Niutouzong ((chiń. 牛頭宗, pinyin Niútóu zōng; Wade-Giles Niu-t'ou tsung; dosł. "szkoła Wolej Głowy"); kor. udu chong; jap. gozu shū; wiet. ngưu đầu tông) – radykalna i ikonoklastyczna szkoła chan założona przez mistrza chan Niutou Faronga.

O szkole tej dowiadujemy się z kilku źródeł.

• Jednym z najwcześniejszych i zarazem interesujących, bo pochodzących spoza chanu, jest inskrypcja napisana przez Li Hua dla mnicha szkoły tiantai Zuoqi Huanlanga (673–754), gdzie wśród 4 wymienionych frakcji chan jedną jest szkoła niutou^[a].

• Mistrz chan, jego historyk i teoretyk, a także patriarcha szkoły huayan Guifeng Zongmi (780–841) wymienia ją jako jedną z siedmiu niezależnych szkół tego okresu. Linia przekazu biegnie od Czwartego Patriarchy Daoxina do mistrza chan ósmej generacji Jingshan Daoqina (Faqin) (714–792). Według Guifenga szkoła niutou należała do czterech radykalnych i ikonoklastycznych tradycji chan obok hongzhou, południowej szkoły nagłego oświecenia Huinenga, szkoły baotang i syczuańskiej szkoły lao’an.

• Zutang ji (Antologia Gmachu Patriarchów). Została zredagowana w 952 r. Zeszyt trzeci podaje linię przekazu począwszy od Niutou Faronga. Dokument ten powstał później od tekstu Guifenga, dlatego też podaje dalszych mistrzów po Jingshanie.

• Jingde chuandeng lu (Księga z okresu Jingde o przekazie lampy). Została zredagowana w 1004 r. Zeszyt czwarty poświęca bardzo dużo uwagi tej szkole. Opisuje 6 generacji mistrzów od Niutou Faronga do Niutou Huizhonga (682–769).

Po otrzymaniu przekazu Dharmy od Czwartego Patriarchy Daoxina^[b]Niutou Farong założył własną, niezależną szkołę chan. Od nazwy góry, na której przebywał, nosiła ona nazwę niutou. Ponieważ w młodości był on pilnym studentem nauk takich szkół jak sanlun (madhjamika), która powstała pod wpływem doktryny pustki Mahāprajñāpāramitā Sūtra oraz tiantai – on sam, tak jak i jego szkoła, pozostawali pod przemożnym wpływem idei pustości.

Teoria szkoły niutou zmierzała do wskazania drogi ukazującej zasadniczą pustkę wszystkich światowych i pozaświatowych dharm. Poprzez objawienie się tej prawdy, sprawy tego świata – które zwykle postrzegane są jako realne – ujawniają się jako złudne halucynacje niewiedzącego umysłu. Według nauk szkoły, właśnie poprzez zrozumienie iluzorycznej natury wszystkich spraw i rzeczy, osiągana jest zdolność do odrzucenia wszelkich przywiązań. Ktoś, kto urzeczywistnił pustkę, może w końcu przekroczyć także i cierpienie.

Szkoła koncentrowała się więc mocno na podkreślaniu niezmiennego aspektu dharm – ich pustki. Uznawała, że wszystkie cechy, zarówno światowe i jak i pozaświatowe doświadczenie nirwany czy oświecenia – zasadniczo nie istnieją. Był to więc pogląd jednostronny i negatywny, i jako taki, niezbyt zachęcający przeciętnych ludzi do praktyki.

Nauki szkoły niutou przenikały przez fałszywość, ale nie osiągały pełnego urzeczywistnienia, w którym natura dharmy postrzegana jest jako suma niezmienności i adaptatywności. Niezależnie jednak od tego, negatywne nauki tej szkoły w kombinacji z pozytywnymi naukami szkoły hongzhou stały się doskonałą i obowiązującą, ortodoksyjną drogą do oświecenia.

Pierwsza liczba oznacza liczbę pokoleń mistrzów od 1 Patriarchy indyjskiego Mahakaśjapy.

Druga liczba oznacza liczbę pokoleń od 28/1 Bodhidharmy, 28 Patriarchy Indii i 1 Patriarchy Chin.

• 31/4. Daoxin (579–651)
  • 32/5. Niutou Farong (594–657) szkoła niutou
    • 33/6. Niutou Zhiyan (577-654)
      • 34/7. Niutou Huifang (627-695)
        • 35/8. Niutou Fazhi (635-702)
          • 36/9. Niutou Zhiwei (646-722)
            • 37/10. Anguo Xuanting (bd)
            • 37/10. Helin Xuansu (688-752) (Masu)
              • 38/11. Chao’an (bd)
              • 38/11. Wuzhou Fajing (bd)
              • 38/11. Fali (bd)
              • 38/11. Huiduan (bd)
              • 38/11. Long’an Ruhai (bd)
              • 38/11. Wuxing Fahai (bd) autor Sutry Szóstego Patriarchy
              • 38/11. Jingshan Daoqin (714-792) (Faqin)
                • 39/12. Zhangxin Chonghui (bd)
                • 39/12. Funiu Zucai (bd)
                • 39/12. Niaoke Guiyi (bd) (?)
                • 39/12. Niaoke Daolin (741–824)
                  • 40/13. Bo Judi (772-846)
                  • 40/13. Huitong Yuanxiang (zm. 839)
            • 37/10. Niutou Huizhong (682-769)
              • 38/11. Taibo Guanzong (732-809)
              • 38/11. Furong Taiyu (747-826)
              • 38/11. Danyuan Yingzhen (bd)
              • 38/11. Foku Weize (751-830)
                • 39/12. Yunju Puzhi (bd).

• Stephan Schuhmacher, Gert Woerner: The Encyclopedia of Eastern Philosophy and Religion. Boston: Shambala, 1989. ISBN 0-87773-433-X. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Andy Ferguson: Zen's Chinese Heritage. Boston: Wisdom Publications, 2000. ISBN 0-86171-163-7. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Heinrich Dumoulin: Zen Buddhism: A History. India and China. Nowy Jork: Macmillan Publishing Company, 1990. ISBN 0-02-908220-X. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Albert Welter: Monks, Rulers, and Literati. The Political Ascendancy of Chan Buddhism. Oxford: Oxford University Press, 2006. ISBN 0-19-517521-2. (ang.). Brak numerów stron w książce