Czcigodny Sługa Boży prezbiter | |
![]() Portret Ricciego, autorstwa Emmanuela Pereiry (1610) | |
Data i miejsce urodzenia |
6 października 1552 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
11 maja 1610 |
Miejsce pochówku |
Zhalan↗ |
Wyznanie | |
Kościół | |
Inkardynacja | |
Śluby zakonne |
1 stycznia 1596 |
Prezbiterat |
26 lipca 1580 |
Nazwisko chińskie | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
Matteo Ricci SJ (pol. Mateusz Ricci; ur. 6 października 1552 w Maceracie, zm. 11 maja 1610 w Pekinie) – włoski misjonarz z zakonu jezuitów pracujący w Chinach. Czcigodny Sługa Boży Kościoła katolickiego.
Urodził się 6 października 1552 roku w Maceracie w szlacheckiej rodzinie[1]. W młodości wstąpił do Kolegium Jezuitów w rodzinnym mieście[2]. Następnie wstąpił do nowicjatu jezuitów i przeniósł się do Rzymu by studiować na Collegium Romanum, jego profesorem był Robert Bellarmin[2]. Studiował także pod okiem Christopha Claviusa[3] Po uzyskaniu wykształcenia w zakresie filozofii, teologii i nauk ścisłych poprosił o możliwość wyjazdu na misję do Chin[4]. Generał zakonu Everard Mercurian wyraził na to zgodę w 1577 roku i Matteo wraz z Michele Ruggierim wyruszyli go Genui, by popłynąć do Lizbony[5]. 24 marca 1578 roku wypłynęli z Portugalii i 13 września dotarli do Goa[6]. Początkowo Ricci nauczał sztuk wyzwolonych w tamtejszym kolegium jezuickim[6]. 26 lipca 1580 roku przyjął święcenia kapłańskie[7]. Przez kolejne dwa lata kontynuował naukę teologii, a następnie (na polecenie Alessandra Valignana) wyjechał do Makau, aby uczyć się języka chińskiego[6]. W 1583 roku otrzymał pozwolenie aby przenieść się do Zhaoqing, gdzie miał spotkać się z wicekrólem[8].
Dotarł tam 10 września razem z Ruggierim[9]. W zachodniej części miasta, nad rzeką Xi Jiang wybudowali kościół i dom zakonny[10]. Ze względu na różnice kulturowe, skupili się przede wszystkim na poznawaniu obyczajów, a dopiero potem na ewangelizacji[11]. Pierwszy chrzest odbył się pod koniec roku, a konwertytą był ubogi lekarz[12]. W ciągu sześciu lat udało mu się ochrzcić tylko około 80 osób[12]. 15 sierpnia 1589 roku nowy wicekról nakazał zakonnikom opuścić miasto[13]. Pozwolono im jednak zostać w Chinach i 26 sierpnia 1589 roku Ricci z towarzyszami przeniósł się do Shaoguan, gdzie zmienił sposób ewangelizacji – głosił kazania głównie wśród uczonych mnichów buddyjskich, zamiast wśród ludu[14]. Doprowadziło to do ochrzczenia dziesięciu osób w krótkim czasie[14]. Wkrótce potem dwóch towarzyszy Mattea zmarło na malarię i Ricci pozostał sam[15]. Jakiś czas później założył kolejny dom zakonny w Nanchang, a przebywając tam otrzymał zaproszenie jako towarzysz członka narady wojennej, który miał udać się na dwór cesarski[16]. Ostatecznie Chińczyk wycofał się z propozycji, obawiając się, że jezuita może zostać uznany za szpiega[17].
Mieszkając w Chinach, przystosowywał się do tamtejszych zwyczajów, ubierając się w jedwabne szaty i nosząc długą brodę[18]. Pragnął samemu zostać Chińczykiem, aby móc bardziej oddziaływać na tamtejsze społeczeństwo[16]. Pomysł ten został wstępnie zaakceptowany przez Alessandra Valignana[16]. W połowie lat 80. poznał język chiński na tyle dobrze, że mógł w nim spowiadać, głosić kazania, a także pisać książki[19]. W 1584 roku wydał pierwszą mapę świata w języku chińskim, którą potem uzupełniał[20]. Jako pierwszy dokonał transkrypcji ideogramów[21] i przedłożył Chińczykom kalendarz gregoriański[22].
Ostatnią profesję zakonną złożył 1 stycznia 1596 roku[23]. W 1601 roku udało mu się spotkać z cesarzem Wanli[24]. W międzyczasie zdał egzamin urzędniczy, dzięki czemu uzyskał stopień literata (chiński odpowiednik bakalaureatu) i został uczonym[25]. Znał się na matematyce, astronomii, geografii, sinologii i literaturze[25]. Dzięki temu zyskiwał posłuch u wpływowych Chińczyków[25]. Jednocześnie uważał, że jedyną metodą na wdrożenie chrześcijaństwa jest zaadaptowanie go do wschodnich realiów, czyli inkulturacja[24]. Z tego powodu zgłębiał konfucjanizm oraz buddyzm[25]. Wprowadził do katolickich obrządków pogrzebowych zwyczaje z konfucjanizmu jak palenie kadzideł czy strój żałobny, co było zwalczane przez zakony franciszkanów i dominikanów[26]. W 1603 roku wydał katechizm „O prawdziwym znaczeniu Pana Nieba”, w którym uwzględnił elementy konfucjanizmu, pochwalając część z nich[27]. W latach 1608–1610 napisał „Początki Towarzystwa Jezusowego i historia chrześcijaństwa w Chinach w pięciu księgach”[28]. Dzięki apostolatowi wśród klas wyższych udało mu się nawrócić na chrześcijaństwo brata cesarza i dwóch synów nadwornego lekarza[29]. Sprzeciwiał się maksymie Cypriana z Kartaginy, mówiącej: „Poza Kościołem nie ma zbawienia” – był gorącym zwolennikiem dialogu międzyreligijnego[30]. 15 sierpnia 1606 roku został przełożonym misji jezuickiej w Chinach, lecz w listach do generała Claudia Acquavivy twierdził, że nie nadaje się do tej roli[31]. Zmarł 11 maja 1610 roku w Pekinie[32]. Na wieść o śmierci Mattea, Wanli nakazał wybudować wielki grobowiec i tam go pochować[32].
W 1984 roku rozpoczęła się diecezjalna faza procesu beatyfikacyjnego Ricciego[33]. Po przerwie, proces został wznowiony 24 stycznia 2010 w Maceracie[33]. 17 grudnia 2022 za zgodą papieża Franciszka promulgowano dekret o heroiczności jego życia i cnót[34] i od tej pory przysługuje mu tytuł Czcigodnego Sługi Bożego.