Nowenna (od łac. novem – dziewięć) – cykliczne nabożeństwo paraliturgiczne w Kościołach chrześcijańskich lub prywatna modlitwa, zanoszona do Boga lub świętych przez dziewięć kolejnych dni, miesięcy lub lat[1]. Nowenny są dozwolone, a nawet zalecane przez władze kościelne, ale wciąż nie mają właściwego i w pełni ustalonego miejsca w liturgii Kościoła.
Nowenny zazwyczaj poprzedzają większe święto lub uroczystość, np. nowenna przed Niedzielą Miłosierdzia Bożego, zaczynająca się w Wielki Piątek, nowenna przed Jubileuszowym Aktem Przyjęcia Jezusa za Króla i Pana[2] czy nowenna mająca na celu przygotowanie duchowe do beatyfikacji[3] lub kanonizacji[4][5].
Istnieją też nowenny odprawiane w dłuższych okresach czasu, np. nowenna pompejańska (54 dni, czyli 6 × 9 dni)[6], wielka nowenna do św. Józefa (9 tygodni)[7], dziewięcioletnia Wielka Nowenna przed milenium chrztu Polski (1957–1966)[8][9][10] czy dziewięcioletnia Wielka Nowenna Fatimska (2009–2017)[11][12] przed stuleciem objawień Matki Bożej w Fatimie. Znane są też tzw. nowenny nieustające, odprawiane zawsze w określonym dniu, np. Nowenna do Matki Bożej Nieustającej Pomocy, odprawiana w każdą środę.
Nowenny znane są od starożytności, ale szczególnie popularne stają się od XVII wieku[1]. Ich pierwowzorem jest modlitewne oczekiwanie apostołów w Wieczerniku na zesłanie Ducha Świętego po wniebowstąpieniu Jezusa, z którego wywodzi się starożytna tradycja modlitwy przez dziewięć dni między Wniebowstąpieniem a Niedzielą Pięćdziesiątnicy.
Większość nowenn zalicza się do kategorii modlitw prywatnych, odmawianych wytrwale dla uzyskania szczególnej łaski dla siebie, dla bliźnich albo w jakiejś innej intencji.
Nowenny są najczęściej praktykowane przez członków Kościoła rzymskokatolickiego, ale także przez anglikanów, starokatolików, prawosławnych i luteranów[13]. Nowenny bywają również wykorzystywane w kontekście ekumenicznym.
W Kościołach mariawickich szczególnie ważne jest wspólnotowe odmawianie nowenny do Ducha Przenajświętszego przed Zielonymi Świątkami oraz nowenny do Matki Boskiej Nieustającej Pomocy.