Matysiakowie
Ilustracja
Aktorzy Matysiaków z Włodzimierzem Sokorskim, prezesem Radiokomitetu (na zdjęciu m.in.: Stefan Friedmann, Jan Ciecierski, Stanisława Perzanowska, Tadeusz Fijewski i Wanda Łuczycka; fotografia z II połowy lat 60. XX w.)
Rodzaj słuchowiska

cykliczne, serial, powieść radiowa

Kraj produkcji

 Polska

Język

polski

Scenariusz

obecnie: Marta Rebzda, Ireneusz Wróbel, Adam Bauman, Janusz Adam Dziewiątkowski
kiedyś: Jerzy Janicki, Małgorzata Karolina Piekarska, Dżennet Połtorzycka-Stampf’l, Stanisław Stampf’l, Władysław Żesławski, Stanisław Ziembicki[1]

Reżyseria

obecnie: Waldemar Modestowicz
kiedyś: Stanisława Grotowska, Zdzisław Nardelli

Realizacja dźwiękowa

obecnie: Maciej Kubera
kiedyś: Alina Langiewicz, Ewa Szałkowska

Główne role

zobacz listę w artykule

Liczba odcinków

3500 (stan na 25 maja 2024)

Długość

obecnie: 25 minut
kiedyś: 30 minut

Premierowe emisje radiowe
Stacja radiowa

kolejno: Polskie Radio Program II, Polskie Radio Program I

Data premiery

15 grudnia 1956

Lata emisji

1956–

Strona internetowa

Matysiakowie – cykliczne słuchowisko radiowe, serial radiowy, emitowany w soboty o godzinie 13.15 na antenie Programu I Polskiego Radia.

Upamiętnienie słuchowiska na nagrobku Jerzego Janickiego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie
Skwer radiowej Rodziny Matysiaków, Warszawa Powiśle
Wystawa w Muzeum Teatru Polskiego Radia poświęcona słuchowisku, mieszcząca się w pokoju wystylizowanym na koniec lat 60. XX wieku

Historia

Pomysłodawcami słuchowiska byli Stanisław Stampf’l, Jerzy Janicki, Stanisław Ziembicki, Władysław Żesławski[2].

Półgodzinne słuchowisko zostało zapoczątkowane w sobotę 15 grudnia 1956[a] na antenie Programu II o godzinie 20:35, (Zwiastun czy premierowy odcinek nadano około południa, a dopiero kontynuacja była wieczorem) jest to najstarsze i najdłużej kontynuowane słuchowisko w Polsce[3], które w początkowych latach emisji słuchało 12 milionów osób. W XXI w. Matysiakowie nadawani są w soboty o 13:10, w 25-minutowych odcinkach (w 2023 jest to godzina 13.15)[4][5].

Postanowieniem prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego z 10 grudnia 2001 grupa osób została odznaczona krzyżami Orderu Odrodzenia Polski oraz Krzyżami Zasługi za osiągnięcia w twórczości radiowej, a szczególnie przy realizacji powieści „Matysiakowie”[6]. 18 grudnia 2011, Zarząd Polskiego Radia przyznał zespołowi autorów i realizatorów tej powieści – Dżennet Połtorzyckiej-Stampf’l, Januszowi Adamowi Dziewiątkowskiemu, Stanisławie Grotowskiej, Waldemarowi Modestowiczowi, Ewie Szałkowskiej i Marii Chludzińskiej – nagrodę Honorowy Złoty Mikrofon za „wybitne osiągnięcia artystyczne, wieloletni żywy kontakt ze słuchaczami, za inicjatywy uruchamiające ogromną aktywność społeczną”[7].

23 sierpnia 2014 roku został wyemitowany 3000. odcinek tego serialu.

W krótkim czasie po emisji radiowej odcinki udostępniane są na internetowej stronie słuchowiska. Archiwalne słuchowiska są dostępne jako streszczenia od odcinka 2379 (z 7 września 2002), oraz jako streszczenia i nagrania od odcinka 2603 (z 6 stycznia 2007). Witryna WWW słuchowiska podaje także drzewo genealogiczne głównych bohaterów oraz opisy/życiorysy postaci (i grających je obecnie aktorek i aktorów).

Opis

Powieść jest tworzona w konwencji nieruchomego mikrofonu umieszczonego na stałe w mieszkaniu fikcyjnej tytułowej rodziny przy ul. Dobrej 21 na warszawskim Powiślu[8]. Jej twórcą i głównym scenarzystą był zmarły w 2007 roku Jerzy Janicki, tam właśnie mieszkający. Na antenie nie podaje się nazwisk twórców i aktorów. Stałe role są zazwyczaj grane przez aktorów aż do ich śmierci (chyba że znikają z innych powodów, na przykład kiedyś politycznych) i dużo rzadziej kontynuowane przez aktorów o podobnym tembrze głosu.

Mikrofon nie jest jednakże ukryty. Jak w reportażu, postacie zdają sobie sprawę z tego, że są nagrywane, a nawet zapraszają do wysłuchania odcinka i czasami o tym wspominają w trakcie programu. Niekiedy w audycji pojawiały się osoby niebędące aktorami, grając samych siebie (np. Zofia Wóycicka z Towarzystwa Przyjaciół Powiśla)

W czasach przed wolnymi sobotami powieść była wieczorna, emitowana o 19:30 w Programie I i powtarzana w niedzielę o tej samej godzinie w Programie II. W latach 90. XX w. program przesunięto na 18:05. Z początkiem XXI wieku była emitowana o 14:30, następnie zaczynała się już o 13:05 i została skrócona z 30 do 25 minut. Od 2008 audycja zaczynała się w soboty o 17:05. Z początkowych milionów słuchaczy pozostało kilkaset tysięcy[potrzebny przypis]. W 2007 po śmierci Jerzego Janickiego, twórcy powieści, rozważano nawet zakończenie emisji audycji[9].

Serial nie jest operą mydlaną w ścisłym znaczeniu tego terminu. Jest emitowany tylko w tempie jednego odcinka na tydzień. Nie prowadził promocji produktów i nigdy nie był wypełniaczem między reklamami. Przez ogromną większość lat swojego istnienia był emisją wieczorną, w najlepszym czasie antenowym, a nie popołudniową. Sentymentalne dzieje postaci grają rolę drugorzędną – początkowo Jerzy Janicki nawet często mylił się w sprawach personalnych, wprowadzając niekonsekwencje do następnych odcinków, lecz wobec protestów uważnych i biorących losy postaci bardzo dosłownie słuchaczy, stworzona została wewnętrzna „biblia” opisująca każdą z nich. Postacie nie starają się zaimponować słuchaczom swoim statusem społecznym czy majątkowym – rodzina była robotnicza. Scenariusze, pisane w ciągu tygodnia poprzedzającego czwartkowe albo piątkowe nagranie, są publicystycznie związane z życiem i bieżącymi wydarzeniami w kraju, a niekiedy i w dzielnicy; niegdysiejsza wieczorna godzina nadawania była nawet porą Dziennika Telewizyjnego. Często jedna z postaci wyjaśniając coś innej, zdaje się tak naprawdę dawać rady słuchaczom albo ich przestrzegać, np. przed kredytami w systemie argentyńskim. Brak odzwierciedlenia powodzi z 1997 wynikł z tego, że wystąpiła ona w okresie wakacyjnym, kiedy kilka odcinków nagrywa się z wyprzedzeniem aby pozwolić głównym aktorom wyjechać na urlopy.

Matysiakowie otrzymali prawie 3 miliony listów i mnóstwo prezentów, w tym sprzętu AGD, które są rozdawane, np. do domów dziecka i organizacji dobroczynnych.

Imieniem Matysiaków został nazwany istniejący od 1966 Dom pomocy społecznej (dom rencisty) przy ul. Arabskiej 3 na Saskiej Kępie[10], a także popularny w czasach PRL bar mleczny przy ul. Świętokrzyskiej w Warszawie. Imieniem Radiowej Rodziny Matysiaków nazwano także skwer u zbiegu ul. Dobrej i ul. Bednarskiej, położony na warszawskim Powiślu.

Dokładny adres mieszkania Matysiaków to ul. Dobra 21 m. 6, 00-384 Warszawa. Nie istnieje on jednak w rzeczywistości: na ulicy Dobrej brak jest numerów nieparzystych 21, 23 i 25, a w miejscu, gdzie mogłyby się one znajdować, jest skrzyżowanie z ulicą Tamka.

Wydawnictwa RiTV wydały w okresie 1973–1976 cztery tomy powieści.

Ekipa

Obsada

Losy rodziny Matysiaków przez cały okres nadawania audycji odtwarzało ponad 250 osób.

Kiedyś

Pozostałe role w przeszłości odgrywali m.in. Hanka Bielicka (ur. 1915, zm. 2006), Maciej Damięcki (ur. 1944, zm. 2023), Jan Englert (ur. 1943), Krzysztof Kołbasiuk (ur. 1952, zm. 2006), Tomasz Knapik (ur. 1943, zm. 2021), Tadeusz Łomnicki (ur. 1927, zm. 1992), Zofia Merle (ur. 1938, zm. 2023), Bronisław Pawlik (ur. 1926, zm. 2002), Tadeusz Ross (ur. 1938, zm. 2021), Karol Strasburger (ur. 1947), Roman Wilhelmi (ur. 1936, zm. 1991) i Zbigniew Zapasiewicz (ur. 1934, zm. 2009).

Obecnie

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Niektóre źródła błędnie podają jako datę pierwszego programu niedzielę 28 października 1956.

Przypisy

  1. ↑ Matysiakowe - Teatr Polskiego Radia - polskieradio.pl [online], polskieradio.pl [dostęp 2023-03-29] (pol.).
  2. ↑ Dżennet Połtorzycka-Stampf’l: Archiwum historii mówionej. Dżennet Połtorzycka-Stampf’l. 1944.pl. [dostęp 2020-03-06].
  3. ↑ Tomasz Głogowski: Summer in the City. 4 sierpnia 2007, Blog Tomasza Głogowskiego [dostęp 2007-08-07].
  4. ↑ Jedynka - polskieradio.pl [online], Jedynka - Polskie Radio [dostęp 2023-07-01] (pol.).
  5. ↑ Co było - Matysiakowie - polskieradio.pl [online], polskieradio.pl [dostęp 2023-07-01] (pol.).
  6. ↑ M.P. z 2002 r. nr 9, poz. 171.
  7. ↑ Złote Mikrofony dla najlepszych radiowców. TVP Info, 2011-12-18. [dostęp 2011-12-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-09)].
  8. ↑ Olgierd Budrewicz: Olgierda Budrewicza słownik warszawski. Olszanica: Wydawnictwo BOSZ, 2011, s. 202. ISBN 978-83-7576-119-1.
  9. ↑ ‘Matysiakowie’ mogą zniknąć z anteny Jedynki. 9 lipca 2007, wirtualnemedia.pl [dostęp 2009-09-03].
  10. ↑ miesz12x.qxd [online], pl/Archiwum/PDF/2007/pdf/12.pdf [dostęp 2024-04-24].
  11. ↑ Matysiakowe - Teatr Polskiego Radia - polskieradio.pl [online], polskieradio.pl [dostęp 2023-05-22] (pol.).
  12. ↑ Nowy reżyser powieści radiowej 'Matysiakowie'. 3 września 2009, wirtualnemedia.pl [dostęp 2009-09-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-09-05)].
  13. ↑ a b c d Matysiakowie » Twórcy i bohaterowie. Polskie Radio. [dostęp 2011-10-12].
  14. ↑ Matysiakowie odc. 2784. [w:] Galeria [on-line]. Polskie Radio. [dostęp 2011-10-12].

Linki zewnętrzne

Kontrola autorytatywna (słuchowisko):
Encyklopedia internetowa:
Kategorie