej
Bataliony czołgów ciężkich
- 501 batalion czołgów ciężkich
- 502 batalion czołgów ciężkich
- 503 batalion czołgów ciężkich
- 504 batalion czołgów ciężkich
- 505 batalion czołgów ciężkich
- 506 batalion czołgów ciężkich
- 507 batalion czołgów ciężkich
- 509 batalion czołgów ciężkich
- 510 batalion czołgów ciężkich
- 511 batalion czołgów ciężkich
- 101 batalion czołgów ciężkich SS
- 102 batalion czołgów ciężkich SS
- 502 batalion czołgów ciężkich SS
- 503 batalion czołgów ciężkich SS
Brygady zmotoryzowane i grenadierów pancernych SS
Brygady pancerne
- Brygada Pancerna Norwegen
- 10 Brygada Pancerna (III Rzesza)
- 18 Brygada Pancerna (III Rzesza)
- 21 Brygada Pancerna (III Rzesza)
- 92 Brygada Pancerna
- 100 Brygada Pancerna
- 101 Brygada Pancerna
- 102 Brygada Pancerna
- 103 Brygada Pancerna
- 104 Brygada Pancerna
- 105 Brygada Pancerna
- 106 Brygada Pancerna
- 107 Brygada Pancerna
- 108 Brygada Pancerna
- 109 Brygada Pancerna
- 110 Brygada Pancerna
- 111 Brygada Pancerna
- 112 Brygada Pancerna
- 113 Brygada Pancerna
- 114 Brygada Pancerna
- 115 Brygada Pancerna
- 150 Brygada Pancerna
Dywizje pancerne
Lekkie dywizje pancerne
Dywizje grenadierów pancernych
Dywizje pancerne SS
Dywizje grenadierów pancernych SS
Uwaga: dywizje pancerne SS pierwotnie były jednostkami zmotoryzowanymi/grenadierów pancernych. Przekształcanie tych jednostek w dywizje pancerne rozpoczęto w 1943/44 r.
Etaty w jednostkach Panzerwaffe w latach 1935–1945
Niemiecka dywizja pancerna 1935–1940:
- Brygada pancerna- 2 pułki czołgów po dwa bataliony
- Brygada piechoty zmotoryzowanej – batalion motocyklistów, pułk strzelców, pułk artylerii, bataliony: rozpoznawczy, artylerii przeciwlotniczej i saperów; służby (saperzy itp.)
Niemiecka dywizja pancerna po 1941:
- pułk czołgów (2 bataliony po 3 kompanie)
- brygada piechoty:
- 2 pułki strzelców,
- pułk artylerii,
- bataliony: motocyklowy, artylerii przeciwlotniczej, rozpoznawczy, niszczycieli czołgów, saperów,
- służby dywizyjne.
Niemiecka dywizja lekka, 1939:
- batalion czołgów,
- pułk lub dywizjon rozpoznawczy,
- pułku artylerii,
- batalion przeciwpancerny,
- batalion saperów,
- kompania łączności,
- służby.
Razem: 332 oficerów, 10335 szeregowych i 333 urzędników.
Niemiecka dywizja grenadierów pancernych, 1943:
- 2 pułki grenadierów pancernych,
- batalion czołgów/dział szturmowych,
- batalion artylerii zmotoryzowanej,
- batalion niszczycieli czołgów,
- batalion artylerii przeciwlotniczej,
- batalion saperów,
- służby dywizyjne.
Dywizja pancerna Waffen SS, 1944:
- pułk pancerny,
- 2 pułki grenadierów pancernych,
- kompania transporterów opancerzonych,
- batalion rozpoznawczy,
- batalion niszczycieli czołgów,
- pancerny batalion saperów,
- pułk artylerii,
- służby.
Razem: 18548 ludzi, 152 czołgi, 49 dział samobieżnych.
Niemiecka brygada pancerna, 1943:
- sztab,
- batalion czołgów (3 kompanie),
- 2 pułki grenadierów pancernych,
- pułk artylerii,
- służby.
Niemiecka brygada dział szturmowych, 1944:
- dowództwo,
- 3 baterie dział szturmowych,
- kompania grenadierów,
- pluton saperów,
- służby.
Niemiecki batalion czołgów ciężkich, 1944:
- sztab,
- kompania sztabowa,
- kompania zaopatrzenia,
- kompania warsztatowa,
- 3 kompanie czołgów.
Razem: 39 oficerów, 230 podoficerów, 496 szeregowych.